- Συνολικά, μέσα στην τριετία 2021-2023 κάηκαν στην Ελλάδα περισσότερα από 3 εκατομμύρια στρέμματα δάσους, περίπου όσα δηλαδή είχαν καεί στο διάστημα 2008-2020
Του Άρη Χατζηγεωργίου
Τρία χρόνια πέρασαν από τις πανηγυρικές εξαγγελίες της κυβέρνησης, τον Νοέμβριο του 2020, για το «μεγαλύτερο πρόγραμμα αναδάσωσης 500.000 στρεμμάτων» που είχε εξασφαλισμένη χρηματοδότηση 700 εκατομμυρίων ευρώ. Μέχρι που τελικά, στις 18/10/23 εκδόθηκε η διακήρυξη για την δημοπράτηση του έργου με συρρικνωμένο προϋπολογισμό στα 55,7 εκατομμύρια.
Στο διάστημα που μεσολάβησε συνέβησαν πολλά. Το μόνο που δεν συνέβη είναι ότι σταμάτησαν να καίγονται τα δάση. Τουναντίον, διαδοχικά ρεκόρ καμένων εκτάσεων έσπασαν ειδικά τα έτη 2021 και 2023. Μόνο στην Βόρεια Εύβοια το 2021, κάηκαν πάνω από 500.000 στρέμματα δάσους, όσα δηλαδή θα αναδασώνονταν με βάση την εξαγγελία του 2020 σε μία δεκαετία. Συνολικά, μέσα στην τριετία 2021-2023 κάηκαν στην Ελλάδα περισσότερα από 3 εκατομμύρια στρέμματα δάσους, περίπου όσα δηλαδή είχαν καεί στο διάστημα 2008-2020. Ας δούμε όμως από την αρχή την όλη υπόθεση, που θυμίζει κάπως τα μικρά «πάρκα τσέπης» (pocket park) για «πράσινο στις γειτονιές» που λάνσαρε στην θητεία του ο απερχόμενος δήμαρχος Αθηναίων Κ.Μπακογιάννης. Ιδού τα δεδομένα μιας αναδάσωσης…τσέπης:
- Στις 30 Νοεμβρίου 2020, εν μέσω πανδημίας και πρώτης «λίστας Πέτσα», συνεδριάζει το Υπουργικό Συμβούλιο και, αμέσως μετά, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας εκδίδει ανακοίνωση: «Ξεκινά το μεγαλύτερο πρόγραμμα αναδασώσεων στην Ελλάδα», φωνάζει στον τίτλο και συνεχίζει αναλυτικότερα.
- Το Εθνικό Σχέδιο Αναδασώσεων έχει 10ετή διάρκεια έως το 2030 και προβλέπει τη δάσωση και αναδάσωση συνολικής έκτασης 500.000 στρεμμάτων που έχουν καεί, αποψιλωθεί ή υποβαθμισθεί.
- Θα εμπλουτίσει τη χώρα με 30 εκατομμύρια πιστοποιημένα δέντρα.
- Θα χρηματοδοτηθεί με 310 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης στα οποία προστίθενται ακόμη 390 εκατομμύρια από ΕΣΠΑ και άλλους πόρους.
- Αναβαθμίζει τον θεσμό των αναδασώσεων ως εργαλείο οικολογικής αναβάθμισης δασικών εκτάσεων και δασών, διότι οι Δασικές Υπηρεσίες σταμάτησαν τις αναδασώσεις από το 1990.
- Το Εθνικό Σχέδιο Αναδασώσεων υλοποιείται σε 5 στάδια. Για το πρώτο στάδιο, «έχει εκπονηθεί ήδη από το Τμήμα Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ η μελέτη εντοπισμού & ιεράρχησης των περιοχών που θα αναδασωθούν» και «προτεραιότητα δίνεται στις περιοχές που δεν επαρκεί η φυσική αναδάσωση και στα περιαστικά δάση (πυρκαγιά στο Μάτι και στην Κινέττα κ.λπ.)».
- «Η υλοποίηση των αναδασώσεων θα εξελιχθεί μέχρι το 2026 και η έναρξη της προσπάθειας θα ξεκινήσει με τη φυτευτική περίοδο του 2021».
- Ακολουθούν τα απαραίτητα, εκείνη την εποχή, «καρφιά» για την διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ που ήταν ακόμη πρόσφατη. «Παράλληλα χρηματοδοτείται ήδη από το ΕΣΠΑ πρόγραμμα για την προστασία των δασών, προϋπολογισμού περίπου 100 εκατ. ευρώ», το οποίο «είχε μηδενική απορρόφηση και μηδενική συμβασιοποίηση μέχρι τον 2019».
