Του Outsider
Η λέξη «διαφθορά» έχει γίνει πια η αυθόρμητη απάντηση των Ελλήνων όταν ερωτώνται για την κυβέρνηση και το πολιτικό σύστημα. Δεν πρόκειται για υπερβολή ούτε για μια στιγμή θυμού. Είναι η συμπυκνωμένη απογοήτευση μιας κοινωνίας που νιώθει πως η ανισότητα και η αδικία έχουν παγιωθεί, πως η αξιοκρατία είναι ένα άπιαστο ιδανικό, κι ότι όσοι δεν ανήκουν στους «εκλεκτούς» του συστήματος είναι καταδικασμένοι να παλεύουν διαρκώς για τα αυτονόητα.
Κάθε προσπάθεια επικοινωνιακής ωραιοποίησης της πραγματικότητας καταρρέει μπροστά στα γεγονότα. Όσο κι αν οι κυβερνητικοί μηχανισμοί επιχειρούν να παρουσιάσουν εικόνα ευημερίας, ένα νέο σκάνδαλο έρχεται πάντα να θυμίσει στους πολίτες πως τίποτα δεν έχει αλλάξει. Η οικονομική στατιστική μπορεί να δείχνει ανάπτυξη, αλλά η καθημερινότητα των ανθρώπων αφηγείται μια άλλη ιστορία. Μια ιστορία λογαριασμών που δεν πληρώνονται, σούπερ μάρκετ που προκαλούν τρόμο στο ταμείο, και μιας αγωνίας που διαπερνά κάθε ελληνικό νοικοκυριό.
Η κοινωνία δεν αντέχει άλλο αυτή την αντίφαση. Από τη μία, κυβερνητικά στελέχη που περιγράφουν μια Ελλάδα «ισχυρή και αισιόδοξη». Από την άλλη, πολίτες που νιώθουν εγκλωβισμένοι, απογοητευμένοι, συχνά με ενοχές, επειδή δεν μπορούν να ανταποκριθούν – παρά τις ατελείωτες ώρες εργασίας, παρά την προσπάθεια, παρά την τιμιότητά τους. Η σύγκρουση ανάμεσα στο «success story» και την πραγματική ζωή δημιουργεί μια βαθιά κρίση εμπιστοσύνης, που πλέον δεν κρύβεται κάτω από καμία επικοινωνιακή στρατηγική.
Η διαφθορά δεν αφορά μόνο τα μεγάλα σκάνδαλα που φιλοξενούνται στα πρωτοσέλιδα. Είναι διάχυτη νοοτροπία που έχει διαβρώσει τον δημόσιο βίο: από την αδιαφάνεια στη διοίκηση και τη διαπλοκή με οικονομικά συμφέροντα, μέχρι την ατιμωρησία που καλύπτει τους ισχυρούς. Ο πολίτης βλέπει, ακούει και καταλαβαίνει ότι οι «λίγοι» έχουν προνόμια, ενώ οι «πολλοί» έχουν μόνο υποχρεώσεις. Κι όταν βλέπει τους ίδιους κύκλους να επανεμφανίζονται, τους ίδιους ανθρώπους να καταλαμβάνουν θέσεις εξουσίας και να νέμονται το κράτος σαν προσωπική τους περιουσία, χάνει κάθε πίστη στη δυνατότητα αλλαγής.
Το πιο επικίνδυνο αποτέλεσμα αυτής της πραγματικότητας δεν είναι μόνο η πολιτική απαξίωση, αλλά η κοινωνική παραίτηση. Όταν οι πολίτες πιστεύουν ότι «όλοι είναι ίδιοι», παύουν να διεκδικούν. Όταν θεωρούν ότι η διαφθορά είναι αναπόφευκτη, ανοίγει ο δρόμος για τον κυνισμό και την αδιαφορία – τα δύο δηλητήρια της Δημοκρατίας.
Η απάντηση δεν μπορεί να είναι η σιωπή ούτε η προσαρμογή. Χρειάζεται μια ριζική επανεκκίνηση εμπιστοσύνης: με θεσμούς που λειτουργούν, με πολιτικούς που δίνουν το παράδειγμα, με διαφάνεια παντού, χωρίς εξαιρέσεις. Χρειάζεται να ξαναγίνει η εντιμότητα αξία και όχι αφέλεια.
Η διαφθορά μπορεί να είναι η αυθόρμητη απάντηση σήμερα, αλλά δεν πρέπει να είναι η μόνιμη. Η κοινωνία αξίζει μια πολιτεία που δεν θα προκαλεί απογοήτευση, αλλά θα εμπνέει σεβασμό. Κι αυτό δεν είναι απλώς ζήτημα διαχείρισης· είναι ζήτημα ήθους, δικαιοσύνης και δημοκρατικής συνείδησης.
