Μια ατμόσφαιρα διάχυτης λογοκρισίας επιβλήθηκε σε εκτεταμένες περιοχές του δημοσίου βίου, με ποινή την ακύρωση ή και την απόλυση.
Του Θέμη Τζήμα
Τι κοινό έχουν ο Κέβιν Σπέισι, ο Γούντι Άλεν, απολυμένοι καθηγητές από πανεπιστήμια των ΗΠΑ, ο ποδοσφαιριστής της Μάιντς, Ανουάρ Ελ Γκάζι, ο Πέτρος Φιλιππίδης, ο Παύλος Χαϊκάλης, η Σαμάνθα Πίρσον (διευθύντρια του κέντρου για τις σεξουαλικές επιθέσεις στο Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα η οποία τόλμησε να πει το προφανές, ότι δηλαδή την 7η Οκτωβρίου δε βιάστηκαν Ισραηλινές γυναίκες), δημοσιογράφοι, γιατροί και πανεπιστημιακοί που αμφισβήτησαν τα λοκντάουν ή τα εμβόλια κατά του Covid-19 και αναλυτές που δεν προσχώρησαν στη ρητορική περί «πολέμου του Πούτιν» μετά τον Φεβρουάριο του 2022;
Βρέθηκαν εκτός της δουλειάς τους, έχασαν ή περιορίστηκε δραματικώς η δυνατότητα να εμφανίζουν τις δημιουργίες τους, στιγματίστηκαν, υπέστησαν διαδικτυακό λιντσάρισμα στο πλαίσιο της «cancel culture», την οποία ο δικαιωματισμός διεθνώς τόσο έχει λατρέψει και αποθεώσει. Είναι κάποιοι από αυτούς (και μόνο κάποιοι στην πραγματικότητα), που υπέστησαν την «ακύρωση» της προσωπικότητάς τους συνολικώς ή που αυτολογοκρίθηκαν για να μην «ακυρωθούν» είτε από το συλλογικό και διάχυτο λογοκριτή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είτε τελικώς από το σύστημα εξουσίας.
Οι εν λόγω άνθρωποι δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους. Κάποιοι παραβίασαν τον νόμο, κάποιοι κατηγορήθηκαν ότι το έκαναν αλλά δεν βρέθηκαν ένοχοι και κάποιοι δεν παραβίασαν κανένα νόμο. Κάποιοι είναι μάλλον καθάρματα και κάποιοι κατά τον γράφοντα τουλάχιστον, έκαναν το σωστό. Το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο: υπέστησαν (ή έγινε απόπειρα να υποστούν) μια συνολική ακύρωση της προσωπικότητάς τους, η οποία αποτυπώθηκε και στο χώρο της εργασίας τους (αλλά όχι μόνο σε αυτόν) με μερική ή ολοκληρωτική εκπαραθύρωση από τη δουλειά τους.
Οι κοινωνίες μας περηφανεύονταν για ορισμένες διακηρυγμένες και εν πολλοίς εφαρμοζόμενες (κατά διαστήματα) αρχές, ως προς την ελευθερία του λόγου, την απονομή της δικαιοσύνης και τα εργασιακά δικαιώματα. Για παράδειγμα δεν είναι νόμιμο να σε απολύουν λόγω των απόψεών σου και των πεποιθήσεών σου. Γενικά, όχι μόνο θεωρείσαι, αλλά είσαι αθώος μέχρι αποδείξεως του εναντίου. Ακόμα και αν είσαι ένοχος, ακόμα και αν μπεις φυλακή έχεις δικαιώματα που απορρέουν από την προσωπικότητά του. Η καλλιτεχνική δημιουργία δεν κρίνεται με βάση την προσωπικότητα ή το ποινικό μητρώο του δημιουργού. Τα πανεπιστήμια είναι χώρος ελευθερίας και οι ακαδημαϊκές απόψεις διακινούνται ελεύθερα, χωρίς πειθαρχικές ή άλλες κυρώσεις. Αυτά υποτίθεται ότι ήταν δεδομένα. Ήταν όντως; Όχι όσο διακηρύσσαμε, αλλά εν πολλοίς ίσχυαν.
