Ο Καποδίστριας πρέπει να πάρει τη θέση που του αξίζει δικαιωματικά στην ελληνική Ιστορία και στις καρδιές των νεότερων Ελλήνων, οι οποίοι μέσα από τη μελέτη της προσωπικότητάς του οφείλουν να κατανοήσουν ότι το «πατρίδα – θρησκεία – οικογένεια» μας έφερε μέχρι εδώ
Του Μανώλη Κοττάκη
Ημέρα που είναι σήμερα, παραμονή του εορτασμού της Εθνικής Ανεξαρτησίας, θεωρώ το εξής: δύο είναι οι πιο σημαντικές ηγετικές μορφές του Ελληνισμού στον ελεύθερο βίο μας μετά την Παλιγγενεσία. Ο Ιωάννης Καποδίστριας και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Τι κοινό τούς συνδέει; Ότι έφτιαξαν κράτος εκ του μηδενός. Ο Καποδίστριας μία φορά μετά την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Καραμανλής δύο φορές – μία μετά τον πόλεμο, όταν με τις υποδομές που κατασκεύασε έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης Ελλάδας και την απήλλαξε από τη φτώχεια, και μία μετά την πτώση της χούντας, όταν επανίδρυσε την κοινοβουλευτική δημοκρατία από το μηδέν. Χωρίς προστάτες και «αντ’ αυτού».
Μόνο όποιος διαβάσει προσεκτικά το σπάραγμα του Ελύτη «Άξιον Εστί», που γράφτηκε το 1959, μπορεί να κατανοήσει τι συνέβη στη «χρυσή οκταετία» 1955-1963. Εννοείται προφανώς ότι στο πάνθεον των μεγάλων ανήκει και ο Ελευθέριος Βενιζέλος, με την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών, με τη διαφορά ότι το αποτύπωμά του ήταν εισαγόμενο, σχέδιο τρίτων, δεν ήταν δικό του, δεν είχε διάρκεια και στο τέλος κατέρρευσε.
Η σύγχρονη Ιστορία μας αλλά και η νεότερη ηγεσία μας έχουν αποδώσει τις πρέπουσες τιμές στον Καραμανλή και τον Βενιζέλο, αλλά και σε νεότερες ηγεσίες, όπως ο Ανδρέας Παπανδρέου.
Για έναν περίεργο λόγο, όμως, δεν έχουν αποδώσει τις τιμές που του πρέπουν στον Ιωάννη Καποδίστρια. Τον πρώτο μας κυβερνήτη, ο οποίος παρέλαβε μια Ελλάδα με σύνορα μέχρι τη Βοιωτία και το Ναύπλιο, και δολοφονήθηκε επειδή θέλησε να τη μεγαλώσει.
Επί πολλά χρόνια βασανίζομαι να καταλάβω το «γιατί», αλλά όλα όσα έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια, και ειδικώς στις τελετές του εορτασμού των 200 ετών από την ίδρυση του νεότερου ελληνικού κράτους και ύστερα από αυτές, μου άνοιξαν τα μάτια. Τίποτε δεν γίνεται αθώα.
Ο Καποδίστριας όχι απλώς δεν τιμάται, αλλά καταδιώκεται για έναν απλό λόγο: γιατί θεωρείται «Ρώσος». Γιατί ήταν υπουργός Εξωτερικών του Τσάρου. Κι ας ήταν καταλυτική η συμβολή του στην κατάρτιση του Συντάγματος της Ελβετίας και στις πολιτικές εξελίξεις στη Γαλλία. Αν δεν θεωρείτο «Ρώσος» στα μυαλά κάποιων, ο Γιάννης Σμαραγδής θα είχε ολοκληρώσει από πολλού χρόνου τη βιογραφική ταινία που ετοιμάζει για τον μεγάλο Έλληνα.
Ο Καποδίστριας επίσης καταδιώκεται γιατί έβαλε την υπογραφή του σε ένα Σύνταγμα και σε ένα πολίτευμα που αναγνώρισε τη σημασία της Ορθοδοξίας από το προοίμιό του και που επέλεξε για τόπο συνεδριάσεων του πρώτου Κοινοβουλίου, του «Πανελληνίου», έναν ναό: τον σημερινό Μητροπολιτικό Ναό της Αίγινας, στον γυναικωνίτη του οποίου σώζονται τα πρώτα έδρανα των βουλευτών και στο ισόγειό του το στασίδι του κυβερνήτη, ο οποίος εκκλησιαζόταν κάθε Κυριακή.
Τι τύχη μπορεί να έχει λοιπόν ένας Καποδίστριας αυτού του διαμετρήματος, όταν το προφίλ του βαρύνεται με Ρωσία, Ορθοδοξία, εντιμότητα, σεμνότητα, ταπεινότητα και λοιπές «ανορθογραφίες»; Πολύ λίγη.
Το διαπίστωσα και ο ίδιος, ως πρόεδρος της Επιτροπής 2021 του Δήμου Αίγινας, στην προετοιμασία για τις εορταστικές εκδηλώσεις της περιόδου εκείνης. Το πρώτο Μαξίμου της εποχής, το Κυβερνείο, το οποίο βρίσκεται μέσα σε ένα κτιριακό συγκρότημα που περιλαμβάνει τη Μητρόπολη-Βουλή και το Αλληλοδιδακτικό Σχολείο του Εϋνάρδου, δεν έχει αποκατασταθεί πλήρως. Η ΔΕΗ επί διοικήσεως Αρθούρου Ζερβού και δημαρχίας Σάκη Σακκιώτη ανέλαβε να το αποκαταστήσει ως αντισταθμιστικό έργο στο νησί για τη βλάβη που προκάλεσε στην τοπική οικονομία μια μεγάλη διακοπή ρεύματος το 2010, αλλά έως και σήμερα το έργο είναι ημιτελές. Κι ας έχει ήδη καταβληθεί 1.000.000 ευρώ στην εργολαβία.
