Αλήθεια γιατί η κυβέρνηση δεν ακούει ποτέ τις προειδοποιήσεις πριν την καταστροφή; Γιατί αγνοεί αλαζονικά τους επιστήμονες; Γιατί ενώ ακούμε για τεράστια ποσά από την Ευρώπη, κυρίως όμως από τον ιδρώτα μας η κατάσταση στη χώρα φαίνεται να είναι εκτός ελέγχου; Και, το κυριότερο, γιατί μετά από όλα όσα έχουν συμβεί βάψαμε τον χάρτη μπλε και τη ζωή μας μαύρη;
Σύνθετα ερωτήματα και ο λυρισμός στην γραφή δεν βοηθά στην πολύπλευρη ανάδειξη τους. Οπότε ας βάλουμε το συναίσθημα στην άκρη και ας δούμε πώς έχουν τα στοιχεία.
Το ερώτημα δεν είναι γιατί, αλλά πότε. Αυτό μου μετέφερε πηγή από το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, η οποία συμφώνησε να μιλήσει στον «Ημεροδρόμο» υπό τον όρο της ανωνυμίας. Η απάντηση αυτή ήρθε αφού υπενθύμισα ότι η καταστροφή της Θεσσαλίας δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, αλλά ο χάρτης με τις πληγείσες περιοχές ταυτίζεται με εκείνον που είχαν στα χέρια τους οι αρμόδιοι ήδη από το 2018. Όπως κι ότι η ίδια ζώνη επικινδυνότητας περιλαμβάνεται και στο Σχέδιο Αντιμετώπισης Πλημμυρικών Φαινομένων της Πολιτικής Προστασίας. Εν ολίγοις, γνώριζαν. Ύστερα, ήρθε η επικοινωνιακή διαχείριση άλλης μιας καταστροφής.
Κινούμενη στο γνωστό μοτίβο της αποποίησης ευθυνών, η κυβέρνηση πέταξε το μπαλάκι στους επιστήμονες, ότι τάχα μου δεν ειδοποίησαν έγκαιρα ή ότι προτάσσουν την αντιπολιτευτική τους διάθεση κι όχι την επιστημονική τους τεκμηρίωση, με την ανακοίνωση από τον ίδιο τον Μητσοτάκη για το πέρασμα του Εθνικού Αστεροσκοπείου στην Πολιτική Προστασία να αποτελεί το κερασάκι στην τούρτα μιας προφανούς προσπάθειας φίμωσης των «ενοχλητικών» φωνών.
«Η επιστήμη είναι σύμμαχός μας», διατεινόταν τις ίδιες μέρες ο εκπρόσωπος του ΣΕΒ στην κυβέρνηση, Άκης Σκέρτσος. «Δεν υπάρχει καμία αντιδικία με τους επιστήμονες- απλώς- θέλουμε να αξιοποιήσουμε ακόμη περισσότερο τα επιστημονικά εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας». Για να λάβει πληρωμένη απάντηση, τόσο ο ίδιος, όσο και ο πολιτικός του προϊστάμενος από τον Διευθυντή και Πρόεδρο του ΔΣ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, καθηγητή Μανώλης Πλειώνη, ο οποίος σε ανάρτησή του στο Facebook τόνισε ότι: ««στην προσπάθεια να προφυλάξουμε τις ζωές και περιουσίες των συνανθρώπων μας, το περιβάλλον, τη βιοποικιλότητα και την οικονομία πρέπει να συστρατευθούμε όλοι», ωστόσο «ο κάθε φορέας όμως από το δικό του μετερίζι, με σεβασμό στις θεμελιώδεις διαφορές και στις ιδιαιτερότητές του, που είναι απαραίτητες για την υλοποίηση της αποστολής του, αλλιώς είναι πιθανό να οδηγηθούμε πάλι σε αναποτελεσματικότητα, ανεξάρτητα από τις προθέσεις».
Εκτός όμως από τον αφρό των ανακοινώσεων, υπάρχει και το βάθος των πολιτικών. Με οδηγό το «πότε» της πηγής μου, αναζήτησα τα αίτια της απαξίωσης των προειδοποιήσεων από την κυβέρνηση Μητσοτάκη για την επερχόμενη τραγωδία – όπως ακριβώς είχε πράξει και πριν το δυστύχημα στα Τέμπη.
Δεν καταλαβαίνω που ευθύνεται το «επιτελικό κράτος» δήλωσε στη ΔΕΘ ο πρωθυπουργός κι εν μέρει έχει δίκιο. Λέω εν μέρει, καθώς ο ίδιος απλώς συνεχιστής του «Ξενοκράτη» είναι. Ναι, εκείνου του προγράμματος- κενό γράμμα που ενώ είναι σε ισχύ από το 2003 δεν απέτρεψε την απώλεια 87 συμπολιτών μας στην Ηλεία το 2007, ούτε το ολοκαύτωμα στο Μάτι, ούτε τους 24 πνιγμένους της Μάνδρας. Σημειώστε ότι πριν τους πνιγμένους στη Θεσσαλία, τη μακάβρια λίστα των θανούντων λόγω πλημμύρας, από το 2003 συμπλήρωναν ήδη 134 άτομα.
