Του Γιώργου Δαλιάνη με τη συνεργασία της Νίκης Χατζοπούλου και της Αλεξάνδρας Δαλιάνη*
1. Οι αλλαγές που φέρνει ο νέος Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας
Η έναρξη ισχύος του Ν.5104/2024 (ΦΕΚ Α΄ 58/19.4.2024) σηματοδότησε μια από τις πιο ουσιαστικές αναμορφώσεις στη φορολογική διοίκηση των τελευταίων ετών.
Μεταξύ των διατάξεων που επηρεάζουν άμεσα επιχειρήσεις, λογιστές και φορολογούμενους, ξεχωρίζει η επέκταση της διάρκειας υποχρεωτικής διαφύλαξης των λογιστικών αρχείων, καθώς και η αναδιατύπωση των κανόνων παραγραφής του δικαιώματος του Δημοσίου για διενέργεια ελέγχων.
Η αλλαγή αυτή δεν είναι απλώς τυπική. Αλλάζει το πώς πρέπει να σχεδιάζεται η εσωτερική αρχειοθέτηση των επιχειρήσεων, η τήρηση των βιβλίων, καθώς και η διαχείριση κινδύνου ενόψει ελέγχων.
Η κατανόηση των χρονικών ορίων είναι κρίσιμη, διότι καθορίζει πότε μια υπόθεση θεωρείται οριστικά “κλειστή” και πότε η μη ύπαρξη αρχείων δεν συνεπάγεται καμία φορολογική κύρωση.
2. Τι ίσχυε μέχρι 18.4.2024 – Πενταετής φύλαξη και παραγραφή
Με βάση το άρθρο 13 παρ. 2 του Ν.4987/2022, οι επιχειρήσεις όφειλαν να διαφυλάσσουν τα λογιστικά τους αρχεία (βιβλία, τιμολόγια, αποδείξεις, καταστάσεις) για πέντε (5) έτη από τη λήξη του οικείου φορολογικού έτους.
Η ίδια πενταετής προθεσμία ίσχυε και για την παραγραφή του δικαιώματος του Δημοσίου να προβεί σε έλεγχο και να εκδώσει πράξεις επιβολής φόρου ή προστίμου (άρθρο 36 Ν.4987/2022).
Η προθεσμία μπορούσε να παραταθεί μόνο όταν:
•προέκυπταν συμπληρωματικά στοιχεία μετά την πενταετία, ή
•υπήρχαν ενδείξεις φοροδιαφυγής.
Η έκδοση εντολής ελέγχου δεν αποτελούσε και δεν αποτελεί λόγο παράτασης της παραγραφής· πρόκειται για θέση που έχει παγίως κριθεί από τη νομολογία (ΣτΕ 616/2021, 1738/2017, 884/2016) και τη διοικητική πρακτική της ΔΕΔ.
3. Οι αλλαγές του Ν.5104/2024 (από 19/4/2024)
Ο νέος Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας καθιερώνει δύο βασικές μεταβολές:
α) Δεκαετή υποχρέωση διαφύλαξης
Σύμφωνα με το άρθρο 13 παρ. 2:
“Ο φορολογούμενος υποχρεούται να διαφυλάσσει τα λογιστικά αρχεία, καταστάσεις και δικαιολογητικά για δέκα (10) έτη από τη λήξη του οικείου φορολογικού έτους.”
β) Πενταετή παραγραφή με δυνατότητα επέκτασης
Η βασική παραγραφή του δικαιώματος ελέγχου παραμένει πενταετής.
Μπορεί να φτάσει έως δέκα (10) έτη, μόνο εφόσον διαπιστωθούν πράξεις φοροδιαφυγής ή προκύψουν συμπληρωματικά στοιχεία μετά τη λήξη της πενταετίας (άρθρο 36 παρ.2 Ν.5104/2024).
Με βάση το άρθρο 117 του ίδιου νόμου, οι διατάξεις αυτές εφαρμόζονται για φορολογικά έτη που αρχίζουν μετά την 19.4.2024, δηλαδή για το φορολογικό έτος 2024 και επόμενα.
4. Πίνακας διαφύλαξης και παραγραφής ανά φορολογικό έτος
|
Φορολογικό έτος |
Υποχρέωση διαφύλαξης βιβλίων & στοιχείων έως |
Λήξη παραγραφής (δικαίωμα ελέγχου Δημοσίου) |
Νομικό καθεστώς |
|---|---|---|---|
|
2018 |
31.12.2024 |
31.12.2024 |
Ν.4987/2022 (5ετία) |
|
2019 |
31.12.2025 |
31.12.2025 |
Ν.4987/2022 (5ετία) |
|
2020 |
31.12.2026 |
31.12.2026 |
Ν.4987/2022 (5ετία) |
|
2021 |
31.12.2027 |
31.12.2027 |
Ν.4987/2022 (5ετία) |
|
2022 |
31.12.2028 |
31.12.2028 |
Ν.4987/2022 (5ετία) |
|
2023 |
31.12.2029 |
31.12.2029 |
Ν.4987/2022 (5ετία) |
|
2024 |
31.12.2034 |
31.12.2029* |
Ν.5104/2024 (10ετής διαφύλαξη, 5ετής παραγραφή) |
