Της Ελένης Προκοπίου
Σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Αλιβιζάτο η Ελλάδα παραμένει ευρωπαϊκό κράτος δικαίου καθώς πληροί και τα πέντε κριτήρια ελέγχου της Επιτροπής της Βενετίας για το κράτος δικαίου.
Ας δούμε αυτά τα κριτήρια λοιπόν ένα – ένα.
1/ Υπεροχή του νόμου
Τούτο σημαίνει ότι το κράτος δικαίου βρίσκεται σε στενή συνάφεια με την αντίληψη της δημοκρατίας κατά την οποία όλα ρυθμίζονται από το δίκαιο και τον νόμο, ότι οι ίδιοι οι κυβερνώντες σέβονται τον νόμο ως απόρροια της βούλησης του λαού και η τήρηση του νόμου είναι εγγύηση κατά της αυθαίρετης άσκησης της εκτελεστικής εξουσίας. Όμως έχουμε πολλά παραδείγματα όπως π.χ. στην περίπτωση των υποκλοπών στα οποία όχι μόνο δεν εφαρμόστηκαν οι νόμοι, αλλά η Διοίκηση και η κυβέρνηση φυσικά, εμπόδισαν το έργο της δικαιοσύνης σχετικά με τις πολυάριθμες παρακολουθήσεις πολιτικών προσώπων, υπουργών, δημοσιογράφων και με τη συστηματική και διαρκή παραβίαση του απορρήτου της επικοινωνίας, με αποτέλεσμα σήμερα, δύο χρόνια μετά, να μην έχει ασκηθεί καμία ποινική δίωξη. Αλλά και στα Τέμπη, πάνω από ένα χρόνο από το δυστύχημα, δεν έχει προχωρήσει η έρευνα και δεν έχει ολοκληρωθεί η δικογραφία ενώ στο διάστημα αυτό έχουν λάβει χώρα η συγκάλυψη, απόκρυψη, παραποίηση και αλλοίωση των συνθηκών και των στοιχείων της υπόθεσης. Η αποστολή των e-mails, η παραβίαση των προσωπικών δεδομένων χωρίς τη συγκατάθεση των πολιτών και η πολιτική χειραγώγηση τα οποία διέπραξε η ευρωβουλευτής της ΝΔ, Α. Μ. Ασημακοπούλου δεν έχουν οδηγήσει μέχρι σήμερα ούτε καν στη διερεύνηση ποινικής ευθύνης για την ευρωβουλευτή και τους παραιτηθέντες αξιωματούχους του Υπουργείου Εσωτερικών. Το γεγονός ότι δεν τοποθετήθηκε εκ νέου στο ευρωψηφοδέλτιο του κόμματός της για τις επικείμενες ευρωεκλογές αφορά μόνο την πολιτική της ευθύνη ή οποία δεν συγχέεται με την ποινική ευθύνη ούτε με την αστική ευθύνη. Σε καμία λοιπόν από αυτές τις μείζονες υποθέσεις δεν τηρήθηκε ούτε εφαρμόστηκε ο νόμος. Υπεροχή του νόμου κατά συνέπεια σημαίνει ότι ο νόμος εφαρμόζεται ανεξάρτητα από την πολιτική βούληση και κράτος δικαίου σημαίνει εφαρμογή του δικαίου ανεξάρτητα από την κυβέρνηση και την εκτελεστική εξουσία, πράγμα που δεν ισχύει στην Ελλάδα.
