Στις περιοχές όπου η γη κουβαλά μια φυσική αδυναμία ,εδάφη με κακή σύσταση, υφάλμυρα νερά, γεωτρήσεις που κατεβαίνουν σε απαγορευτικά βάθη η ελληνική γεωργία μοιάζει να λειτουργεί στα όρια της αντοχής της. Δεν είναι πια οι «δύσκολες χρονιές» που εξαντλούν τους παραγωγούς· είναι η πεποίθηση ότι η ίδια η αρχιτεκτονική του συστήματος οδηγεί σε μια αργή, σιωπηλή αποσάθρωση.
Σε αυτές τις ζώνες, η καλλιεργητική δυνατότητα είναι αντικειμενικά περιορισμένη. Τα χειμερινά σιτηρά και οι ξερικές καλλιέργειες αποτελούν μονόδρομο, όχι επειδή το επιλέγει ο αγρότης, αλλά επειδή η πραγματικότητα δεν αφήνει άλλες επιλογές. Το χώμα δεν δίνει, το νερό δεν φτάνει, και το κόστος για να αγγίξει κανείς ένα επίπεδο στοιχειώδους βιωσιμότητας γίνεται δυσανάλογο.
Την ίδια ώρα, οι τιμές των προϊόντων παραμένουν στο ναδίρ, ενώ οι αποδόσεις πιέζονται από την κλιματική αστάθεια. Το οικονομικό αποτέλεσμα είναι συντριπτικά προβλέψιμο, το καθαρό κέρδος δύσκολα υπερβαίνει τα 50 ευρώ το στρέμμα πριν καν προστεθεί το ενοίκιο.
Και εδώ βρίσκεται η καρδιά της στρέβλωσης. Παρά την υποβάθμιση των εδαφών, παρά το υφάλμυρο νερό, παρά το πανάκριβο ενεργειακό κόστος άντλησης, τα αγροτικά ενοίκια εξακολουθούν να κινούνται στις 50–80 ευρώ το στρέμμα. Σε ορισμένες περιοχές οι ιδιοκτήτες πιέζουν για ακόμη υψηλότερα. Το αποτέλεσμα είναι παράλογο αλλά καθημερινό, ο παραγωγός που καλλιεργεί νοικιασμένη γη συχνά δεν κερδίζει αλλά χάνει.
Από αυτή τη μόνιμη αντίφαση γεννιέται το βαθύ αίσθημα της εποχής: ένας κλάδος που νιώθει απροστάτευτος, ανοργάνωτος και εγκαταλελειμμένος από τις δομές που υποτίθεται ότι τον στηρίζουν.
Δεν μιλάμε για πρόσκαιρη κρίση, αλλά για μια δομική αναντιστοιχία: μια προφανής απόσταση ανάμεσα στην πραγματική αξία των χωραφιών και στο ενοίκιο που ζητείται.
Σε όλη τη βόρεια Ελλάδα και στις ημιξηρικές ζώνες διαμορφώνεται μια νέα, σιωπηρή πραγματικότητα. Η παραγωγή σε φτωχά εδάφη, με πανάκριβο νερό άρδευσης και χαμηλές αποδόσεις, δεν αντέχει υψηλό ενοίκιο. Η εμμονή σε τιμές που αντικατοπτρίζουν μια άλλη εποχή δεν απειλεί μόνο το εισόδημα των αγροτών απειλεί την ίδια την επιβίωση της καλλιεργούμενης γης.
Τα ερωτήματα που επιστρέφουν ξανά και ξανά είναι ωμά
- Πώς μπορεί ένας παραγωγός να συνεχίσει, όταν ό,τι κερδίζει καταλήγει στον ιδιοκτήτη της γης;
- Πώς μπορεί μια περιοχή να μείνει παραγωγική, όταν το ενοίκιο γίνεται το μεγαλύτερο βάρος της καλλιέργειας;
- Και τελικά, πώς φιλοδοξούμε να κρατήσουμε ζωντανή την ύπαιθρο, όταν το ίδιο το σύστημα ωθεί τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν;
Η απάντηση είναι σκληρή αλλά καθαρή χωρίς προσαρμογή των ενοικίων στη ρεαλιστική παραγωγική δυνατότητα της γης, η ελληνική ύπαιθρος θα συνεχίσει να αδειάζει.
Το ζήτημα δεν είναι μόνο οικονομικό, είναι βαθιά θεσμικό. Ένα χωράφι που δίνει έσοδα μόλις πάνω από το κόστος δεν μπορεί να ενοικιάζεται σαν να βρίσκεται σε ζώνες υψηλής παραγωγικότητας. Το σύστημα χρειάζεται επαναξιολόγηση και εξορθολογισμό.
Και την ώρα που οι πιέσεις μεγαλώνουν, από άκρη σε άκρη της χώρας, τα πρώτα σημάδια κινητοποιήσεων είναι ήδη ορατά. Με τα μπλόκα να προετοιμάζονται σε όλη την Ελλάδα, το Agrocapital βρίσκεται καθημερινά σε επικοινωνία με παραγωγούς προσπαθώντας να καταγράψει την πραγματική εικόνα της νέας καλλιεργητικής περιόδου.
Από χθεσινοβραδινά τηλεφωνήματα, οι πληροφορίες είναι αποκαλυπτικές
ετοιμάζεται η δημιουργία ενός νέου συλλόγου για τις εκτατικές καλλιέργειες, με στόχο τη συλλογική έκφραση και διεκδίκηση, ενώ από άλλες περιοχές μας ενημερώνουν πλέον ευθέως ότι «με αυτά τα ενοίκια δεν βγαίνουμε».
Και όπως λένε οι ίδιοι οι αγρότες, με μια δόση πικρής φιλοσοφίας «Για να μείνουμε στο χωράφι, πρέπει πρώτα να αντέξει το χωράφι εμάς.»