- Η ανακοίνωση ολοκληρώνεται με δήλωση του τότε υπουργού ΥΠΕΝ Κωστή Χατζηδάκη που καταγγέλλει ότι στις αναδασώσεις είμαστε πίσω και από την Τουρκία: «Με το Εθνικό Σχέδιο Αναδασώσεων υλοποιούμε το μεγαλύτερο πρόγραμμα αναδασώσεων που έχει υπάρξει ποτέ στη χώρα. Στην Ελλάδα κάθε χρόνο καίγεται σχεδόν το 1% των δασών μας. Και την ώρα που ο δασικός μας πλούτος καταστρέφεται, στις αναδασώσεις είμαστε πιο πίσω ακόμη και από την Τουρκία! Για παράδειγμα παραλάβαμε από τον ΣΥΡΙΖΑ ευρωπαϊκό πρόγραμμα για την προστασία των δασών 245 εκατ. ευρώ με μηδενική απορρόφηση και μηδενική συμβασιοποίηση! Σε αυτό το θλιβερό φαινόμενο επιχειρούμε να βάλουμε ένα τέλος. Με ένα 10ετές πρόγραμμα αναδάσωσης 500.000 στρεμμάτων, με 30 εκατομμύρια δέντρα τα οποία θα παραχθούν στην Ελλάδα»
- Ακολουθεί ένα μπαράζ εμφανίσεων του κ.Χατζηδάκη στα κανάλια για να διαφημίσει το Εθνικό Σχέδιο Αναδασώσεων ενώ για την περίσταση διανέμεται αναλυτική παρουσίαση
Εθνικό Σχέδιο Αναδάσωσης (pdf ΕΔΩ)
Εναν μήνα αργότερα, λίγο μετά την Πρωτοχρονιά του 2021, ο Κ.Χατζηδάκης απομακρύνεται από το ΥΠΕΝ προς το Υπουργείο Εργασίας εν μέσω δημοσιευμάτων για σύγκρουσή του με τον τότε υπουργό Εσωτερικών Παναγιώτη Θεοδωρικάκο ο οποίος θα μείνει για μήνες εκτός κυβέρνησης. Αρκετόν καιρό αργότερα θα μάθουμε ότι ο κ.Χατζηδάκης ήταν εκείνο το διάστημα ένα από τα θύματα των υποκλοπών μέσω Predator.
Μέχρι το καλοκαίρι του 2021, το Εθνικό Σχέδιο Αναδασώσεων μάλλον θα ξεχαστεί σε κάποιο συρτάρι. Τον Αύγουστο του 2021, η Ελλάδα παρακολουθεί τις καταστροφικές πυρκαγιές αρχικά στην Βαρυμπόμπη και αμέσως μετά στην Βόρειο Εύβοια. Μέσα στο 2021 θα καούν από πυρκαγιές συνολικά 1.319.000 στρέμματα χωρίς να αναδασωθούν τα πρώτα 50.000 στρέμματα που έλεγε το πρόγραμμα Χατζηδακη. Η χώρα θα συνεχίσει να είναι πίσω από την Τουρκία αλλά το ρεκόρ των καμένων δασών θα σπάσει την φετινή χρονιά με 1.747.000 στρέμματα εκ των οποίων πάνω από 800.000 αφορούν τις πυρκαγιές στον Έβρο.
Τι απέγινε όμως το «Εθνικό Σχέδιο Αναδάσωσης». Κάποιο μαγικό χέρι άρχισε σιγά σιγά να το μεταμορφώνει με συνεχείς τροποποιήσεις σχετικά τόσο με τα περιλαμβανόμενα έργα όσο και με τον προϋπολογισμό του. Τα 700 εκατομμύρια του κ.Χατζηδάκη δεν έκαναν ποτέ ξανά την εμφάνισή τους, πάντως. Η απόφαση που ελήφθη στο Υπουργικό Συμβούλιο της 30ης Νοεμβρίου 2020 προφανώς άλλαξε χωρίς να επηρεάζεται από τις καταστροφές που ακολούθησαν.
Μέσα στο καλοκαίρι του 2021, η Πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ενημερώνεται από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και τον υφυπουργό Περιβάλλοντος Γιώργο Αμυρά για το πρόγραμμα αναδάσωσης που επιχορηγείται με 200 εκατομμύρια από το Ταμείο Ανάκαμψης. Δεν είναι μόνον η μείωση της ένεσης του Ταμείου Ανάκαμψης από τα 310 στα 200 εκατομμύρια που προκύπτει τότε αλλά και η αλλαγή του χαρακτήρα των δράσεων.
