Για να λειτουργήσει σωστότερα το δημοκρατικό μας πολίτευμα πρέπει εμείς, οι πολίτες, να αλλάξουμε συμπεριφορά
Του Δημήτρη Γαρούφα*
Στη χώρα μας συνηθίζουμε να ωραιοποιούμε πρόσωπα και καταστάσεις, να μιλούμε για κοινωνία των πολιτών που δήθεν είναι ικανή να σταματά σκάνδαλα, για τις ανεξάρτητες Αρχές που αποτρέπουν αυθαιρεσίες της εκτελεστικής εξουσίας, για την ανεξάρτητη Δικαιοσύνη και τα ΜΜΕ που πρέπει να λειτουργούν ως «άγρυπνοι σκύλοι που ελέγχουν τα παραστρατήματα κάθε κυβέρνησης», όπως έγραφε παλιότερα αρθρογράφος σε κυριακάτικη εφημερίδα.
Η αλήθεια είναι όμως ότι έχουν ατονήσει οι θεσμοί και το Κοινοβούλιο διαχρονικά εν ονόματι της κομματικής πειθαρχίας έχει ουσιαστικά αποδυναμωθεί (γι’ αυτό και τα ΜΜΕ λίγο ενδιαφέρονται για όσα συζητούνται σε αυτό), ενώ και οι αντιδράσεις των ανεξάρτητων Αρχών εκδηλώνονται και κορυφώνονται μάλλον σε θέματα ήσσονος σημασίας. Ακόμα και η Δικαιοσύνη, που παρά τα προβλήματά της λειτουργεί ως θεσμός καλύτερα από τους άλλους, λειτουργεί με μεγάλη καθυστέρηση σε σημείο αρνησιδικίας.
Η κοινωνία των πολιτών μάλλον δεν υπάρχει ή δεν έχει τα ανακλαστικά που πρέπει να έχει, γιατί εξελίχθηκαν σκάνδαλα στα οποία δεν αντέδρασαν όπως έπρεπε οι πολίτες, ενώ το ποσοστό αποχής των πολιτών από τις εκλογικές διαδικασίες όσο περνούν τα χρόνια μεγαλώνει κι έτσι στις εκλογικές διαδικασίες που έγιναν το 2023 για εκλογή βουλευτών, δημάρχων και περιφερειαρχών η αποχή σε μερικές περιοχές άγγιξε το 50%. Δηλαδή ένα πολύ μεγάλο ποσοστό πολιτών αδιαφόρησε ή αρνήθηκε να συμμετάσχει στην εκλογική διαδικασία, δηλαδή αρνήθηκε να λειτουργήσει ως πολίτης.
Ο Αριστοτέλης από τα βάθη της Ιστορίας μας θυμίζει ότι «δει τον πολίτην τον αγαθόν επίστασθαι και δύνασθαι και άρχεσθαι και άρχειν καλώς» (Πολ.,1277b,14-15), δηλαδή σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα ο καλός πολίτης πρέπει να έχει γνώση, να είναι ενημερωμένος πολίτης και να γνωρίζει και να κυβερνά και να κυβερνάται.
Ο Τζον Κένεντι στο βιβλίο του «Σκιαγραφία των γενναίων», που το έγραψε προτού εκλεγεί πρόεδρος των ΗΠΑ, λέει αναφερόμενος στο χρέος των πολιτών: «Σε μια δημοκρατία, κάθε πολίτης, άσχετα με το ενδιαφέρον που έχει για την πολιτική, ασκεί κι αυτός ένα λειτούργημα και υπέχει μια ευθύνη και σε τελική ανάλυση, το είδος της κυβερνήσεως που έχουμε εξαρτάται κυρίως από το πώς εκπληρώνει ο καθένας τις υποχρεώσεις του. Εμείς, ο λαός, είμαστε τα αφεντικά και θα έχουμε την πολιτική ηγεσία, καλή ή κακή, που εμείς θέλουμε και αξίζουμε».
Για να λειτουργεί σωστά το πολίτευμά μας η δημοκρατία μας πρέπει να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο συμμετοχική και γι’ αυτό κάποτε πρέπει να φτάσουμε στη διενέργεια δημοψηφισμάτων σε τοπικό ή πανελλήνιο επίπεδο για να έχει τον τελευταίο λόγο ο πολίτης και να μην αισθάνεται ότι τον θυμούνται μόνο κάθε τέσσερα χρόνια. Δυστυχώς η εικόνα που δίνεται στον πολίτη είναι ότι η εκτελεστική και η νομοθετική εξουσία δεν θέλουν τον πολίτη σε πρωταγωνιστικό ρόλο.
Για να αλλάξει η κατάσταση και για να λειτουργήσει πιο σωστά το δημοκρατικό μας πολίτευμα πρέπει εμείς, οι πολίτες, να αλλάξουμε συμπεριφορά. Να αρχίσουμε να λειτουργούμε καθημερινά ως ενεργοί πολίτες. Να αρχίσουμε να ζητάμε λογαριασμό από τους εκπροσώπους μας στο Κοινοβούλιο για όσα πράττουν και κυρίως για όσα έπρεπε να γίνουν αλλά δεν γίνονται. Να αρχίσουμε να θεωρούμε και να αντιμετωπίζουμε ως προσωπική μας υπόθεση ό,τι γίνεται στη δημόσια ζωή, και τότε είναι βέβαιο ότι θα βελτιωθεί το επίπεδο της πολιτικής μας ζωής. Οφείλουμε, όπως μας λέει ο Αριστοτέλης από τα βάθη της Ιστορίας, να ενώνουμε τις προσπάθειές μας για το κοινό καλό: «ομοίως τοίνυν και των πολιτών, καίπερ ανομοίων όντων, η σωτηρία της κοινωνίας έργον εστί, κοινωνία δ΄ εστίν η πολιτεία, διό την αρετήν αναγκαίον είναι του πολίτου προς την πολιτείαν» (Πολ. 1276 b, 28-31).
*Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης