Εντείνονται ολοένα και περισσότερο οι «φωνές» -κυρίως δε αξιωματούχων των χρηματοπιστωτικών ρυθμιστικών αρχών- που κρούουν τον του κινδύνου για τη σκιώδη τραπεζική και τον ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει στην πυροδότηση της επόμενης συστημικής χρηματοπιστωτικής κρίσης.Αποτελούμενος από ιδρύματα που ασκούν δραστηριότητες χρηματοπιστωτικής αγοράς αλλά δεν ρυθμίζονται με τον τρόπο που ρυθμίζονται οι τράπεζες, ο ευρωπαϊκός κλάδος της σκιώδους τραπεζικής, γνωστός και ως μη τραπεζικός τομέας ή χρηματοπιστωτικός τομέας, που βασίζεται στην αγορά, τα τελευταία χρόνια έχει αποφύγει την κατάρρευση αποκλειστικά και μόνον λόγω έκτακτων παρεμβάσεων από κρατικούς φορείς όπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και η Τράπεζα της Αγγλίας.
Και, δυστυχώς, υπάρχουν φόβοι ότι μπορεί να έρθουν χειρότερα.
Όπως είχε πει τις προηγούμενες ημέρες ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ, ο Luis de Guindos, η σκιώδης τραπεζική είναι πλέον το «μαλακό υπογάστριο στο χρηματοπιστωτικό σύστημα» και θα μπορούσε να προκαλέσει την επόμενη χρηματοπιστωτική κρίση.
Ο De Guindos είπε ότι οι εταιρείες του μη τραπεζικού τομέα ανέλαβαν δυσανάλογα μεγάλους κινδύνους την τελευταία δεκαετία των χαμηλών επιτοκίων, με αποτέλεσμα τώρα να είναι εκτεθειμένες στις αυξήσεις των επιτοκίων «απειλώντας να συμπαρασύρουν στον πάτο του πηγαδιού» το άπαν σύμπαν του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Παράλληλα, η διασύνδεση των μη τραπεζικών ιδρυμάτων με τον παραδοσιακό τραπεζικό τομέα σήμαινε ότι «θα μπορούσαν να αποτελέσουν πηγή προβλημάτων για ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα».
Πολυεπίπεδα…
Τα σχόλια του de Guindos είναι σημαντικά σε πολλά επίπεδα:
Πρώτον, ο σκιώδης τραπεζικός τομέας την τελευταία δεκαετία έχει σημειώσει εκθετική ανάπτυξη, με αποτέλεσμα να αντιπροσωπεύουν πλέον το 50% του συνόλου του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Δεύτερον, η κατάσταση φαίνεται να έχει ξεφύγει, με τα περιουσιακά που διατηρούνται σε αμοιβαία κεφάλαια και οντότητες να ανέρχονται σε πολλά τρισεκατομμύρια…
Διπλασιασμός χρεογράφων
Ως σκιώδεις τράπεζες εκλαμβάνεται οποιοδήποτε ίδρυμα στον χρηματοπιστωτικό τομέα που παρέχει υπηρεσίες όπως η προσφορά πιστώσεων ή η διαχείριση αποταμιεύσεων και περιουσιακών στοιχείων, αλλά δεν είναι τράπεζες, επομένως δεν ελέγχονται όπως οι τράπεζες.
Οι δραστηριότητές τους περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων, όπως ασφαλιστικές εταιρείες, συνταξιοδοτικά ταμεία, επενδυτικά ταμεία και αμοιβαία κεφάλαια κινδύνου.
Η κλίμακα ανάπτυξης της μη τραπεζικής χρηματοδότησης την τελευταία δεκαετία ήταν εξαιρετική.
Τα περιουσιακά στοιχεία που διαχειρίζονται οι μη τράπεζες έχουν υπερδιπλασιαστεί από το οικονομικό κραχ στα 239 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στον όγκο των ρυθμίσεων στις οποίες έχει υποβληθεί ο παραδοσιακός τραπεζικός τομέας μετά το κραχ.
Επίσης έχει να κάνει με το περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων, το οποίο επέτρεψε στις μη τράπεζες να αναλάβουν περισσότερες επιχειρηματικές δραστηριότητες και μεγαλύτερους κινδύνους.