2/ Ασφάλεια δικαίου
Τούτο σημαίνει ότι η διοίκηση εφαρμόζει τους δημοκρατικά θεσπισμένους νόμους, δηλαδή εφαρμόζει το δίκαιο, δεν δημιουργεί δίκαιο. Στην Ελλάδα όμως η εκτεταμένη διεύρυνση της κανονιστικής εξουσίας της διοίκησης, η αστάθεια των νομικών κανόνων, οι άπειρες τροπολογίες της τελευταίας στιγμής, οι άπειρες υπουργικές αποφάσεις, οι πολυάριθμες νομικές πηγές που μετατρέπουν το δίκαιο σε τεχνική διακυβέρνησης, η ψήφιση φωτογραφικών νόμων που καταργούν τη γενικότητα του νόμου δημιουργώντας προνόμια υπέρ ατόμων ή ιδιωτικών ομάδων, όλα αυτά υπονομεύουν την ασφάλεια δικαίου που είναι θεμέλιο του κράτους δικαίου και αποδυναμώνουν την ισχύ του δημοκρατικού νόμου ως έργο της νομοθετικής εξουσίας.
3/ Οι εγγυήσεις κατά της κατάχρησης εξουσίας
Οι εγγυήσεις αυτές δεν υφίστανται στην Ελλάδα καθώς η παντοδυναμία της εκτελεστικής εξουσίας και κατ’ εξοχήν του Πρωθυπουργού, χωρίς το αντίβαρο του Προέδρου της Δημοκρατίας, καταργεί την ισορροπία των σχέσεων μεταξύ των θεσμών της δημοκρατίας και ματαιώνει την ικανοποίηση του αιτήματος για υποταγή του κράτους στο δίκαιο και για τη διαρκή ύπαρξη πολιτικής νομιμοποίησης της κυβέρνησης, η οποία έχει επιβάλλει μία συγκεντρωτική εξουσία και συνεχώς προβαίνει σε «έκτακτους» χειρισμούς όλων των θεμάτων, χειρισμούς ανεξέλεγκτους που συνδέονται με την ανάπτυξη εξωνομικών κέντρων αποφάσεων, που δεν υπακούουν στον νόμο, ενώ παράλληλα εμποδίζει τον ανεξάρτητο έλεγχο της δικαιοσύνης και την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών.
4/ Ισότητα ενώπιον του νόμου
Ούτε η ισότητα ενώπιον του νόμου ισχύει στην Ελλάδα, καθώς μεγάλος αριθμός προσώπων εξαιρείται από την ισχύ του νόμου, όπως οι διοικητές τραπεζών που απαλλάχθηκαν από τις ευθύνες τους την εποχή των μεταβιβάσεων των δανείων, οι γιατροί του ΕΟΔΥ και οι γιατροί της Επιτροπής λοιμωξιολόγων στην εποχή της πανδημίας, οι οποίοι απαλλάχθηκαν ακόμα και από τη συνήθη ευθύνη του ιατρικού επαγγέλματος, κατ’ εξοχήν δε τα πολιτικά πρόσωπα και οι υπουργοί της κυβέρνησης, όλοι αυτοί οι οποίοι ίστανται υπεράνω του νόμου και πέραν του νόμου, απολαμβάνοντας το ακαταδίωκτο. Ο νόμος περί ευθύνης υπουργών συνιστά την απόλυτη και πανηγυρική διακήρυξη της ανισότητας ενώπιον του νόμου στην Ελλάδα, καθώς τελικά οι νόμοι αφορούν μόνο τον απλό λαό ενώ για τους ανθρώπους της εξουσίας ισχύουν άλλοι νόμοι που τους προστατεύουν. Κορυφαίο παράδειγμα αυτής της ανισότητας ενώπιον του νόμου είναι ο πρώην υπουργός Μεταφορών Κ. Καραμανλής, ο οποίος προστατεύεται και καλύπτεται από την κοινοβουλευτική ομάδα του κυβερνώντος κόμματος παρά την τεράστια ευθύνη του στην τραγωδία των Τεμπών, με τις αλλεπάλληλες παραλείψεις του ως προς την εκτέλεση των έργων του ΟΣΕ, λόγω των οποίων δεν απέτρεψε το αποτέλεσμα, τον θάνατο τόσων ανθρώπων, αν και είχε ιδιαίτερη νομική υποχρέωση να το αποτρέψει.
