Η παραβατικότητα των νέων δεν είναι ένα “μεμονωμένο” πρόβλημα συνδέεται με το σπίτι, το σχολείο, προβλήματα ψυχικής υγείας κ.α.
«Η ψηφιακή ζωή δεν προκαλεί παραβατικότητα από μόνη της. Όμως, όταν συνδυάζεται με πίεση, μοναξιά, συγκρούσεις ή έλλειψη καθοδήγησης, μπορεί να λειτουργήσει σαν επιταχυντής» μας εξηγεί ο Ψυχολόγος και Μεταπτυχιακός Ερευνητής, Επιστημονικός Συνεργάτης της ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ Δρ. Στέφανος Αλεβίζος.
Στόχος της ΙΑΣΙΣ όπως λέει είναι να σταθεί δίπλα στους νέους πριν φτάσουν στο σημείο της κρίσης και να τους βοηθήσουν οι ειδικοί να σταθούν με τρόπους που τους προστατεύουν και τους δίνουν προοπτική. Επιπλέον, στο Connect Thessaloniki δουλεύουν ολιστικά: στηρίζοντας το παιδί, την οικογένεια, το σχολείο και την κοινότητα μαζί.
Κύριε Αλεβίζο, με βάση την εμπειρία σας στην ΙΑΣΙΣ και τη συστηματική δουλειά σας με παιδιά και νέους, τι παρατηρείτε σχετικά με τη σχέση τους με την ψηφιακή ζωή και πώς αυτή συνδέεται με φαινόμενα νεανικής παραβατικότητας;
Στην ΙΑΣΙΣ ερχόμαστε καθημερινά σε επαφή με νέους και νέες που δυσκολεύονται, συχνά με πολλούς τρόπους. Αυτό που βλέπουμε ξεκάθαρα τα τελευταία χρόνια είναι ότι η ψηφιακή ζωή έχει γίνει βασικό κομμάτι της καθημερινότητάς τους. Δεν είναι κάτι “καλό” ή “κακό” από μόνο του· είναι όμως ένας χώρος που διαμορφώνει συμπεριφορές. Από την εμπειρία μας, παρατηρούμε δύο βασικά σημεία. Πρώτον, όταν η χρήση της τεχνολογίας γίνεται υπερβολική και χωρίς όρια, οι νέοι και οι νέες απομακρύνονται από το σχολείο, τη φυσική επαφή με συνομηλίκους και τις δραστηριότητες που τους βοηθούν να αναπτυχθούν. Αυτό τους κάνει πιο ευάλωτους σε συγκρούσεις, εκρήξεις θυμού ή παραβατικές συμπεριφορές. Δεύτερον, το διαδίκτυο εκθέτει τους νέους και τις νέες σε πρότυπα και συμπεριφορές που μπορεί να τους επηρεάσουν αρνητικά: διαδικτυακό εκφοβισμό, βία, προκλήσεις που “ανεβαίνουν” εύκολα στα social media. Δεν είναι ότι “φταίει το ίντερνετ”, αλλά οι νέοι και οι νέες συχνά αναζητούν εκεί αναγνώριση, δύναμη ή αποδοχή, ειδικά όταν λείπει η στήριξη στο σπίτι ή στο σχολείο. Γι’ αυτό και σε όλες τις δράσεις της ΙΑΣΙΣ δουλεύουμε σε τρία επίπεδα:
- να ενισχύουμε τις δεξιότητες των νέων μέσα και έξω από το διαδίκτυο,
- να δίνουμε χώρο για υγιείς και ασφαλείς δραστηριότητες,
- και να στηρίζουμε την οικογένεια και το σχολείο ώστε να υπάρχουν σταθερά όρια και καθαρή επικοινωνία.
Η συνολική εικόνα που έχουμε είναι ότι η ψηφιακή ζωή δεν προκαλεί παραβατικότητα από μόνη της. Όμως, όταν συνδυάζεται με πίεση, μοναξιά, συγκρούσεις ή έλλειψη καθοδήγησης, μπορεί να λειτουργήσει σαν επιταχυντής. Ο στόχος μας είναι να είμαστε δίπλα στους νέους πριν φτάσουν στο σημείο της κρίσης και να τους βοηθήσουμε να σταθούν με τρόπους που τους προστατεύουν και τους δίνουν προοπτική.
