Του δρος Απόστολου Κρητικόπουλου*
Η Ευρώπη, παρά τη φαινομενική ισχύ και το θεσμικό της βάρος, δείχνει ακόμα μία φορά να παρακολουθεί σχεδόν υπνωτισμένη τις εξελίξεις που καθορίζουν το ίδιο της το μέλλον, σαν θεατής που πληρώνει εισιτήριο για την ίδια του την εκτέλεση.
Το 1945, στη Γιάλτα, τρεις άνδρες συγκεντρώθηκαν για να καθορίσουν τη μορφή του μεταπολεμικού κόσμου. Ο Φράνκλιν Ρούσβελτ, ο Ιωσήφ Στάλιν και ο Ουίνστον Τσόρτσιλ κάθισαν γύρω από ένα τραπέζι που περισσότερο από διπλωματικό θύμιζε πάγκο παλαιοπωλείου όπου μοιράζονταν λάφυρα. Κανένα άλλο ευρωπαϊκό κράτος δεν βρέθηκε εκεί, και φυσικά η σημερινή Ε.Ε. ήταν ακόμη ανύπαρκτη ως ιδέα. Στα χέρια τους κρατούσαν χάρτες και μολύβια, εργαλεία πιο αιχμηρά και από σπαθιά, καθώς με μια γραμμή μπορούσαν να σβήσουν σύνορα, να διαμελίσουν χώρες, να συγχωνεύσουν ή να εξαφανίσουν έθνη ολόκληρα, με την παγερή αδιαφορία χειρουργού που αφαιρεί ζωτικό όργανο χωρίς αναισθησία.
H «Διάσκεψη της Αλάσκας», η οποία λέγεται ότι θα λάβει χώρα τον Δεκαπενταύγουστο, φέρνει στη μνήμη εκείνες τις σκηνές με ανησυχητική ομοιότητα. Στο επίκεντρο αυτή τη φορά βρίσκονται ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Βλαντιμίρ Πούτιν, δύο ηγετικές φυσιογνωμίες με αντίστοιχη φιλοδοξία να χαράξουν την παγκόσμια σκακιέρα. Και η Ευρώπη; Πάλι απούσα, όχι μόνο από τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, αλλά ακόμα και από τον συμβολισμό μιας απλής παρουσίας. Ούτε μια άδεια καρέκλα για τα μάτια του κόσμου, ούτε μια υποτυπώδης φωνή διαμαρτυρίας.
Η Ουκρανία, η οποία βιώνει στο έδαφός της την πιο αιματηρή σύγκρουση της ηπείρου εδώ και δεκαετίες, περιμένει στο παρασκήνιο, σαν μελλοθάνατος που αφουγκράζεται τους δημίους να συζητούν για το πώς θα εκτελέσουν την ποινή.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση διακήρυττε με στόμφο ότι η Ουκρανία δεν θα χάσει ούτε σπιθαμή εδάφους. Σήμερα αυτή η διαβεβαίωση μοιάζει με σαθρό οικοδόμημα που καταρρέει υπό το βάρος της πραγματικότητας. Για τριάμισι χρόνια η Ένωση επαναπαύθηκε σε μεγαλόστομες δηλώσεις και άγονες συνόδους, αποφεύγοντας την αποφασιστική δράση και αφήνοντας ουσιαστικά το πεδίο ελεύθερο σε άλλους να ορίσουν τις εξελίξεις. Η αναποφασιστικότητα αυτή τροφοδότησε τη φωτιά και αύξησε τον κατάλογο των νεκρών.
Αν ο πόλεμος τελειώσει με αυτήν την πρωτοβουλία, ακόμα κι αν το αποτέλεσμα είναι πολιτικά επώδυνο για την Ευρώπη, η ειρήνη θα είναι ευπρόσδεκτη. Όμως το πραγματικό μάθημα θα είναι άλλο: ότι μια ήπειρος που δεν διεκδικεί ενεργό ρόλο στις κρίσιμες αποφάσεις για το μέλλον της είναι καταδικασμένη να βλέπει την Ιστορία να γράφεται ερήμην της.
*Διδάκτωρ Πληροφορικής (twitter: @kritikopoulos)