Τι κι αν εκεί μέσα ελήφθησαν οι πιο σοβαρές αποφάσεις για το νεότερο ελληνικό κράτος; Τι κι αν εκεί μέσα ξενυχτούσε ο κυβερνήτης με ένα λυχνάρι, υπαγορεύοντας όλη νύχτα διατάγματα στα γαλλικά στη γραμματέα του για να κόψει νόμισμα, να ιδρύσει τη Σχολή Ευελπίδων, το Ορφανοτροφείο, το Πανεπιστήμιο;
Τι κι αν πέρασε ημέρες επί ημερών πεινασμένος, αρνούμενος να σιτιστεί με κάτι περισσότερο από ένα κομμάτι κουλούρι, έως ότου ο πένης λαός του νιώσει υγιής και χορτασμένος;
Τι κι αν το υπουργείο Πολιτισμού ανακάλυψε σε σκαπάνη στα θεμέλια του Κυβερνείου ψηφιδωτό του 3ου αιώνα, απόδειξη ότι αυτό χτίστηκε πάνω σε οικία ευγενών αριστοκρατών της αρχαίας Ελλάδας, ίνα αποδειχθεί πανηγυρικώς ότι η νεότερη Ελλάδα «πάτησε» πάνω στα χνάρια της παλαιάς για να ανορθώσει τον τόπο; Το έργο είναι ημιτελές και ακόμη να παραληφθεί από το υπουργείο Παιδείας.
Η εμπειρία μου σε συσκέψεις με τη γραφειοκρατία του υπουργείου του 2021 υπήρξε, πλην εξαιρέσεων, τραυματική. Προσπάθησα με την ιδιότητα του προέδρου της Επιτροπής 2021 του Δήμου Αίγινας και με τη βοήθεια της Γιάννας Αγγελοπούλου, που ήταν πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής, του Κωνσταντίνου Τασούλα, ο οποίος με την ιδιότητα του προέδρου της Βουλής χρηματοδότησε το εγχείρημα (πάντα θα τον ευχαριστώ), του αγαπητού Γιάννη Μετζικώφ, που επιμελήθηκε την αναπαράσταση της ατμόσφαιρας στο γραφείο του Καποδίστρια, καθώς και των Αμαλίας Παππά (διευθύντρια των ΓΑΚ) και Έλλης Δρούλια (διευθύντρια της Βιβλιοθήκης της Βουλής), να δείξω σε πόσο αντίξοες συνθήκες διοικήθηκε το νεότερο ελληνικό κράτος στα πρώτα του βήματα.
Αν και η έκθεση ήταν επιτυχής (30.000 επισκέπτες σε τέσσερις μήνες), τα κεντρικά ΜΜΕ απαξίωσαν να ασχοληθούν με τον Καποδίστρια, για τους γνωστούς λόγους: «Ρώσος» ένας τόσο μεγάλος Έλληνας! «Ρώσος» κάποιος που είπε στον Τσάρο φεύγοντας ότι, σε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων, θα ήταν αυτονόητο για τον ίδιο ότι θα ερχόταν αντιμέτωπος με τη Ρωσία. «Ρώσος» αυτός! Με ρίζα από την Κύπρο και την Κέρκυρα!
Λέω να μην το βάλουμε κάτω! Ο Καποδίστριας πρέπει να πάρει τη θέση που του αξίζει δικαιωματικά στην ελληνική Ιστορία και στις καρδιές των νεότερων Ελλήνων, οι οποίοι μέσα από τη μελέτη της προσωπικότητάς του οφείλουν να κατανοήσουν ότι το «πατρίδα – θρησκεία – οικογένεια» μας έφερε μέχρι εδώ. «Μέχρι τα Καγιέν», που λέει ο φίλος μου, επιτελικό στέλεχος του Star, Ηλίας Παπανικολάου.
Αυτόν τον καιρό έχω αρχίσει τη μελέτη του εξαιρετικού πονήματος «Αναίρεσις», που έγραψε στα τέλη του 18ου αιώνα για τον Καποδίστρια ο Νικόλαος Σπηλιάδης και ανατυπώθηκε το 2019 από τις εκδόσεις Ποταμός της Αναστασίας Λαμπρία. Μου το έστειλε προ καιρού ο αναγνώστης μας από τη Θεσσαλονίκη Λάζαρος Σαββαΐδης με την παρότρυνση να το μελετήσω, γιατί είναι ό,τι καλύτερο έχει γραφτεί για τον κυβερνήτη.
Καθώς το νησί μου θα αρχίσει να προετοιμάζεται για τον εορτασμό των 200 ετών από την ημέρα που αφίχθη ο Καποδίστριας στην Αίγινα (1828-2028) και την έχρισε πρώτη πρωτεύουσα, παρά τις αντίθετες αρχικές αποφάσεις, θαρρώ πως πρέπει να αρχίσει μια μακρά προετοιμασία για να τιμήσουμε αυτόν τον μεγάλο Έλληνα. Και η καλύτερη τιμή που του πρέπει είναι να αποκαλύψουμε όλα όσα έκανε από το μηδέν για να τον φέρει στην ψυχή του κάθε Έλληνας, και ειδικότερα κάθε νέος Έλληνας. Ο μόνος τρόπος για να γνωρίζουμε την ταυτότητά μας είναι να ξέρουμε από ποιους παραλάβαμε, τι παραλάβαμε. Είναι το καλύτερο μάθημα εθνικής αυτογνωσίας.