Ποιο είναι το έργο της ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ και ειδικότερα του Connect Thessaloniki;
Η ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ είναι ένας οργανισμός που εδώ και σχεδόν είκοσι χρόνια δουλεύει με συνέπεια στον χώρο της ψυχικής υγείας, της κοινωνικής ένταξης και της υποστήριξης παιδιών, εφήβων και οικογενειών. Στο έργο μας βλέπουμε ότι η παραβατικότητα των νέων δεν είναι ένα “μεμονωμένο” πρόβλημα· συνδέεται με πίεση στο σπίτι, δυσκολίες στο σχολείο, προβλήματα ψυχικής υγείας, συγκρούσεις στην κοινότητα και έλλειψη σταθερών ενηλίκων γύρω από το παιδί.
Γι’ αυτό και οι παρεμβάσεις μας δεν περιορίζονται σε μία υπηρεσία. Χτίζουμε ένα ολόκληρο δίκτυο στήριξης, που περιλαμβάνει Κέντρα Ημέρας, Κέντρα Διημέρευσης, Κινητές Μονάδες, δράσεις μέσα στη γειτονιά, παρεμβάσεις στο σχολείο και συνεργασίες με Δήμους, κοινωνικές υπηρεσίες και εκπαιδευτικούς. Όλες αυτές οι δράσεις έχουν έναν κοινό στόχο: να προλάβουν την κρίση και να βοηθήσουν τον έφηβο ή την έφηβη πριν μπει βαθύτερα σε έναν κύκλο βίας και αποκλίνουσας συμπεριφοράς. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το Connect Thessaloniki είναι μια από τις πιο σημαντικές και ολοκληρωμένες δομές μας. Πρόκειται για ένα Κέντρο Ημέρας που έχει εγκριθεί από το Υπουργείο Υγείας ως μονάδα εξειδικευμένη στη στήριξη οικογενειών και στην πρόληψη και αντιμετώπιση της παραβατικότητας ανηλίκων.
Εκεί, οι έφηβοι και οι έφηβες μπορούν να βρουν έναν ασφαλή χώρο, όπου θα μιλήσουν για όσα τους δυσκολεύουν χωρίς φόβο και στιγματισμό. Παράλληλα, λαμβάνουν ψυχοκοινωνική υποστήριξη, συμμετέχουν σε ομάδες δεξιοτήτων ζωής, σε δημιουργικές και αθλητικές δραστηριότητες, σε προγράμματα που αφορούν την ψηφιακή συμπεριφορά και την ασφαλή χρήση της τεχνολογίας, αλλά και σε δράσεις που τους συνδέουν ξανά με το σχολείο και την κοινότητά τους. Στο Connect δουλεύουμε όμως και με την οικογένεια, γιατί ξέρουμε ότι καμία αλλαγή δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη στήριξη του σπιτιού. Παρέχουμε συμβουλευτική, εκπαίδευση γονέων και σταθερή επικοινωνία με το σχολείο και τις κοινωνικές υπηρεσίες.
Τέλος, το μοντέλο του Connect είναι “ανοιχτό” στην κοινότητα. Στόχος μας δεν είναι μόνο η ατομική αλλαγή, αλλά η δημιουργία πιο ασφαλών γειτονιών, ενημερωμένων σχολείων, συνεργειών με την Αστυνομία, τις εισαγγελικές αρχές, τους αθλητικούς συλλόγους και τους επαγγελματίες που βρίσκονται καθημερινά δίπλα στα παιδιά. Με απλά λόγια, το Connect Thessaloniki είναι ένα παράδειγμα του πώς μπορούμε να δουλεύουμε ολιστικά: στηρίζοντας το παιδί, την οικογένεια, το σχολείο και την κοινότητα μαζί. Αυτός είναι και ο δρόμος που πιστεύουμε ότι μπορεί πραγματικά να μειώσει την παραβατικότητα και να δώσει στους νέους σταθερότητα, επιλογές και προοπτική.
Πως αντιμετωπίζει το Connect Θεσσαλονίκη της ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ το πρόβλημα της παραβατικότητας;
Το Connect Θεσσαλονίκης αντιμετωπίζει την παραβατικότητα όχι ως “κακή συμπεριφορά”, αλλά ως σύμπτωμα πίεσης, αστάθειας και έλλειψης στήριξης στη ζωή του παιδιού. Αυτή είναι και η βασική μας αρχή: πίσω από κάθε τέτοια συμπεριφορά υπάρχει μια ματαιωμένη ανάγκη, μια ανάγκη που δεν έχει αναγνωριστεί ή δεν έχει καλυφθεί. Για αυτό, η προσέγγισή μας είναι ολιστική και κινείται σε τρία επίπεδα:
1. Στήριξη του ίδιου του εφήβου ή της έφηβης. Στο Connect ο έφηβος, η έφηβη έχει πρόσβαση σε:
- ατομική και ομαδική ψυχοκοινωνική υποστήριξη,
- ομάδες δεξιοτήτων ζωής (διαχείριση θυμού, λήψη αποφάσεων, επίλυση συγκρούσεων),
- δημιουργικές, αθλητικές και κοινωνικές δραστηριότητες που δίνουν υγιείς διεξόδους,
- προγράμματα για την ασφαλή χρήση της τεχνολογίας και την ψηφιακή συμπεριφορά,
- ασφαλείς χώρους συνάντησης και έκφρασης (youth safe spaces).
