Ένας ιδιότυπος «εμφύλιος πόλεμος» αναμένεται να ξεσπάσει ανάμεσα στα κυπριακά και τα ελληνικά ΑΕΙ από τον προσεχή Σεπτέμβριο. Καθώς οι Ελληνες αποτελούν έως και το 40% των φοιτητών των κυπριακών ΑΕΙ, τα πρώτα μη κρατικά πανεπιστήμια που θα λειτουργήσουν στην Ελλάδα αναμένεται να «κλέψουν» μερίδιο Ελλήνων που επρόκειτο να μετακομίσουν στο νησί της Αφροδίτης για σπουδές. Μάλιστα, και τα μεγαλύτερα δημόσια πανεπιστήμια της χώρας μας, όπως το Καποδιστριακό, το Αριστοτέλειο και το Μετσόβιο Πολυτεχνείο, ετοιμάζουν σχέδια για δημιουργία παραρτημάτων στην Κύπρο, με προγράμματα στα οποία θα μπορούν να φοιτήσουν και Ελληνες! Από την άλλη, μεταξύ των 12 ΑΕΙ που έχουν καταθέσει αίτηση για λειτουργία παραρτήματος στην Ελλάδα περιλαμβάνεται το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας (Nicosia), το μεγαλύτερο ιδιωτικό ΑΕΙ της Κύπρου, το οποίο μάλιστα σκοπεύει να ιδρύσει τις περισσότερες –έξι– σχολές, ενώ όλα τα υπόλοιπα νέα ΑΕΙ από τρεις.
Η τριτοβάθμια εκπαίδευση της Κύπρου έκανε μεγάλα άλματα μετά το 2005 και την ψήφιση του νόμου για τη δυνατότητα ίδρυσης μη κρατικών ΑΕΙ. Πριν από τη θεσμοθέτηση των ιδιωτικών ΑΕΙ, οι Κύπριοι σπούδαζαν είτε στα ελληνικά ΑΕΙ είτε στα βρετανικά είτε σε κάποιο ιδιωτικό κολέγιο στη χώρα τους. Το 2007 λειτούργησε το πρώτο ιδιωτικό ΑΕΙ στο νησί και σήμερα η Κύπρος διαθέτει συνολικά 12 πανεπιστήμια, εκ των οποίων τα τρία είναι δημόσια και εννέα ιδιωτικά. Επίσης, λειτουργεί και ένα Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.
Ο αριθμός των φοιτητών στα κυπριακά ΑΕΙ άρχισε να αυξάνεται όταν ωρίμασαν οι επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Παιδείας Αθλητισμού και Νεολαίας (ΥΠΑΝ) της Κύπρου, το 2013-2014 οι φοιτητές ήταν 32.824 και το 2022-2023 έφτασαν σε 55.990. Εξ αυτών, οι 24.740 ήταν Κύπριοι, οι 22.946 από χώρες της Ε.Ε. και οι 8.304 από τρίτες χώρες (οι περισσότεροι από Ισραήλ, Λίβανο, Συρία, Ρωσία, Κίνα). Οι Ελληνες αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα μεταξύ των φοιτητών από την Ε.Ε. και στον συνολικό αριθμό το ποσοστό τους είναι σταθερά 36% – 40% ανά έτος.
«Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια αναπτύχθηκαν διότι υπήρχε ανάγκη για τριτοβάθμιες σπουδές για την κυπριακή νεολαία, αλλά στράφηκαν επίσης και σε ξένους φοιτητές, οργανώνοντας εξ αποστάσεως προγράμματα. Σημαντικός παράγων της επιτυχίας ήταν ότι απευθύνθηκαν στις ελληνικές οικογένειες, οργανώνοντας προγράμματα προσαρμοσμένα στο ελληνικό σύστημα, ώστε οι Ελληνες πτυχιούχοι να μην έχουν προβλήματα επαγγελματικής αναγνώρισης του πτυχίου τους επιστρέφοντας στην Ελλάδα», παρατηρεί στην «Καθημερινή» ο Τάσος Χριστοφίδης, πρύτανης του δημόσιου Πανεπιστημίου της Κύπρου. Για παράδειγμα, τα ιδιωτικά ΑΕΙ διδάσκουν στη Νομική το ελληνικό δίκαιο, ενώ οργάνωσαν προγράμματα σπουδών με βάση τις ανάγκες της ελληνικής αγοράς εργασίας.
Η ελληνική «αντεπίθεση» θα ξεκινήσει από τα πρώτα μη κρατικά ΑΕΙ που θα λειτουργήσουν στη χώρα μας από το επόμενο ακαδημαϊκό έτος. Με βάση τα στοιχεία της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), 12 ξένα ΑΕΙ έχουν ζητήσει άδεια για να λειτουργήσουν συνολικά 39 σχολές με 162 προπτυχιακά προγράμματα σπουδών. Το πόσα θα λάβουν τελικώς άδεια θα ανακοινωθεί περί τα τέλη Ιουλίου. «Γιατί ένας Ελληνας να μη φοιτήσει σε ένα μη κρατικό ΑΕΙ “δίπλα” στο σπίτι του και να μεταναστεύσει στην Κύπρο;», αναφέρει στην «Κ» στέλεχος μη κρατικού ΑΕΙ που έχει καταθέσει αίτηση.