Παρόλα αυτά, η «Ελλάδα 2.0» δεν έμεινε εκεί. Το «περίφημο» επιτελικό σχέδιο για τον μετασχηματισμό του ελληνικού κράτους περιλάμβανε και το project «Δάρδανος 1», το οποίο εκπονήθηκε το 2019. Η αποτελεσματικότητα του φάνηκε το 2020, όταν και τέθηκε σε ισχύ: 8 νεκροί και 2,5χιλ. πλημμυρισμένα σπίτια στην Εύβοια, έπειτα από το πέρασμα της κακοκαιρίας «Θάλεια», 4 νεκροί στη Θεσσαλία και μεγάλες ζημιές σε 5χιλ. σπίτια, ύστερα από την εκδήλωση του «Ιανού». «Το ίδιο ακριβώς έγινε και με τον ‘’Δάρδανο 2’’ που επανεκδόθηκε το 2022», εξηγεί σε ανάλυσή του ο Μιχάλης Μιχαήλ, Ανθυποπυραγός Π.Σ. ε.α.. Ο τίτλος του εν λόγω σχεδίου ήταν: «Έκδοση Γενικού Σχεδίου Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών και Άμεσης/Βραχείας Διαχείρισης των Συνεπειών από την Εκδήλωση Πλημμυρικών Φαινομένων με την κωδική ονομασία «ΔΑΡΔΑΝΟΣ 2» και σύμφωνα με τον κύριο Μιχαήλ «υποτίθεται ότι έπρεπε να ενεργοποιηθεί και σε αυτήν την τωρινή κακοκαιρία ‘’Daniel’’!».
Η χώρα των εξοπλιστικών συμβολαίων δεν διαθέτει ένα Radar για βραχυπρόθεσμη πρόγνωση του καιρού από την Ε.Μ.Υ
Το τι έγινε τελικά, το διαπιστώσαμε στις οθόνες των τηλεοράσεών μας. Το ακόμη πιο εξωφρενικό είναι ότι σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, με αυτά τα χαρακτηριστικά και με την τόσο μεγάλη εμπειρία από φαινόμενα πλημμύρας εδώ και δεκαετίες, δεν υπάρχει ένας θεσμοθετημένος φορέας με εξειδίκευση στην υδρολογία ώστε να προειδοποιεί έγκαιρα για τον κίνδυνο πλημμύρας σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Όπως αλιεύουμε από την σελίδα 22 του «Δάρδανου»: «Δεν υπάρχει θεσμοθετημένος φορέας, εξειδικευμένος στην υδρολογία, αρμόδιος για την έκδοση επίσημης προειδοποίησης σχετικά με τον κίνδυνο πλημμύρας, σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, με την χρήση κατάλληλων μοντέλων προσομοίωσης υδρολογικού ισοζυγίου της λεκάνης απορροής, μετά τη λήψη της πρόγνωσης από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία για την ένταση, τη διάρκεια και τη χωρική κατανομή των βροχοπτώσεων» .
Όπως δεν υπάρχουν ούτε ειδικά μετεωρολογικά Radar, ούτε το κατάλληλο λογισμικό που θα προβλέπει την εξέλιξη των καιρικών φαινομένων τις αμέσως επόμενες ώρες μετά της εκδήλωση τους. Με λίγα λόγια: Η χώρα των φαραωνικών εξοπλιστικών συμβολαίων για πολεμικά συστήματα, δεν διαθέτει ένα Radar για βραχυπρόθεσμη πρόγνωση του καιρού από την Ε.Μ.Υ…
Λεφτά υπάρχουν, αλλά πάνε σε συγκεκριμένες τσέπες
Θα πει κάποιος: Δεν υπάρχουν τα χρήματα. Καλές οι επιστημονικές προβλέψεις, καλά και τα εργαλεία πρόγνωσης και πρόληψης, αλλά αν δεν υπάρχουν λεφτά, τι μπορεί να κάνει ο Μητσοτάκης;
ΟΚ, απαντώ, για την οικονομία της κουβέντας. Τ’ αγοράζω το επιχείρημα, μολονότι μια απλή αναφορά στην ετήσια συνεισφορά των Ελλήνων φορολογουμένων στο νατοϊκό Ταμείο της Δήλου θα έφτανε για να κλείσει η κουβέντα. Ωστόσο, ας εξετάσουμε κάτι ακόμη.