Στόχος μας δεν είναι να “διορθώσουμε” κάτι στο παιδί, αλλά να το βοηθήσουμε να σταθεί, να αναγνωρίσει τα συναισθήματά του και να κάνει πιο ασφαλείς επιλογές.
2. Ενδυνάμωση της οικογένειας. Η παραβατικότητα συχνά συνδέεται με κούραση, συγκρούσεις ή δυσκολίες στο σπίτι. Γι’ αυτό εργαζόμαστε στενά με τους γονείς:
- προσφέρουμε συμβουλευτική και εκπαίδευση,
- ενισχύουμε τις γονικές δεξιότητες,
- χτίζουμε ένα πλάνο συνεργασίας που στηρίζει όλη την οικογενειακή δυναμική.
Η εμπειρία μας δείχνει ότι όταν η οικογένεια αποκτά εργαλεία, το παιδί ηρεμεί και σταθεροποιείται.
3. Παρέμβαση στην κοινότητα. Το Connect δεν λειτουργεί μόνο μέσα στους τοίχους του Κέντρου Ημέρας. Βγαίνουμε στην κοινότητα — στα σχολεία, στους Δήμους, στους αθλητικούς συλλόγους — και δουλεύουμε με:
- εκπαιδευτικούς,
- αστυνομικούς και επιμελητές ανηλίκων,
- επαγγελματίες υγείας,
- ομάδες νέων.
Η λογική είναι απλή: ο έφηβος δεν ζει μόνος· ζει σε μια κοινότητα που επίσης χρειάζεται ενημέρωση, εκπαίδευση και εργαλεία. Ο στόχος μας είναι να “σπάσουμε τον κύκλο” της παραβατικότητας πριν παγιωθεί. Να προσφέρουμε στον νέο:
- σταθερότητα,
- καθοδήγηση,
- υγιείς σχέσεις,
- ευκαιρίες.
Και να το κάνουμε αυτό με τρόπο ανθρώπινο, χωρίς στιγματισμό, χωρίς τιμωρητική λογική. Με σεβασμό στα δικαιώματα του παιδιού και με βάση το πνεύμα της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού, που λέει ότι κάθε απόφαση πρέπει να υπηρετεί πρωτίστως το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού.
Με απλά λόγια: Το Connect αντιμετωπίζει την παραβατικότητα με στήριξη, όχι με ενοχοποίηση. Με δομή και σταθερότητα, όχι με φόβο. Με σχέσεις, όχι με απομόνωση.
Στο χρόνο λειτουργίας σας πόσες δράσεις έχουν διεξαχθεί και τι έχουν αυτές αποφέρει;
Στο διάστημα λειτουργίας μας έχουμε ολοκληρώσει ένα πολύ μεγάλο εύρος δράσεων, που δείχνουν πόσο ανάγκη υπάρχει για συστηματική παρέμβαση. Συγκεκριμένα, έχουν πραγματοποιηθεί 925 δράσεις, όπως εκπαιδευτικά προγράμματα, βιωματικά εργαστήρια, παρεμβάσεις στη γειτονιά και ενημερωτικές εκδηλώσεις. Αυτές οι δράσεις βοήθησαν να ανοίξει η συζήτηση για την πρόληψη και να δοθούν στους νέους ασφαλείς τρόποι έκφρασης και συμμετοχής. Παράλληλα, έχουν γίνει 7.391 θεραπευτικές πράξεις – ατομικές και ομαδικές συνεδρίες με παιδιά, εφήβους, νέους και οικογένειες. Μέσα από αυτές ενισχύθηκε η ψυχική ανθεκτικότητα, μειώθηκε το άγχος και αντιμετωπίστηκαν δυσκολίες που συνδέονται με παραβατικές συμπεριφορές. Στις δράσεις μας έχουν υπάρξει 10.379 συμμετοχές νέων, αριθμός που δείχνει ότι η υπηρεσία έχει μεγάλη απήχηση στην τοπική κοινωνία. Οι νέοι και οι νέες είχαν την ευκαιρία να συμμετέχουν ενεργά, να καλλιεργήσουν δεξιότητες συνεργασίας και να χτίσουν σχέση εμπιστοσύνης με την ομάδα μας. Επίσης έχουμε δεχτεί 48 παραπομπές από την Εισαγγελία Ανηλίκων, γεγονός που δείχνει την αναγνώριση του Connect ως κρίσιμου κρίκου στο σύστημα πρόληψης και παρέμβασης. Επιπλέον, 128 οικογένειες έχουν λάβει συστηματική υποστήριξη, μέσα από συμβουλευτική και συνεργασία με γονείς και κηδεμόνες που βρέθηκαν σε πίεση ή κρίση.
