Του Outsider
Η Δημοκρατία δεν υπονομεύεται πάντα με βίαιες ανατροπές, ούτε χρειάζεται πραξικόπημα για να συρρικνωθεί η ουσία της. Μπορεί να φθείρεται σταδιακά, μέσα από την αλαζονεία της εξουσίας, τον έλεγχο των θεσμών και την εδραίωση ενός πολιτικού καθεστωτισμού που επιδιώκει να ταυτίσει το κράτος με το κόμμα. Αυτή ακριβώς είναι η πραγματικότητα που βιώνουμε σήμερα στην Ελλάδα, υπό τη διακυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Ο σημερινός πρωθυπουργός ξεκίνησε την πορεία του με το αφήγημα του «επιτελικού κράτους», μιας δομής που θα έφερνε, υποτίθεται, αποτελεσματικότητα, διαφάνεια και λογοδοσία. Στην πράξη, όμως, το επιτελικό κράτος εξελίχθηκε σε ένα σύστημα απόλυτου ελέγχου. Μια πολιτική πυραμίδα που συγκεντρώνει την εξουσία στα χέρια λίγων, παραμερίζοντας τη διάκριση των εξουσιών, αποδυναμώνοντας τα θεσμικά αντίβαρα και μετατρέποντας τη δημοκρατία σε εργαλείο διαχείρισης της εξουσίας.
Η κυβέρνηση λειτουργεί με όρους καθεστώτος: επιλέγει ποιοι θεσμοί θα «προβάλλονται» και ποιοι θα φιμώνονται, ποιοι δημοσιογράφοι θα έχουν πρόσβαση και ποιοι θα στοχοποιούνται, ποια μέσα ενημέρωσης θα στηριχθούν οικονομικά και ποια θα εξοστρακιστούν. Ο έλεγχος της πληροφόρησης, μέσα από τη συστηματική χρηματοδότηση φιλικών μέσων, είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική πτυχή αυτού του καθεστωτισμού. Δεν πρόκειται για μεμονωμένα φαινόμενα· πρόκειται για μια μεθοδική επιχείρηση διαμόρφωσης πολιτικής πραγματικότητας, όπου η εικόνα προηγείται της ουσίας και η προπαγάνδα υποκαθιστά τη δημόσια συζήτηση.
Ταυτόχρονα, η Δικαιοσύνη -ο κατεξοχήν πυλώνας της δημοκρατικής ισορροπίας- βρίσκεται στο στόχαστρο. Όχι μόνο μέσα από παρεμβάσεις ή πιέσεις, αλλά και μέσω μιας διαρκούς προσπάθειας να παρουσιαστεί ως θεσμός αναξιόπιστος και διαβρωμένος. Η απονομιμοποίηση της Δικαιοσύνης, όμως, οδηγεί στην απονομιμοποίηση της ίδιας της Δημοκρατίας. Όταν οι πολίτες δεν εμπιστεύονται τα δικαστήρια, όταν πιστεύουν ότι όλα καθορίζονται από το Μέγαρο Μαξίμου, τότε ο κοινωνικός ιστός αρχίζει να διαλύεται.
Στην πολιτική του καθημερινότητα, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δείχνει να λειτουργεί περισσότερο ως διαχειριστής ενός καθεστώτος εξουσίας παρά ως πρωθυπουργός μιας δημοκρατικής πολιτείας. Οι αποφάσεις λαμβάνονται συγκεντρωτικά, η διαβούλευση είναι προσχηματική, η Βουλή αντιμετωπίζεται ως τυπικό εμπόδιο. Οι ανεξάρτητες αρχές υποβαθμίζονται ή μετατρέπονται σε μηχανισμούς επικύρωσης κυβερνητικών επιλογών. Οι δημόσιοι οργανισμοί στελεχώνονται με «ημέτερους», σε ένα μοτίβο που θυμίζει άλλες εποχές, όπου το κράτος ήταν λάφυρο του κόμματος.
Ο καθεστωτισμός Μητσοτάκη δεν εκφράζεται μόνο θεσμικά· εκφράζεται και ιδεολογικά. Πρόκειται για μια πολιτική που φλερτάρει με έναν «νεωτερικό φασισμό» απέναντι στις κοινωνικές ανάγκες, στηρίζοντας την ισχύ των λίγων εις βάρος των πολλών. Η κοινωνική δικαιοσύνη, η ισότητα ευκαιριών, η προστασία των αδύναμων έχουν υποχωρήσει μπροστά στην εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων. Ο διάλογος με την κοινωνία αντικαταστάθηκε από επικοινωνιακές καμπάνιες και καλοστημένα διαγγέλματα.
Όλα αυτά συνθέτουν μια εικόνα δημοκρατίας υπό πίεση. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ο καθεστωτισμός που έχει επιβληθεί πλήττει σοβαρά τη λειτουργία του πολιτεύματος. Όταν η εξουσία δεν δέχεται τον έλεγχο, όταν η αντίθετη άποψη θεωρείται εχθρική, όταν οι θεσμοί λειτουργούν κατά παραγγελία, τότε η Δημοκρατία παύει να είναι ζωντανός οργανισμός και μετατρέπεται σε διακοσμητικό περίβλημα εξουσίας.
Η Ελλάδα έχει πληρώσει ακριβά στην ιστορία της τις περιόδους καθεστωτισμού. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, χρειάζεται εγρήγορση. Η Δημοκρατία δεν είναι δεδομένη· χρειάζεται θεσμική ισορροπία, λογοδοσία και σεβασμό στη διάκριση των εξουσιών. Και ο καθεστωτισμός Μητσοτάκη, όσο παρατείνεται, τόσο περισσότερο διαβρώνει τις ρίζες αυτής της Δημοκρατίας.