5/ Η πρόσβαση στη δικαιοσύνη
Τούτο σημαίνει ίση προστασία όλων από δίκαιους νόμους και ανεξάρτητα δικαστήρια. Ποια είναι όμως η πρόσβαση στη δικαιοσύνη των γονέων των Τεμπών, οι οποίοι μέχρι σήμερα δεν έχουν λάβει «αυτό που τους αρμόζει»; Ποια είναι η πρόσβαση στη δικαιοσύνη των θυμάτων των υποκλοπών; Ποια είναι η πρόσβαση στη δικαιοσύνη των οφειλετών των κόκκινων δανείων, οι οποίοι καλούνται να πληρώσουν ακέραιες τις οφειλές των δανείων ή να χάσουν τις κατοικίες τους ενώ τα funds και οι servicers με έδρα την Ιρλανδία αγόρασαν τα δάνεια στο 4% της αξίας τους; Ποια είναι η πρόσβαση στη δικαιοσύνη των ηλικιωμένων που πλήρωσαν το μάρμαρο του υποχρεωτικού εμβολιασμού, κατά κατάφωρη παραβίαση όλων των διατάξεων περί προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρωτίστως δε της ανθρώπινης αξιοπρέπειας;
Σύμφωνα με το από 7-2-2024 ψήφισμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπάρχει σοβαρή υποβάθμιση του κράτους δικαίου στην Ελλάδα. Στο ψήφισμα μάλιστα επισημαίνονται όλοι σχεδόν οι τομείς στους οποίους εκφράζεται η υποβάθμιση αυτή.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο γίνεται αντιληπτό το ζήτημα του κράτους δικαίου στην Ελλάδα είναι η δήλωση της ευρωβουλευτού της ΝΔ, Ελ. Βόζεμπεργκ σύμφωνα με την οποία το ψήφισμα αυτό είναι «επιτομή λαϊκισμού και παραπληροφόρησης». Η ευρωβουλευτής ανάγει την ανάγκη για κράτος δικαίου σε ‘λαϊκισμό’ μη αντιλαμβανόμενη ότι ο λαϊκισμός είναι ένα σύμπτωμα της μείζονος κρίσης της δημοκρατίας και του ελλείμματος πολιτικής νομιμοποίησης. Δεν δείχνει λοιπόν να συναισθάνεται τη σημασία της αρχής του κράτους δικαίου, την πλέον θεμελιώδη έννοια του δημοσίου δικαίου στη σύγχρονη εποχή, που επιβάλλει τον διαρκή έλεγχο των κυβερνώντων από τους κυβερνωμένους, που θέτει δηλαδή όρια στην κρατική εξουσία. Η ανυπαρξία του κράτους δικαίου σημαίνει ανυπαρξία ελέγχου και ανυπαρξία δικαιοσύνης ή μάλλον άρνηση δικαιοσύνης που μετατρέπει τη δημοκρατία σε κατάχρηση εξουσίας.
Οι κυβερνώντες νομίζουν ότι οι Έλληνες δεν ενδιαφέρονται για τα ζητήματα αυτά, αλλά μόνο για τον ‘επιούσιο’. Η κοινή γνώμη όμως γνωρίζει καλά ότι το ζήτημα του κράτους δικαίου δεν είναι απλά ένα θεωρητικό ζήτημα, αλλά ένα απόλυτα πρακτικό ζήτημα που αφορά τον καθημερινό βίο. Να μπορούν τα παιδιά να ταξιδεύουν ασφαλή, οι υπάλληλοι του ΟΣΕ να μην τρώνε τα λεφτά του σιδηροδρόμου, οι αξιωματούχοι του κράτους να είναι στην υπηρεσία του λαού και όχι του εαυτού τους, οι άνθρωποι να μιλάνε στο τηλέφωνο χωρίς να παρακολουθούν άλλοι τις συνομιλίες τους, οι αστυνομικοί να κάνουν το καθήκον τους και όχι να κρύβονται και να αποδίδεται δικαιοσύνη από ανεξάρτητους δικαστές που είναι επίσης στην υπηρεσία των πολιτών αυτής της χώρας.