Πρώτα ορθώθηκαν τα αδικήματα τα σχετιζόμενα με την πρόκληση μίσους. Ήταν ένα σχετικώς μικρό, αλλά πρώτο ρήγμα. Μάλιστα, αν κανείς έθετε ζητήματα ως προς τη χειραγώγηση τέτοιων προβλέψεων για αδικήματα γνώμης, ξεπεταγόταν κάποιο βίντεο κάποιου ακροδεξιού, ώστε ο όποιος αμφισβητίας της χρησιμότητας τέτοιων νομικών προβλέψεων, να αυτολογοκριθεί, μην τυχόν και θεωρηθεί ακροδεξιός. Και έπειτα, οι ΗΠΑ και η υποκουλτούρα τους μας εξήγαγαν το δικαιωματισμό και το «cancel».
Διαδικτυακές αγέλες, έτοιμες να λογοκρίνουν και να κατασπαράξουν, να απαιτήσουν απολύσεις, καταστροφές έργων ή μη προβολές τους, να υιοθετήσουν κάθε κατηγορία («πάντα με το θύμα», χωρίς να μπορούμε να είμαστε πάντα βέβαιοι ποιο είναι το θύμα), να εντοπίσουν κάθε απόκλιση από το διαρκώς μεταλλασσόμενο «πολιτικώς ορθό» και να κάνουν trend όποιον αποκλίνοντα, να απαιτήσουν την κεφαλή επί πίνακι όποιου και όποιας δεν αναγνωρίζει 82 φύλα ή δε μιλάει με το τελικό «@» και πάει λέγοντας. Μια ατμόσφαιρα διάχυτης λογοκρισίας επιβλήθηκε σε εκτεταμένες περιοχές του δημοσίου βίου, με ποινή την ακύρωση ή και την απόλυση. Και το καλύτερο; Δεν την επέβαλε κάποια δεξιά, αλλά το ρεύμα που μιλούσε στο όνομα της προόδου, ενίοτε και της αριστεράς, ζητώντας μια πανταχού παρούσα εξουσία ικανή να προστατεύει το φαντασιακώς πανίσχυρο και στην πραγματική ζωή, μονίμως φοβισμένο και εγκλωβισμένο σε ένα διαρκές τραύμα, άτομο.
Το σύστημα εξουσίας φυσικά και έτριβε τα χέρια του: όταν ο υποτιθέμενος αντίπαλός του επανανομιμοποιεί και καθιστά διάχυτη την (αυτο)λογοκρισία, το μόνο που έχει να κάνει η εξουσία κατόπιν είναι να δρέψει τους καρπούς της νέας κανονικότητας. Μιλάς κατά των λοκντάουν; Κύρωση. Μιλάς υπέρ του Πούτιν ή έστω κατά του Ζελένσκι; Απόλυση ή λογοκρισία ή στιγματισμός ή και όλα μαζί. Είσαι κατά του Ισραήλ ή κατά της γενοκτονίας που διαπράττει ή κατά της κατοχής ή κατά του απαρτχάιντ ή υπέρ της παλαιστινιακής αντίστασης ή υπέρ της Χαμάς; Τα ίδια και χειρότερα, καθότι πλέον σε ουκ ολίγες χώρες μπορεί να σου απαγγελθούν και κατηγορίες. Θέλεις να παρακολουθείς ρωσικά μέσα ενημέρωσης;
Όχι στη Δύση φίλε μου. Φτάσαμε να απολύεται κόσμος γιατί είναι κατά του ισραηλινού απαρτχάιντ, υπέρ της παλαιστινιακής αντίστασης ή λέει το προφανές: ότι το Ισραήλ είπε ψέματα για τους δήθεν βιασμούς και για τους αποκεφαλισμούς βρεφών την 7η Οκτωβρίου.
Τίποτα όμως από όλα αυτά δεν θα είχε γίνει ή δε θα είχε περάσει έτσι απλά, αν πρώτα δεν είχε θεμελιωθεί τόσο πειστικά η λογοκρισία από την κουλτούρα «cancel» του δικαιωματισμού, την οποία πολλοί λίγοι πολεμήσαμε εγκαίρως. Δε γίνεται να δημιουργείς ένα εργαλείο περιορισμού της ελευθερίας του λόγου ή της προσωπικότητας και να υποθέτεις ότι δεν θα το χρησιμοποιήσει το σύστημα εξουσίας για τους δικούς του λόγους. Από τη στιγμή που «cancel» μπορεί να επιβάλλει ο όχλος, προφανώς θα επιβάλλει και η εξουσία. Τόσο απλό.