Ας υποθέσουμε ότι οι φωνές των ανθρώπων του πεδίου, όπως ο κύριος Μιχαήλ, που προτείνουν την σύσταση ενός πλήρως συγκροτημένου Εθνικού Μηχανισμού Έρευνας & Διάσωσης στα πλαίσια της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, που θα αξιοποιείται από την πρώτη στιγμή εξέλιξης παρόμοιων καιρικών φαινομένων και εκδήλωσης καταστροφικών συνεπειών, είναι καλές, μα ανεφάρμοστες για τα οικονομικά δεδομένα της χώρας. Σωστά; Πολύ σωστά. Ωραία, να δούμε τότε πώς κινήθηκε η ελληνική Πολιτεία και στο ζήτημα των διακομιδών;
Τον Νοέμβριο του 2022, συστάθηκε ο Εθνικός Μηχανισμός Εναέριας Έρευνας και Διάσωσης «Θεοφάνης Ερμής Θεοχαρόπουλος» μετά από την δέσμευση του σημερινού πρωθυπουργού με αφορμή τον θάνατο του Θεοφάνη Ερμή Θεοχαρόπουλου, του ορειβάτη που έχασε τη ζωή του στα Τζουμέρκα τον Ιανουάριο του 2022, εξαιτίας της μεγάλης καθυστέρησης αποστολής εναέριου μέσου για την διάσωσή του.
Τι έκανε η κυβέρνηση για την λειτουργικότητα τού εν λόγω Μηχανισμού, πέρα από τον πομπώδη τίτλο του; Όπως αποκάλυπτε από το βήμα της Βουλής ο τότε αρμόδιος υφυπουργός Ευ. Τουρνάς, για μια πενταετία και μέχρι να γίνει η αγορά των εναέριων μέσων: «Προβλέπεται η σύναψη συμβάσεων για την παροχή υπηρεσιών έρευνας και διάσωσης με εναέρια ιδιωτικά μέσα και προσωπικό (μέλη πληρώματος, χειριστές, τεχνικοί, διασώστες, ορειβάτες και υγειονομικό προσωπικό) καθώς και για τη μίσθωση των αναγκαίων εναέριων μέσων έρευνας και διάσωσης».
Καταλάβατε; Βέβαια, καταλάβαμε. Άλλωστε, όπως έχει δείξει και η πορεία του Εθνικού Εναέριου Στόλου δασοπυρόσβεσης, που συνειδητά απαξιώθηκε και εγκαταλείφθηκε από τις κυβερνήσεις που πέρασαν, ο μαρασμός του ήταν η χαραμάδα που χρειαζόταν ώστε να μπουν ανενόχλητες οι ιδιωτικές εταιρείες των εναέριων μέσων για την κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών, ως μια «αναπόφευκτη» μεν, «προσωρινή» δε λύση.
Προσωρινή ντε. Τι είναι βρε ένας αιώνας μπροστά στην κερδοσκοπική αιωνιότητα;
Να το χοντρύνω λίγο ακόμη: Πνιγήκαμε ή μας έπνιξαν;
Στο ίδιο κόλπο γκρόσο, συμπεριλήφθηκε και η πυροσβεστική για την οποία, σύμφωνα με τις πιστώσεις του προϋπολογισμού του 2023, τα ποσά με σκοπό την ενοικίαση ιδιωτικών εναέριων μέσων δασοπυρόσβεσης ανέρχονται σε 62,8 εκατ. Ευρώ, την ίδια ώρα που οι αντίστοιχες πιστώσεις της αντιπυρικής περιόδου του 2022 δεν ξεπερνούσαν τα 22,8 εκατ. Ευρώ.
Ας μην πιάσουμε και τις καταγγελίες που αναδεικνύουν τον παροπλισμό των ελικοπτέρων του ΕΚΑΒ ως λαμπρή ευκαιρία για ιδιωτικά εναέρια μέσα προκειμένου να είναι εκείνα που θα πραγματοποιούν τις διακομιδές επειγόντων περιστατικών και ίσως αποτελούν τον προάγγελο για την εμπλοκή των ιδιωτών και στον τομέα των αεροκομιδών και της εναέριας έρευνας και διάσωσης.
Ας πάμε όμως λίγο στη Θεσσαλία. Όπως αναφέρει στην ανάλυσή του ο Μιχάλης Μιχαήλ: «Αυτό που εξοργίζει ακόμα περισσότερο είναι ότι μια περιφέρεια όπως η Θεσσαλία, που ενώ έχει βαρύ ιστορικό πλημμυρικών φαινομένων, έτσι όπως αποτυπώνεται και στον σχετικό χάρτη στη σελίδα 163 του σχεδίου «Δάρδανος 2»- αφέθηκε χωρίς- κανένα προληπτικό μέτρο για την αποφυγή των συνεπειών μιας αναμενόμενης από μέρες κακοκαιρίες και των επακόλουθων της». Δεν ξέρω αν ήταν αναμενόμενη η κακοκαιρία «Ντάνιελ» και αν η ένταση και η επιμονή του φαινομένου μπορούν να συμπεριληφθούν στην κατηγορία των «φυσιολογικών» κακοκαιριών, ωστόσο έχει ενδιαφέρον να παραθέσουμε όσα τονίζει ο απόστρατος της πυροσβεστικής σχετικά με τους λόγους που από τη μια στιγμή στην άλλη άνθρωποι βρέθηκαν να εκλιπαρούν για βοήθεια μέσα από τα πλημμυρισμένα σπίτια τους.