Τα ετήσια δίδακτρα στα κυπριακά ΑΕΙ κυμαίνονται από 8.000 έως 30.000 ευρώ ετησίως στα προπτυχιακά προγράμματα – με ακριβότερα της Νομικής και της Ιατρικής, όπου και η μεγαλύτερη ζήτηση. Στην Ελλάδα τα ετήσια δίδακτρα των μη κρατικών ΑΕΙ αναμένεται να κινηθούν έως 25.000 ευρώ ετησίως στην Ιατρική Σχολή.
Σχέδια «εξαγωγών»
Το βαρύ όπλο της Ελλάδας, βεβαίως, θεωρούνται τα δημόσια ΑΕΙ, που σκοπεύουν να ιδρύσουν παραρτήματα στην Κύπρο με ελληνόφωνα και αγγλόφωνα προγράμματα, το νωρίτερο το 2026. Ηδη, προχωράει ο σχεδιασμός του Πανεπιστημίου Αθηνών, με τον πρύτανη του ιδρύματος Γεράσιμο Σιάσο να δηλώνει ότι τα προγράμματα σπουδών που μπορούν άμεσα να ξεκινήσουν είναι της ιατρικής, της νοσηλευτικής, των οικονομικών και των κλασικών σπουδών, της ψυχολογίας, της διοίκησης επιχειρήσεων, των παιδαγωγικών.
Επίσης, όπως εξήγησε στην «Καθημερινή» ο νέος πρύτανης του ΑΠΘ Κυριάκος Αναστασιάδης, το ίδρυμα έχει δημιουργήσει επιτροπή από πανεπιστημιακούς του, που θα επισκεφθούν την Κύπρο για να συζητήσουν το εκεί θεσμικό πλαίσιο και να αναζητήσουν χώρους. Παράλληλα, το ΑΠΘ έχει αναθέσει σε μεγάλη εταιρεία συμβούλων επιχειρήσεων να συντάξει έκθεση βιωσιμότητας του εγχειρήματος, με τα πλεονεκτήματα και τα ρίσκα.
Με προσεκτικά βήματα κινείται και το ΕΜΠ, όπως δηλώνει ο πρύτανής του Ιωάννης Χατζηγεωργίου. Ο ίδιος έχει πραγματοποιήσει συναντήσεις με τον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Χριστοδουλίδη και την υπουργό Παιδείας Αθηνά Μιχαηλίδου, ενώ αρκετοί δήμαρχοι έχουν προτείνει η έδρα του παραρτήματος να γίνει στην πόλη τους. Η σκέψη είναι το παράρτημα να ξεκινήσει με πέντε σχολές, αλλά μετ’ επιτάσεως τονίζεται από το ΕΜΠ ότι πρέπει να είναι καλά σχεδιασμένο το παράρτημα, ώστε να μην καταλήξει σε «μπίζνα» και πληγεί το κύρος του ιδρύματος.
Την ίδια στιγμή, όπως δήλωσε ο Χαράλαμπος Μπιλλίνης, πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, το ίδρυμά του σχεδιάζει να ξεκινήσει στην Κύπρο με κτηνιατρική, ενώ πολλά τμήματα –ενδεικτικά παιδαγωγικό ειδικής αγωγής, πληροφορικής, ιχθυολογίας, νοσηλευτικής, ιατρικής– έχουν δηλώσει πρόθεση να «κατέβουν» στο νησί.
Αντιθέτως, το Οικονομικό Παν. Αθηνών δεν θα ακολουθήσει το ρεύμα, όπως και το Παν. Πατρών. «Δεχθήκαμε πρόταση από τον Δήμο Λάρνακας, αλλά είναι μεγάλα τα ποσά της επένδυσης και το περιβάλλον πολύπλοκο. Ισως σε δεύτερο χρόνο», τόνισε ο πρύτανης του Παν. Πατρών Χρήστος Μπούρας.
Τόσες σχολές σε μικρή χώρα;
Σύμφωνα με στελέχη του υπουργείου Παιδείας, η κυπριακή κυβέρνηση θέτει στα παραρτήματα των ελληνικών ΑΕΙ κριτήρια εισαγωγής με βαθμολογικό πλαφόν και δη σε περιζήτητες σχολές, όπως η Iατρική. Επ’ αυτού φέρεται να υπάρχει διαπραγμάτευση.
«Η Κύπρος είναι μικρή χώρα για να διαθέτει τόσα πανεπιστήμια», λέει στην «Καθημερινή» ο Τάσος Χριστοφίδης, πρύτανης του δημόσιου Πανεπιστημίου της Κύπρου. «Τώρα προσπαθούμε η κυπριακή Βουλή να επιτρέψει στα κυπριακά ΑΕΙ να οργανώνουν αγγλόφωνα προγράμματα, ενώ έδωσε το σχετικό δικαίωμα στα ξένα ΑΕΙ», προσθέτει. Από την πλευρά τους, τα ιδιωτικά κυπριακά ΑΕΙ αναζητούν λύσεις σε νέες αγορές. Ενδεικτικά, ο Παντελής Σκλιάς, πρύτανης του ιδιωτικού Πανεπιστημίου Neapolis Pafos και πρώην καθηγητής του Δημοκριτείου Θράκης, εξηγεί ότι «η Κύπρος είναι μία ασφαλής χώρα σε μία ταραγμένη γειτονιά. Αεροπορικώς απέχουμε περίπου 30’ από τη Βηρυττό και το Τελ Αβίβ, 50’ από το Κάιρο, τρεις ώρες από το Ντουμπάι. Επίσης, υπάρχουν και τα εξ αποστάσεως προγράμματά μας, αλλά και οι συνεργασίες με φορείς χωρών όπως η Κίνα».