Ο John Schindler, γενικός γραμματέας του Συμβουλίου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (FSB), διεθνούς οργανισμού που παρακολουθεί και κάνει συστάσεις για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, είπε ότι οι μη τράπεζες «διατηρούν στα χαρτοφυλάκιά τους σχεδόν το 50% των παγκόσμιων χρηματοοικονομικών assets.
Ως αποτέλεσμα, η σημασία των [μη τραπεζών] για την πραγματική οικονομία έχει αυξηθεί και συνεχίζει να αυξάνεται».
Εάν ρυθμιστεί σωστά, το αυξανόμενο μερίδιο της σκιώδους τραπεζικής μπορεί να αποφέρει οφέλη.
Για παράδειγμα, μπορεί να χρησιμεύσει ως παράγοντας διαφοροποίησης σε ό,τι αφορά την κατανομή του κινδύνου σε ένα διαφορετικό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Ωστόσο, ο τομέας είναι σε μεγάλο βαθμό άναρχος και επομένως αντιπροσωπεύει έναν σημαντικό κίνδυνο τον οποίο προσπαθούν να χειριστούν οι διεθνείς υπηρεσίες, όπως η FSB.
«Πρόσφατες περίοδοι αναταραχής στις χρηματοπιστωτικές αγορές, συμπεριλαμβανομένου του Μαρτίου 2020, της πτώχευσης της Archegos, και πιο πρόσφατων πιέσεων στις αγορές εμπορευμάτων και ομολόγων, υπογραμμίζουν τη σημασία της υιοθέτησης πολιτικών για την αντιμετώπιση των τρωτών σημείων που προέρχονται από τα μη τραπεζική ιδρύματα», δήλωσε ο Schindler στην ιρλανδική Business Post.
Πρόσθεσε ότι η FSB προωθούσε ένα «πρόγραμμα εργασίας» για την οικοδόμηση ανθεκτικότητας στον τομέα που θα «μείωσε την ανάγκη για έκτακτες παρεμβάσεις της κεντρικής τράπεζας».
Αδυναμίες
Ωστόσο, ενώ παρότι η FSB εξακολουθεί να εργάζεται για τη μεταρρύθμιση του κλάδου, οι διαρθρωτικές αδυναμίες δίνουν το παρών, αφήνοντάς τον εκτεθειμένο στις τρέχουσες ασταθείς παγκόσμιες οικονομικές συνθήκες.
Ένα σημαντικό μέρος του προβλήματος είναι ότι οι αδυναμίες του συστήματος δεν είναι γνωστές λόγω της έλλειψης ρυθμιστικής εποπτείας, σύμφωνα με τον Daniel Davies, διευθυντή έρευνας της Frontline Analysts, μιας βρετανικής εταιρείας χρηματοοικονομικών συμβούλων.
«Δεν έχετε τις ίδιες πληροφορίες ή αναφορές με τον τραπεζικό τομέα», είπε ο Davies.
«Αν υπάρχουν λοιπόν συστημικές αδυναμίες, θα τις μάθετε πολύ αργότερα, πιθανότατα όταν έχει ήδη χτυπήσει η κρίση.
Θα είναι επίσης πολύ λιγότερο σαφές ποιανού ήταν η ευθύνη να παρέμβει και ποιου οι ευθύνες προστατεύονται».
Ο Davies είπε ότι αυτό ήταν ακόμη πιο σημαντικό επειδή οι μη τράπεζες αναμφίβολα εμπλέκονται σε πιο ριψοκίνδυνες επενδυτικές δραστηριότητες.
«Αυτό είναι απλώς ένα γεγονός.
Δεν υπάρχει κανονισμός για να τους σταματήσει.
Το μόνο που τους εμποδίζει είναι η κοινή λογική.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΚΤ και άλλοι θα ήθελαν να δουν κάποιου είδους κανόνες εκεί», είπε.
Τι ακριβώς κινδύνους εγκυμονεί ο κλάδος για την παγκόσμια οικονομία εκτιμήθηκε σε πρόσφατη έκθεση της Ariane Curtis, οικονομολόγο της Capital Economics.
