Τις τελευταίες μέρες παρακολουθούμε να εξελίσσεται η τελευταία από μια σειρά κρίσεων του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, επικεντρωμένη για μια ακόμη φορά στις ΗΠΑ.
ΟΙ τράπεζες εκεί (και όχι μόνον εκεί) έχουν βρεθεί σε δεινή θέση λόγω της αύξησης των επιτοκίων. Όταν αυξάνονται τα επιτόκια η τιμή των ομολόγων στην αγορά αναπροσαρμόζεται προς τα κάτω ώστε η παρούσα αξία τους να ευθυγραμμιστεί με τα νεοεκδιδόμενα ομόλογα. Δηλαδή πρόκειται ακριβώς για την αντίστροφη διαδικασία που συμβαίνει όταν πέφτουν τα επιτόκια (και άρα ανεβαίνουν οι τιμές των ομολόγων στην αγορά).
Οι τράπεζες τα τελευταία χρόνια δεν αποθηκεύουν απλά τα χρήματα από τις καταθέσεις σε ομόλογα, αλλά και σε σύνθετα προϊόντα τα οποία ‘μοχλεύουν’ τις αποδόσεις των ομολόγων. Όμως, όπως οι αποδόσεις αυξάνονται μέσω αυτών των προϊόντων σε περιβάλλον σταθερών ή πτωτικών επιτοκίων έτσι και οι τιμές των ίδιων προϊόντων πέφτουν δυσανάλογα πολύ όταν τα επιτόκια ανεβαίνουν. Όπως φαίνεται, οι τράπεζες δεν έχουν καταφέρει να ‘ξεφορτωθούν’ αυτά τα ‘τοξικά’ πλέον προϊόντα και αυτό επιφέρει μεγάλες ζημιές στην παρούσα αξία των επενδύσεών τους.
Αντιγράφουμε από το CNN: «Η κατάρρευση της Silicon Valley Bank την περασμένη εβδομάδα προκάλεσε ρίγη πανικού στους επενδυτές, καθώς ανέδειξε ένα μεγαλύτερο πρόβλημα σε ολόκληρο τον τραπεζικό τομέα: Το διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ της αξίας που δίνουν οι μεγάλοι δανειστές στα ομόλογα που κατέχουν και της πραγματικής αξίας τους στην αγορά. [ΣΗΜ. με απλά λόγια, φούσκα στην αγορά των ομολόγων που κατέχουν οι τράπεζες]…..Αλλά η SVB δεν είναι το μόνο ίδρυμα με αυτό το πρόβλημα. Οι αμερικανικές τράπεζες κάθονταν σε 620 δισεκατομμύρια δολάρια μη πραγματοποιημένων ζημιών (περιουσιακά στοιχεία που έχουν μειωθεί σε τιμή αλλά δεν έχουν ακόμη πωληθεί) στο τέλος του 2022, σύμφωνα με την FDIC.»
Και το CNN συνεχίζει το ρεπορτάζ του: «Το σημερινό περιβάλλον επιτοκίων είχε δραματικές επιπτώσεις στην κερδοφορία και το προφίλ κινδύνου των στρατηγικών χρηματοδότησης και επενδύσεων των τραπεζών», δήλωσε ο πρόεδρος της FDIC Martin Gruenberg σε προετοιμασμένες παρατηρήσεις στο Institute of International Bankers την περασμένη εβδομάδα. [ΣΗΜ. FDIC είναι η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφάλισης των τραπεζικών καταθέσεων–μέχρι 250,000 δολάρια ανά καταθέτη]. «Οι μη πραγματοποιημένες ζημίες αποδυναμώνουν τη μελλοντική ικανότητα μιας τράπεζας να ανταποκρίνεται σε απροσδόκητες ανάγκες ρευστότητας», πρόσθεσε.
«…«Πολλά ιδρύματα – από κεντρικές τράπεζες, εμπορικές τράπεζες και συνταξιοδοτικά ταμεία – κάθονται σε περιουσιακά στοιχεία που αξίζουν σημαντικά λιγότερο από ό,τι αναφέρουν οι οικονομικές τους καταστάσεις», δήλωσε ο Jens Hagendorff, καθηγητής χρηματοοικονομικών στο King’s College του Λονδίνου. «Οι προκύπτουσες ζημίες θα είναι μεγάλες και θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν με κάποιον τρόπο. Η κλίμακα του προβλήματος αρχίζει να προκαλεί ανησυχία». Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει ακόμη λόγος πανικού, λένε οι αναλυτές.» [Σωστά, αν έλεγαν το αντίθετο το τραπεζικό και ασφαλιστικό σύστημα θα κατέρρεε την επομένη μέρα].
* * *
Το ερώτημα που παρέμενε ανοικτό κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου ήταν τι θα απογίνει με τις μη ασφαλιζόμενες καταθέσεις της χρεοκοπημένης SVB που αποτελούσαν και την συντριπτική πλειοψηφία των συνολικών καταθέσεων. Ο κίνδυνος “Bank Run”, δηλαδή επιδρομής των καταθετών στις τράπεζες για να σηκώσουν τα λεφτά τους από βδομάδα ήταν περισσότερο από ορατός.