Σύμφωνα με τον κύριο Μιχαήλ και με βάση τις επισημάνσεις των ειδικών τεχνικών έργων, τα τελευταία «σχεδιάζονται για μεγάλα υπαίθρια έργα υποδομής όπως οι οδικοί άξονες, οι σιδηρόδρομοι, η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων και ανεμογεννητριών σε τεράστιες εκτάσεις γης που αποψιλώνονται από τη βλάστηση τους, χωρίς τις ανάλογες μελέτες περιβαντολλογικών επιπτώσεων και των κατάλληλων αντιπλημμυρικών έργων για τη διοχέτευση των όμβριων υδάτων με ασφαλή ροή προς τη θάλασσα. Και όλα αυτά τα αναγκαία για την προστασία μας μέτρα δεν πραγματοποιούνται, γιατί μειώνουν το κέρδος των ‘’ πρασίνων’’ και ‘’υγιών’’ επενδυτών που μας έφεραν την περιβόητη ανάπτυξη με άρωμα λάσπης, στάχτης και αίματος». Και όλα αυτά φυσικά υπό τις ευλογίες της ΕΕ, για την οποία συμφέρει περισσότερο με βάση τη διαχειριστική λογική του κόστους-οφέλους, «η χορήγηση μόνο κάποιων αποζημιώσεων στα θύματα που δημιουργούν οι ανάλγητες πολιτικές στους λαούς όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με τέτοιες καταστροφικές καταστάσεις, από ό, τι τα έργα υποδομής και οι απαραίτητες παρεμβάσεις που θα τους θωρακίσουν από φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές».
Έτσι έκλεινε τη σχετική τοποθέτησή του ο κύριος Μιχαήλ και έτσι και εγώ κατάλαβα για ποιο λόγο έχει σημασία το «πότε» και όχι το «γιατί».
Όσο για το ερώτημα του πλαγιότιτλου, ο καθένας ας βγάλει τα συμπεράσματά του.
Να βοηθήσω λίγο ακόμα στην εξαγωγή ενός συμπεράσματος σχετικά με όσα ήδη έχουμε παραθέσει; Τις μέρες μετά την καταστροφή στη Θεσσαλία έγινε σημαία από την αξιωματική αντιπολίτευση-όχι άδικα μέχρι ενός σημείου-η άρνηση της κυβέρνησης να επικαιροποιήσει τους χάρτες κινδύνου πλημμύρας, σύμφωνα με τις αξιώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, γεγονός που επιφέρει και τις ανάλογες κυρώσεις. Μόνο που αυτή η κριτική δείχνει το δέντρο αλλά χάνει το δάσος.
Τι εννοώ; Μπορεί η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2007/67/ΕΚ να απαιτεί την επικαιροποίηση των χαρτών, ωστόσο αν κάποιος έκανε τον κόπο να διαβάσει και μερικές σειρές παρακάτω θα διαπίστωνε ότι η εν λόγω Οδηγία προωθεί την επικίνδυνη αντίληψη κόστους-οφέλους, ξεκαθαρίζοντας μάλιστα ότι «τα κράτη-μέλη θα πρέπει να βασίζουν τις αξιολογήσεις, τους χάρτες και τα σχέδια σε κατάλληλες βέλτιστες πρακτικές και βέλτιστες διαθέσιμες τεχνολογίες, που δεν συνεπάγονται υπερβολικό κόστος στον τομέα της διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας».
Τι ακριβώς εννοούσε ο συντάκτης του κειμένου; Αυτό ξεκαθαρίζεται στα κριτήρια για τον καθορισμό των «υψηλής ή χαμηλής επικινδυνότητας ζωνών πλημμύρας» στα οποία παρεμβάλλονται διάφοροι κόφτες, λόγου χάρη ο «ενδεικτικός αριθμός κατοίκων που ενδέχεται να πληγούν». Προφανώς δεν έχουν την ίδια αξία όλες οι ζωές, σχολίαζε σε σχετικό του άρθρο ο ευρωβουλευτής του ΚΚΕ Κώστας Παπαδάκης. Πράγματι, η Οδηγία κυνικά ομολογεί ότι: «οι κίνδυνοι πλημμύρας σε ορισμένες περιοχές εντός της κοινότητας μπορεί να θεωρηθεί ότι στερούνται σημασίας, παραδείγματος χάριν (…) σε αραιοκατοικημένες περιοχές ή ακατοίκητες περιοχές (…) ή σε περιοχές με περιορισμένους οικονομικούς πόρους».