Όπως είπε στην Business Post, ο κλάδος θα μπορούσε να προκαλέσει μια χρηματοπιστωτική κρίση της κλίμακας του 2008.
«Τα είδη κεφαλαίων για τα οποία ανησυχούσαμε περισσότερο είναι αυτά που έχουν τις μεγαλύτερες αναντιστοιχίες στοιχείων ενεργητικού», είπε.
«Επομένως, εάν δούμε, όντως, αύξηση σε αυτά τα κεφάλαια και δεν έχουν αρκετά αποθέματα μετρητών για να το αντισταθμίσουν, αναγκάζονται να πουλήσουν περιουσιακά στοιχεία με discount – αυτό που ονομάζουμε πωλήσεις απόσβεσης περιουσιακών στοιχείων.
Αυτό, στη συνέχεια, θα λειτουργήσει σαν μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία και εξ αυτού του λόγου θα δούμε την αξία αυτών των περιουσιακών στοιχείων να αυξάνεται».
Επικίνδυνες καταστάσεις…
Τα τελευταία χρόνια υπήρξαν δύο ατυχήματα για τον κλάδο της σκιώδους τραπεζικής.
Ο τομέας δέχτηκε το πρώτο του μεγάλο χτύπημα στην αρχή της πανδημίας Covid-19 τον Μάρτιο του 2020.
Δεδομένου ότι η πανδημία έκλεισε τις οικονομίες σε όλη την Ευρώπη, το χρηματοπιστωτικό σύστημα πάγωσε και η ρευστότητα στέρεψε.
Ο τομέας που ήταν περισσότερο εκτεθειμένος ήταν η σκιώδης τραπεζική.
Αυτό ίσχυε ιδιαίτερα για τα επενδυτικά κεφάλαια, τα οποία, λόγω των μεγαλύτερων αναντιστοιχιών ρευστότητας και των υψηλότερων επιπέδων μόχλευσης, είδαν τεράστιες -υπό το κράτος πανικού- εκροές χρημάτων και αθρόες πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων.
Αν δεν ελεγχθεί, αυτή η «κατάσταση» θα απειλήσει να αποσταθεροποιήσει ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) παρενέβη με το πρόγραμμα αγοράς έκτακτης ανάγκης για πανδημία (PEPP), το οποίο διοχέτευσε την τόσο αναγκαία ρευστότητα στην αγορά και ενστάλαξε ξανά την εμπιστοσύνη.
Ωστόσο, οι κεντρικοί τραπεζίτες σε όλη την Ευρώπη παρατήρησαν εκείνη την εποχή ότι ενώ οι ενέργειες της ΕΚΤ ήταν επιτυχείς, οι διαρθρωτικές ευπάθειες του σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτου μη τραπεζικού τομέα δεν είχαν αντιμετωπιστεί.
Η δεύτερη περίπτωση έλαβε χώρα στα τέλη Σεπτεμβρίου του περασμένου έτους, όταν η Liz Truss σφράγισε τη θέση της στην ιστορία ως Βρετανίδας πρωθυπουργού με τη συντομότερη θητεία στην εξουσία, λανσάροντας τον λεγόμενο μίνι προϋπολογισμό της, ο οποίος οδήγησε τις αγορές σε ανάκαμψη.
Μια απότομη άνοδος των αποδόσεων των βρετανικών gilts (ομολόγων) οδήγησε σε πώληση περιουσιακών στοιχείων από ορισμένα επενδυτικά κεφάλαια με γνώμονα την υποχρέωση (LDI), επιδεινώνοντας την αναταραχή στην αγορά, αναγκάζοντας την Τράπεζα της Αγγλίας να παρέμβει με προσωρινές αγορές στην αγορά χρυσού.
Ενώ και τα δύο αυτά παραδείγματα είχαν σχετικά αίσιο τέλος λόγω παρεμβάσεων της κεντρικής τράπεζας, αυξάνονται οι ανησυχίες μεταξύ των ρυθμιστικών αρχών και των γκουρού της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας σχετικά με τα τρωτά σημεία του σκιώδους τραπεζικού τομέα και τη διασύνδεσή του με τα παραδοσιακά χρηματοπιστωτικά συστήματα και την πραγματική οικονομία