Ο κίνδυνος αυτός πολλαπλασιάστηκε μετά το κλείσιμο μιας ακόμη τράπεζας το βράδυ της Κυριακής: Στα νέα του CNBC διαβάζουμε: «Και νέο κλείσιμο τράπεζας από τις ρυθμιστικές αρχές των ΗΠΑ: “Οι ρυθμιστικές αρχές της πολιτείας της Νέας Υόρκης έκλεισαν την Κυριακή την Signature Bank, έναν μεγάλο δανειστή στον κλάδο των κρυπτονομισμάτων, σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν την εξαπλούμενη τραπεζική κρίση. “Ανακοινώνουμε επίσης μια παρόμοια εξαίρεση λόγω συστημικού κινδύνου για την Signature Bank, Νέα Υόρκη, Νέα Υόρκη, η οποία έκλεισε σήμερα από την πολιτειακή αρχή που είχε εκδώσει την άδεια λειτουργίας της”, ανέφεραν το υπουργείο Οικονομικών, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα Αποθεμάτων και η Ομοσπονδιακή Εταιρεία Ασφάλισης Καταθέσεων σε κοινή ανακοίνωση το βράδυ της Κυριακής».
Έτσι, το βράδυ της Κυριακής είχαμε μία ανακοίνωση (που βλέπετε στην εικόνα στο τέλος του σχολίου μας) από το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ. Σύμφωνα με αυτήν διασώζεται το σύνολο των καταθέσεων της SVB ανεξαρτήτως ποσού μετά από συνεννόηση του Αμερικανικού Υπουργείου Οικονομικών με την Κεντρική Τράπεζα, τον πρόεδρο των ΗΠΑ και όλο το ασφαλιστικό σύστημα των καταθέσεων. Από την Δευτέρα θα μπορούν όλοι οι καταθέτες να αποσύρουν το σύνολο των καταθέσεών τους, εάν το επιθυμούν.
Η ανακοίνωση ισχυρίζεται ότι αυτό θα γίνει χωρίς την επιβάρυνση των φορολογουμένων. Επομένως εδώ έχουμε ένα κυριολεκτικό “λεφτόδενδρο”: Λεφτά εμφανίζονται από το πουθενά και κανείς δεν θα πληρώσει γι’ αυτά (εκτός από τα έξοδα εκτύπωσης των χαρτονομισμάτων, που είναι και ελάχιστα δεδομένου ότι πλέον κανείς δεν κουβαλά μετρητά στις τσάντες).
Αλλά, αυτό το πληθωριστικό χρήμα με το οποίο το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών διασώζει τα δισεκατομμύρια των καταθέσεων θα βρει τελικά τον δρόμο του στο να φορολογήσει επιπλέον τους φορολογούμενους. Όταν τυπώνεις χρήμα και το ρίχνεις στην αγορά το επακόλουθο είναι να αυξηθούν οι τιμές των αγαθών και αυτό αποτελεί ασφαλώς έμμεση φορολόγηση του συνόλου της κοινωνίας.
Ίσως όμως το κυριότερο δεν είναι αυτό. Το κυριότερο είναι η εισαγωγή συστημικού κινδύνου στο χρηματοπιστωτικό σύστημα με αυτές τις ενέργειες: Τώρα πλέον οι τράπεζες που έχουν πράξει τα ίδια ακριβώς με την SVB δεν θα φοβούνται να συνεχίζουν τις πρακτικές τους, καθαρά κερδοσκοπικές, επειδή στη γωνία περιμένει να τις διασώσει ο “μεγάλος αδελφός”.
Το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, προκειμένου να αντιμετωπίσει την επείγουσα κρίση που κινδυνεύει να προκαλέσει ανάφλεξη του συνολικού τραπεζικού συστήματος των ΗΠΑ, ‘αναγκάστηκε’ να πάρει την απόφαση διάσωσης η οποία μεσοπρόθεσμα, ακόμη και αν τελικά αποσοβηθεί η τραπεζική κρίση, θα οδηγήσει σε σοβαρές συνέπειες το σύνολο της Αμερικανικής, αλλά και της παγκόσμιας κοινωνίας.
Και βέβαια καν δεν αναφέρουμε ότι η όλη αυτή επιχείρηση απέδειξε για μια ακόμη φορά πόσο διάτρητες είναι οι απολογητικές θεωρίες της αστικής πολιτικής οικονομίας οι οποίες αιτιολογούν τα κέρδη των καπιταλιστών με το σκεπτικό ότι αυτοί αναλαμβάνουν ‘κίνδυνο’. Όταν ο καπιταλιστής είναι αρκετά μεγάλος, πλέον δεν υφίσταται κανέναν κίνδυνο. Το κράτος (που είναι όργανο της τάξης του) θα αναλάβει να τον ξελασπώσει σε βάρος της κοινωνίας.
Αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Μαθηματικών του ΕΚΠΑ