Εν ολίγοις, για το κοινό ευρωπαϊκό μας σπίτι στερούνται σημασίας και προστασίας οι «αραιοκατοικημένες περιοχές» όπως αυτές του Παλαμά ή της Μεταμόρφωσης στην Καρδίτσα που βούλιαξαν κυριολεκτικά. «Βέβαια όπως διαπίστωσε ο λαός μας», τονίζει ο κύριος Παπαδάκης, «με αυτή τη στρατηγική ούτε οι μεγάλες πόλεις όπως ο Βόλος, η Λάρισα ή η Καρδίτσα προστατεύτηκαν παρά μόνο τα κέρδη των μεγάλων ομίλων».
Βέβαια, θα μου πεις, ποιος νοιάζεται; Άλλωστε το έργο έχει ανέβει ξανά στη σκηνή, τότε μετά τις μεγάλες καταστροφές που προκάλεσε ο «Ιανός» στην Καρδίτσα, και τα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας ήταν απόλυτα ευθυγραμμισμένα με τις κατευθύνσεις της Οδηγίας, με τον πρωθυπουργό μάλιστα να επισημαίνει κατά την επίσκεψή του στην περιοχή «την ανάγκη σωστής προτεραιοποίησης των αντιπλημμυρικών έργων που πρέπει να γίνουν».
Το δεύτερο κριτήριο κάνει ακόμα πιο σαφή τον προσανατολισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία από πλημμύρες. Όπως διαβάζουμε στην ευρωενωσιακή ντιρεκτίβα, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και ο τύπος «οικονομικής δραστηριότητας στην περιοχή που ενδέχεται να πληγεί». Με λίγα λόγια, υπάρχουν μεγάλες μπίζνες στην περιοχή; Αν ναι, τότε να προχωρήσουν τα έργα, ειδάλλως ξεχάστε τα αντιπλημμυρικά.
Η μελέτη της πλατφόρμας «Flood CBA» (η οποία χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση) αναφέρει με ακόμα μεγαλύτερο κυνισμό ότι είναι «οικονομικά αποδοτικότερο να προστατευθούν από την πλημμύρα εκείνοι με τα μεγαλύτερα περιουσιακά στοιχεία (δηλαδή εύπορες οικογένειες ή πολύτιμα εργοστάσια) από το να προστατευθούν εκείνοι που είναι φτωχοί και με πενιχρά περιουσιακά στοιχεία. (…) αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αποφάσεις που δεν φαίνονται ‘’δίκαιες’’, αλλά η δικαιοσύνη δεν είναι μέρος της ανάλυσης κόστους-οφέλους».
Άραγε συνεχίζει ακόμα να μιλά για «θεομηνία» ο κύριος Γεωργιάδης;
Οι υποδομές κατέρρευσαν… μόνες τους
Αν κάτι ανέδειξε η καταστροφή της Θεσσαλίας, οι «θεομηνίες» και οι καταστροφές συμβαίνουν εκεί που δεν υπάρχουν μέτρα οχύρωσης, πρόληψης και προστασίας. Για να το πούμε απλά: Αν κάτι θα έπρεπε να απασχολεί τους πολίτες, μα και το πολιτικό σύστημα αυτή τη στιγμή στη χώρα είναι η πλήρης κατάρρευση των υποδομών. Δυστυχώς όμως με τον έναν ή τον άλλον τρόπο η συζήτηση κάθε άλλο παρά αφορά αυτή την παραδεδεγμένη κατάσταση και παρότι αυξάνονται οι φωνές των ειδικών που ζητούν μια γενναία στροφή στις δημόσιες επενδύσεις, η κυρίαρχη τάση τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας απογοητεύει.
Η πολιτική και οικονομική ελίτ της χώρας επιμένει στο ρόλο των ιδιωτικών επενδύσεων (το άλλο όνομα του νεοφιλελεύθερου «μικρότερου κράτους») ακόμα και τώρα που η πρωτοφανής εγκατάλειψη μεγαλώνει τις λίστες των θυμάτων. Τι κι αν παρά τη βελτίωση των όρων αξιοποίησης του κεφαλαίου, μέσα από τη μείωση των μισθών και την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, η περιβόητη ιδιωτική πρωτοβουλία δεν έπαιξε τελικά τον ρόλο της ατμομηχανής που όλο το σύστημα προεξοφλούσε; Τι και αν στοιχεία, όπως αυτά του ΟΟΣΑ που αφορούν τα κράτη-μέλη του, αναφέρουν ότι από το 2010 μέχρι και το 2016 οι δημόσιες επενδύσεις μειώνονταν κάθε χρόνο περίπου 8% κατά μέσο όρο, αντιπροσωπεύοντας έτσι το 3% του ΑΕΠ των 34 καπιταλιστικά πιο ανεπτυγμένων χωρών του.