Πλέον, γίνεται λόγος για «Πρόγραμμα Προστασίας Δασών» με την κωδική ονομασία Antinero. Προωθούνται, αντί των αναδασώσεων, εργολαβίες που κυρίως αφορούν τον καθαρισμό των δασών από την καύσιμη ύλη. Μάλιστα, οι αναθέσεις γίνονται πλέον όχι από το ΥΠΕΝ, την αποψιλωμένη Δασική Υπηρεσία ή την Τοπική Αυτοδιοίκηση, αλλά από το Ταμείο Αξιοποίησης της Περιουσίας του Δημοσίου, στο ΤΑΙΠΕΔ. Για τον καθαρισμό αυτό διατίθενται δεκάδες εκατομμύρια που μοιάζουν, όμως, «σταγόνα στον ωκεανό» καθώς αρκούν μόνο για απομάκρυνση βιομάζας στις άκρες των δασών. Στο εσωτερικό τους, τα δάση μένουν αφρόντιστα καθώς η Δασική Υπηρεσία έχει μείνει χωρίς προσωπικό για να ασχοληθεί ακόμη και με την οργανωμένη υλοτομία – με εξαίρεση την Βόρειο Ελλάδα.
Ενδεικτική είναι η απόφαση που υπογράφει τον Μάρτιο του 2023 ο σημερινός Υπουργός Περιβαλλοντος Θεόδωρος Σκυλακάκης, όταν ακόμη ήταν Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών, που ανέφερε ότι ο τίτλος του έργου «Εθνικό Σχέδιο Αναδάσωσης» τροποποιείται σε «Εθνικό Σχέδιο Αναδάσωσης – Πρόγραμμα Προστασίας Δασών (Antinero II)», «λόγω συνάφειας του αντικειμένου του καθώς εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο προστασίας, αποκατάστασης και βιώσιμης διαχείρισης των υποβαθμισμένων δασικών οικοσυστημάτων της επικράτειας». Κινούμενος στην ίδια λογική, ο κ.Σκυλακάκης παρουσίασε την περασμένη εβδομάδα στο Υπουργικό Συμβούλιο το δικό του πρόγραμμα για τα Δάση. Το πρόγραμμα αυτό έχει ως κεντρικό άξονα την αξιοποίηση της καύσιμης ύλης με την συμμετοχή ιδιωτών που θα αναλάβουν εκείνοι το έργο του καθαρισμού με κίνητρο τα έσοδα από την πώληση των υλικών, κρατικές επιδοτήσεις αλλά και έσοδα από το εμπόριο ρύπων.
Εν μέσω αυτών των σχεδιασμών, πάντως, κάποιος φαίνεται πως θυμήθηκε και τις αναδασώσεις. Το ΤΑΙΠΕΔ προκήρυξε στις 18/10/2023 (pdf ΕΔΩ), έργα αναδασώσεων σε μόλις 56.942 στρέμματα με συνολικό προϋπολογισμό 55,7 εκατομμυρίων ευρώ. Τα έργα εντοπίζονται πλέον γύρω από την Αθήνα (Πεντέλη, Πάρνηθα, Αιγάλεω, Καπανδρίτι, Λαύριο, Μέγαρα) με μόνον ένα να αφορά 9.771 στρέμματα στην Θεσσαλονίκη.
Διαβάστε το pdf ΕΔΩ
Χωρίς Βόρεια Εύβοια
Ενδεικτικό της συρρίκνωσης του προγράμματος των αναδασώσεων είναι και το γεγονός ότι στην συγκεκριμένη διακήρυξη δεν περιλαμβάνεται καν κάποιο κονδύλι για τα διπλοκαμένα δάση της Βόρειας Εύβοιας. Υποτίθεται ότι για την ανάκαμψη του δάσους στην συγκεκριμένη περιοχή είχε συσταθεί ειδική επιτροπή υπό τον Σταύρο Μπένο που είχε καταλήξει σε συγκεκριμένη πρόταση, μέσω μελέτης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Σύμφωνα με εκείνη την μελέτη, μέσα στην κατεστραμμένη έκταση περιλαμβάνονται 129.690 στρέμματα χαλεπίου πεύκης που είχαν ξανακαεί πρόσφατα και δεν γίνεται να αναγεννηθούν με φυσικό τρόπο. Περιλαμβάνονται επίσης 23.942 στρέμματα με έλατα και μαύρη πεύκη, δηλαδή είδη που δεν έχουν την δυνατότητα της φυσικής αναγέννησης. Από το σύνολο αυτό των 153.182 στρεμμάτων, η μελέτη προέκρινε για αναδάσωση μόνον τα 9.382 στρέμματα, καθώς δεν επαρκούσε για περισσότερα ο περιορισμένος προϋπολογισμός των 15 εκατομμυρίων ευρώ. Ομως, ακόμη και αυτό το συρρικνωμένο κονδύλι, εξαφανίσθηκε μέσα στην διακήρυξη του ΤΑΙΠΕΔ.