Τέλος, έχουν υλοποιηθεί 12 παρεμβάσεις σε σχολεία, αναδεικνύοντας το σχολείο ως βασικό χώρο πρόληψης και ενδυνάμωσης. Οι δράσεις αυτές έδωσαν σε μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς την ευκαιρία να μιλήσουν ανοιχτά για τις δυσκολίες της εφηβείας και τις υγιείς μορφές διαχείρισής τους.
Συνολικά, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η παρουσία μας βοηθά στη σταθεροποίηση των νέων, ενισχύει την οικογένεια και δημιουργεί μια πιο ασφαλή και ενημερωμένη κοινότητα γύρω τους.
Πρόσφατα μιλήσατε σε ημερίδα στις Βρυξέλες για το συνδυασμό street outreach και digital mentoring. Τι ακριβώς είναι αυτός ο συνδυασμός και τι επιτυγχάνεται με τη χρήση του;
Στην εκδήλωση που οργανώθηκε στις Βρυξέλλες από την Πρεσβεία της Ελλάδας, παρουσιάστηκε το μοντέλο παρέμβασης που αναπτύσσει η ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ για την προστασία των εφήβων τόσο στο φυσικό όσο και στο ψηφιακό περιβάλλον. Στο πλαίσιο της συζήτησης για τις σύγχρονες προκλήσεις ψυχικής υγείας, έγινε αναφορά στον συνδυασμό street outreach με τη χρήση ψηφιακών εφαρμογών που υποστηρίζουν την έγκαιρη ανίχνευση και διαχείριση κινδύνων.
Το street outreach αφορά συστηματική παρουσία επαγγελματιών σε χώρους όπου κινούνται οι νέοι, με στόχο τη δημιουργία μιας άμεσης και αξιόπιστης σχέσης που δεν εξαρτάται από τυπικές διαδικασίες ή την πρωτοβουλία του ίδιου του παιδιού να απευθυνθεί σε μια υπηρεσία.
Οι ψηφιακές εφαρμογές λειτουργούν συμπληρωματικά, ως εργαλεία που διευκολύνουν τη γρήγορη αναγνώριση δυσκολιών, την άμεση επικοινωνία, την ασφαλή αναφορά περιστατικών και τη σύνδεση των νέων με υποστηρικτικές υπηρεσίες. Ο ψηφιακός τρόπος αλληλεπίδρασης προσαρμόζεται στον τρόπο με τον οποίο οι έφηβοι επικοινωνούν σήμερα και επιτρέπει έγκαιρη παρέμβαση, ακόμη και σε περιπτώσεις όπου η δια ζώσης επαφή δυσκολεύει.
Ο συνδυασμός των δύο προσεγγίσεων ενισχύει την αποτελεσματικότητα της παρέμβασης, διασφαλίζοντας σταθερή παρουσία τόσο στον φυσικό όσο και στον ψηφιακό χώρο της ζωής των νέων. Με αυτόν τον τρόπο, αυξάνονται οι πιθανότητες πρόληψης και μειώνεται ο κίνδυνος οι έφηβοι να χαθούν από τα δίκτυα υποστήριξης τη στιγμή που χρειάζονται βοήθεια.
Όλες οι υπηρεσίες και τα προγράμματα του Κέντρου Ημέρας Connect Thessaloniki παρέχονται δωρεάν και είναι ανοιχτά σε εφήβους, έφηβες, γονείς και επαγγελματίες που χρειάζονται ενημέρωση ή υποστήριξη. Όποιος ή όποια επιθυμεί μπορεί να επικοινωνήσει με την ομάδα μας στη διεύθυνση Μοναστηρίου 12, Θεσσαλονίκη, στο τηλέφωνο 231 3115034 ή στο email connect.thessaloniki@iasismed.eu. Περισσότερες πληροφορίες υπάρχουν και στη σελίδα μας στο Facebook: CONNECT THESSALONIKI.