Σύμφωνα με τον οικονομολόγο και αρθογράφο Λεωνίδα Βατικιώτη, αν κανείς επιχειρούσε να εξετάσει την κατάσταση στην Ελλάδα, συγκρίνοντας το ύψος του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων (ΠΔΕ) ως ποσοστό του ΑΕΠ, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία του κρατικού προϋπολογισμού, για το 2016 ανερχόταν στα 6,75 δισεκατομμύρια ευρώ, δηλαδή το 3,87% του ΑΕΠ, με τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ ίσως να κατέληγε στο συμπέρασμα πως οι μνημονιακές πολιτικές δεν είχαν και τόσο αρνητική επίδραση. Παρ όλα αυτά, εξηγούσε ο κύριος Βατικιώτης, το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων «όλο και λιγότερο διευκολύνει μια πολύπλευρη και γερά εδραιωμένη ανάπτυξη της οικονομίας που θα στόχευε στη μείωση της ανεργίας την αντιμετώπιση των περιφερειακών ανισοτήτων ή την άνοδο του μορφωτικού επιπέδου των εργαζομένων, έστω και μέσω της κατάρτισης».
Αυτό γιατί το ύψος του προγράμματος παρουσιαζόταν υψηλό ως ποσοστό του ΑΕΠ εξαιτίας της καθίζησης που είχε υποστεί από το 2009 και μετά, όταν εκείνη την περίοδο άγγιζε τα 9,59 δισεκατομμύρια ευρώ. Πράγμα το οποίο σημαίνει ότι μέχρι το 2016 το ΠΔΕ είχε μειωθεί κατά 30%.
Τα αποτελέσματα αυτής της δραματικής μείωσης του ΠΔΕ περιγράφονταν στο Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Διεύθυνσης Οικονομικών Μελετών της τράπεζας «Alpha Bank» (5/10/2018). Εκεί, διαβάζουμε ότι «η δημοσιονομική προσαρμογή συνοδεύθηκε από μεγάλες μειώσεις στο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων». Ακόμη, σημειώνεται ότι αν και για το 2017 «είχε προϋπολογισθεί ότι οι δαπάνες του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων θα αυξηθούν στα € 6,75 δισ. (από € 6,28 δισ. το 2016), (…)τελικά πραγματοποιήθηκαν δαπάνες ύψους μόλις € 5,95 δισ.». Στην κατάληξη του Δελτίου, υπογραμμίζονταν με σαφήνεια η αναποτελεσματικότημα πλέον του δημόσιου τομέα να ανταποκριθεί στις σύγχρονες ανάγκες των πολιτών καθότι οι δρακόντειες περικοπές των δημόσιων δαπανών επηρέασαν αρνητικά την «αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοικήσεως» και οδήγησαν «στην υποβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων δημόσιων υπηρεσιών και αγαθών».
…και μια σύγχρονη καθημερινότητα που όλο χρήμα ζητά
Σε παρόμοια συμπεράσματα κατέληγε κι η Έκθεση που παρουσίασε το Ινστιτούτο «Νίκος Πουλαντζάς» το 2022, υπό τον τίτλο «Ιδιωτικοποιήσεις υποδομών και φυσικές καταστροφές». Εκεί, ο συντάκτης της Έκθεσης, κ. Παντολέων Σκάγιαννης, Ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, ανέδειξε όχι μόνο τη ευθύνη των ιδιωτικοποιημένων υποδομών για τις «φυσικές» καταστροφές που συμβαίνουν στη χώρα και φανερώνουν τα προβλήματα λόγω και της διστακτικότητας του κεφαλαίου να υπερβεί τον εαυτό του (και την αδυναμία κάθε μεμονωμένου κεφαλαίου να δράσει σε επίπεδο διασφάλισης της κοινωνικής συνοχής), «αλλά και την ευθύνη του ίδιου του κράτους στις καθαρά μέχρι σήμερα κρατικές δομές (π.χ. Στην οδό μεσογείων, στην «Ελπίδα», στις κοίτες των ποταμών που «έσπασαν» στην Θεσσαλία στον «Ιανό», κ.λπ)» καθώς και εκείνες προς τον μελλοντικό προγραμματισμό- σχεδιασμό των θιγεισών περιοχών ή και υποδομών.
Εν ολίγοις, το ζήτημα σύμφωνα με τον Έλληνα ακαδημαϊκό δεν είναι «εάν υπάρχει σχετική νομοθεσία αλλά εάν εφαρμόζεται και με ποιο τρόπο καθώς και αν υπάρχουν οι υλικοί και ανθρώπινοι πόροι, συμπεριλαμβανομένης φυσικά της συστηματικής επιστημονικής υποστήριξης και η αποτελεσματική οργανωσιακή ετοιμότητα για την πρόληψη και αντιμετώπιση των καταστροφών, όπως επίσης και αν υπάρχουν έγκυρα καταρτισμένα τοπικά σχέδια και αν αυτά και σε ποιο επίπεδο έχουν συνέργεια με τα πάσης φύσεως πολεοδομικά και χωροταξικά σχέδια και τους εκάστοτε οικοδομικούς κανονισμούς».
Τα λεφτά πάνε στα λεφτά
Η έκθεση του Ινστιτούτου «Νίκος Πουλαντζάς» αναδεικνύει το προφανές: Η κατάρρευση των υποδομών όπως και οι καταστροφές που την ακολούθησαν αποτελούν νόθο τέκνο των πολιτικών επιλογών της τελευταίας 15ετίας. Ωστόσο, η καταγραφή των δεδομένων που μας έφτασαν μέχρι εδώ δεν είναι αρκετή για να εξηγήσει την φαινομενική ανικανότητα των κυβερνώντων. Και αυτό γιατί από την πρώτη στιγμή σε αυτή τη στήλη ισχυριστήκαμε πως το ζήτημα είναι αμιγώς πολιτικό και φυσικά ταξικό. Πώς αλλιώς;
Πάρτε για παράδειγμα την αποκάλυψη που έγινε τον Μάιο του 2023 σχετικά με τα λεγόμενα φτηνά δάνεια του ΤΑΑ για την ενίσχυση των επιχειρήσεων που υπέστησαν σοβαρές ζημίες από την πανδημία και τελικά κατέληξαν σε μεγάλο ποσοστό (περίπου 622 εκατομμύρια) στα θησαυροφυλάκια 13 βαθύπλουτων συμπολιτών μας και σε κολοσσούς οι οποίοι ήθελαν να δημιουργήσουν καινούργια γραφεία ή να αγοράσουν αποθήκες.
Το ξέρω πως το ΤΑΑ δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα ακόμα μνημόνιο από την πίσω πόρτα· γεγονός το οποίο ο «Ημεροδρόμος» έχει αναδείξει με ποικίλη ορθογραφία όλο αυτό το διάστημα. Όμως έχει σημασία να υπενθυμίσουμε ότι ακόμα και έτσι τα λεφτά της ευρωπαϊκής «αλληλεγγύης» είτε φούσκωσαν τις ήδη γεμάτες τσέπες των εχόντων, είτε αποτέλεσαν επικοινωνιακό τέχνασμα για το «ιερατείο» του Μαξίμου σε μια προσπάθεια να διασκεδάσει τις αλγεινές εντυπώσεις που προκάλεσαν οι καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού.
Τι συνέβη με τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης;
Όπως αποκάλυψε η εφημερίδα «Documento» στις 18/09/2023, την ώρα που η φωτιά στην Δαδιά έκαιγε ανεξέλεγκτα, εκείνη αιτήθηκε την αφαίρεση αντιπλημμυρικών έργων αξίας 110 εκατομμυρίων ευρώ από τις προϋποθέσεις του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ).
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, ο λόγος που επικαλέστηκε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας προκειμένου να απαλείψει τα αντιπλημμυρικά έργα και να διοχετεύσει τα αντίστοιχα κονδύλια σε άλλους τομείς ήταν οι «σημαντικές καθυστερήσεις στις διαγωνιστικές διαδικασίες που προκλήθηκαν από καθυστερήσεις σε απαλλοτριώσεις». Η κυβέρνηση είχε βρει το τέλειο πάτημα προκειμένου να προβεί σε μια επικοινωνιακή λαθροχειρία καθώς το αρχικό σχέδιο του ΤΑΑ προέβλεπε την κοινοποίηση των αναθέσεων των σχετικών έργων αντιπλημμυρικής προστασίας ναι έχει κοινοποιηθεί μέχρι το τέταρτο τρίμηνο του 2023.
Πρόκειται όμως για επαγγελματίες του είδους, καθώς παρόμοια είχαν πράξει και τον Μάιο του 2023 όταν η ίδια κυβέρνηση είχε προβεί σε μείωση των απαιτήσεων που υπήρχαν σχετικά με την πρόοδο αντιπλημμυρικών έργων ως προϋπόθεση του ΤΑΑ, ενώ το ίδιο είχε αιτηθεί για την απένταξη της τηλεδιοίκησης των τρένων από το Ταμείο, 2 μήνες μόλις μετά το δυστύχημα στα Τέμπη.
Ιδού, ο… Νυμφίος έρχεται
Κάπου εδώ θα πεταχτεί κάποιος για να μας υπενθυμίσει το αποτέλεσμα των πρόσφατων εκλογών θέλοντας έτσι να τερματίσει την κουβέντα, μα και το όριο της πολιτικής ξετσιπωσιάς. Αμ δε.
Είναι γνωστό από παλιά πως η βάρβαρη πολιτική του νεοφιλελευθερισμού είχε μια ροπή προς τον αυταρχισμό. Ο Πινοσέτ άλλωστε συνέβαλε τα μέγιστα για την επιβολή του. Παράλληλα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι πολιτικοί εκφραστές τον μονεταριστικών θεωριών του Φρίντριχ Χάγεκ, ήδη από τη δεκαετία του 1980, επιχείρησαν με κάθε τρόπο τη σύνδεση των πολιτικών που υπηρετούσαν με τον μεσσιανισμό.
Έτσι όχι μόνο διαφήμιζαν την διάρρηξη του μεταπολεμικού κοινωνικού συμβολαίου που προωθούσαν ως «θείο θέλημα», αλλά τολμούσαν μετά από κάθε καταστροφή να επικοινωνούν με το «ποίμνιό» τους ως μεσσίες που θα υποτίθεται ότι θα τους έσωζαν από τα βαλτόνερα της μιζέριας.
Aφού πεινάς, γιατί τους προσκυνάς;
Όμοια και στα καθ’ ημάς, ως προς τον τρόπο που απροκάλυπτα πλέον πολιτεύεται ο νυν πρωθυπουργός. Και αν κρίνουμε από το βαθύ γαλάζιο χρώμα του εκλογικού χάρτη του 2023, το τρικ πιάνει.
Από κοντά και τα διάφορα αρπακτικά που χτίζουν νέες περιουσίες πάνω στα καμένα εδάφη και τους τόνους λάσπης. Πάρτε για παράδειγμα τα διάφορα «πράσινα» μονοπώλια που ούτε έναν μήνα μετά την ολοσχερή καταστροφή της βόρειας Εύβοιας το 2021 κυκλοφορούσαν στην περιοχή και προσπαθούσαν να πείσουν τους ρετσινάδες που καταστράφηκαν, να δεχτούν πάνω στην ανεργία τους μερικές πενταροδεκάρες για μεροκάματο για το κόψιμο των επικίνδυνων καμένων δέντρων δίπλα στους δρόμους.
Φυσικά, ο σκοπός τους ήταν διττός. Από τη μια, οι ομάδες «κοινωνικής ευθύνης» των ομίλων τους και το πολιτικό προσωπικό με το οποίο συνδιαλέγονται τους παρουσίαζε ως προστάτες της βόρειας Εύβοιας με οικολογικές και κοινωνικές ευαισθησίες. Από την άλλη, πουλώντας καθρεφτάκια στους ιθαγενείς, προσπαθούσαν να εξαγοράσουν τη συνείδηση των ανθρώπων που διαλύθηκε το βιός και η ζωή τους, επιχειρώντας έτσι να μετριάσουν την αγανάκτηση και να κάμψουν οποιαδήποτε αγωνιστική διάθεση.
Ενδεικτικό του βρώμικου παιχνιδιού που παίχτηκε στην πολύπαθη αυτή περιοχή είναι αφενός το γεγονός ότι οι δήμαρχοι και οι αντιδήμαρχοι που πέρασαν τα κατά τόπους σχέδια «Ιόλαος» και άφησαν τα δάση και το λαό απροστάτευτους ήταν εκείνοι που αβάνταραν τα κυβερνητικά στελέχη μοιράζοντας υποσχέσεις ή πιέζοντας για συμβιβασμούς. «Γνωρίζουμε από πρώτο χέρι πως συνεχίζουν να υπόσχονται και να τάζουν», γράφει σε ανακοίνωσή της η Συνέλευση Αγώνα Εύβοιας. «Συνεχίζουν να καλλιεργούν ψεύτικες ελπίδες. Υπόσχονται πως θα βολέψουν μια μερίδα του πληθυσμού, αρκεί να τους ψηφίζει και να κοιτάει τη δουλίτσα του. Ενδεχομένως να συμβεί και μια μικρή αναξιοπρεπή μειοψηφία κατοίκων που κοιτάει μόνο την πάρτη της. Εξάλλου η κοινωνία μας είναι γαλουχημένη σε ένα πελατειακό κομματικό σύστημα- που- μόνο κακό προκαλεί στους πολλούς. Έχει εκπαιδεύσει τα αυτιά της να παραγεμίζουν με τα «μεγάλα λόγια». Αυτές οι παρωχημένες λογικές, δεν απολαμβάνουν την κοινωνική νομιμοποίηση δεν συστρατεύουν και δεν πείθουν την πλειοψηφία της τοπικής κοινωνίας και σίγουρα εμάς».
Δεν γνωρίζω τι έγινε τελικά στη βόρεια Εύβοια. Εκείνο που καταλαβαίνω όμως είναι ότι η βαλκανική εκδοχή του μακιαβελικού θατσερισμού χτίζει νέα πελατειακά δίκτυα πάνω στην καταστροφή. Δημιουργεί σχέσεις εξάρτησης την ίδια ώρα που ένας πακτωλός χρημάτων δίνεται για μπίζνες σε κολλητούς, χωρίς πραγματικό σχέδιο πρόληψης, προστασίας και εν τέλει ανασυγκρότησης της χώρας. Γνωστά πράγματα αυτά. Θα γίνει άραγε το ίδιο και στη Θεσσαλία; Θα δούμε ξανά σκυμμένα κεφάλια και τους υπεύθυνους αυτής της ισοπέδωσης να βαυκαλίζονται ξεδιάντροπα για το κοινωνικό τους έργο; Θα ξεπεράσουμε ρε γαμώτο και αυτή την καταστροφή;
