- Οι Data Journalists φέρνουν στο φως τις φωτογραφίες που περιέχονται σε εμπιστευτικό ενημερωτικό σημείωμα των ελεγκτών του ΟΠΕΚΕΠΕ το 2021.
- – Πάρτι στα 1.700 μέτρα σε Ροδόπη, Φλώρινα, Καστοριά και Ηράκλειο Κρήτης.
του Βαγγέλη Τριάντη
Φωτογραφικά ντοκουμέντα από την απάτη που είχε στηθεί στον ΟΠΕΚΕΠΕ, με τις αιτήσεις φερόμενων καλλιεργητών, σχετικά με την καταβολή ενισχύσεων για υποτιθέμενη καλλιέργεια αγριελιάς, δημοσιεύουν σήμερα οι Data Journalists. Πρόκειται για φωτογραφίες, μέσω της εφαρμογής google earth από συγκεκριμένες εκτάσεις σε διάφορες περιοχές της χώρας, για τις οποίες γεωργοί είχαν καταθέσει αιτήσεις το 2020 προκειμένου να λάβουν επιδότηση για την καλλιέργεια.. αγριελιάς. Οι φωτογραφίες περιέχονται σε εμπιστευτικό ενημερωτικό σημείωμα που είχαν συντάξει ελεγκτές του ΟΠΕΚΕΠΕ το 2021, κατά τη διάρκεια δειγματοληπτικού ελέγχου σε αιτήσεις φερόμενων καλλιεργητών αγριελιάς. Όπως διαπίστωσαν οι ελεγκτές, οι υποτιθέμενες καλλιέργειες αγριελιάς εμφανίζονταν σε περιοχές της Ροδόπης, της Φλώρινας, της Καστοριάς και το Ηράκλειο της Κρήτης, σε υψόμετρα άνω των 900 μέτρων. Με τη μόνη διαφορά, ότι στα υψόμετρα αυτά, δεν ευδοκιμεί η αγριελιά, ενώ σε ορισμένες από τις δηλωμένες εκτάσεις, οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι υπήρχε «πυκνή βλάστηση από δέντρα μεγάλου ύψους» για παράδειγμα οξυά και ότι επρόκειτο για δασικές εκτάσεις. Μάλιστα σε έκταση στην Καστοριά, διαπίστωσαν ότι η περιοχή που περιλαμβανόταν στην αίτηση για καλλιέργεια αγριελιάς ήταν αναδασωτέα. Στο ίδιο σημείωμα οι ελεγκτές πρότειναν το «μηδενισμό» των αγροτεμαχίων ή τη «δέσμευσή τους» καθώς επίσης και οι φερόμενοι ως καλλιεργητές να προσκομίσουν επιπλέον πιστοποιητικά. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Το ενημερωτικό σημείωμα ελεγκτών του ΟΠΕΚΕΠΕ το 2021
Το 2021, ελεγκτές της Διεύθυνσης Τεχνικών Ελέγχων του ΟΠΕΚΕΠΕ συνέταξαν εμπιστευτικό ενημερωτικό σημείωμα, το οποίο αφορούσε σε «δηλώσεις αγροτεμαχιών με ποικιλία αγριελιάς» για αιτήσεις που είχαν υποβληθεί το 2020. Οι ελεγκτές, είχαν πραγματοποιήσει δειγματοληπτικό έλεγχο σε αιτήσεις που είχαν υποβληθεί για τη λήψη ενισχύσεων για καλλιέργεια αγριελιάς.
Στο ενημερωτικό σημείωμα το οποίο δημοσιεύουν οι Data Journalists, περιέγραφαν αρχικά τι είναι η αγριελιά. Όπως ανέφεραν, πρόκειται για ένα «μακρόβιο – αειθαλή θάμνο μεγάλου μεγέθους ή μικρό δέντρο και αποτελεί ένα από τα κυρίαρχα φυτά των μεσογειακών θαμνώνων». Μάλιστα, «μαζί με τη χαρουπιά (Ceratonia siliqua) αποτελούν χαρακτηριστικά είδη σκληρόφυλλης βλάστησης των μακί της ευμεσογειακής ζώνης βλάστησης» που ευδοκιμεί σε υψόμετρο έως 600 μέτρα.
Κατά τους ελεγκτές, η ευμεσογειακή ζώνη, «εμφανίζεται ως μια περισσότερο ή λιγότερο συνεχής λωρίδα κατά μήκος των ακτών της δυτικής, νοτιοανατολικής και ανατολικής Ελλάδας, στα νησιά του Ιονίου και Αιγαίου Πελάγους, στο νότιο τμήμα και στις ανατολικές ακτές της Χαλκιδικής και κατά νησίδες στις ακτές της Μακεδονίας και Θράκης».
Σε ό,τι αφορά στα «αγροτεμάχια με δήλωση ποικιλίας αγριελιάς των γεωργών που είχαν συμπεριληφθεί στο δείγμα ελέγχου», οι ελεγκτές είχαν εντοπίσει σειρά από ευρήματα. Ένα από αυτά ήταν πως οι δηλώσεις, «είχαν υποβληθεί κατά κύριο λόγο από online χρήστες», ενώ «ήταν μεγάλου εμβαδού κυρίως εντός επιλέξιμων αγροτεμαχίων αναφοράς κατηγορίας βοσκοτόπων, συνήθως όμως με συντελεστή επιλεξιμότητας να ισούται με μηδέν (0)». Επιπλέον, όπως διαπίστωσαν, σε «πολλές περιπτώσεις οι εκτάσεις αυτές δεν δηλώθηκαν ως αγριελιές το 2021».
Οι φωτογραφίες που αποδεικνύουν την απάτη
Ωστόσο, οι ελεγκτές είχαν διαπιστώσει και κάτι ακόμη. Ειδικότερα, εντόπισαν «δηλώσεις αγριελιάς εκτός της ευμεσογειακής ζώνης βλάστησης». Δηλαδή σε σημεία που η αγριελιά δεν ευδοκιμεί. Οι φωτογραφίες που έχουν ληφθεί μέσω google earth και παρατίθενται στην έκθεση είναι αποκαλυπτικές. Επρόκειτο για εκτάσεις σε διάφορες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, «σε υψόμετρο άνω των 900 μέτρων», ενώ οι «δηλούμενες εκτάσεις καλύπτονταν από πυκνή βλάστηση δασικών δέντρων μεγάλου ύψους (δάση δρυός, οξιάς κτλ)».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η δήλωση αγριελιάς σε έκταση στην Καστοριά σε υψόμετρο 1.200 μέτρα. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, εντός της δήλωσης «διακρίνεται έκταση που έχει αναδασωθεί», όπως επισημαίνεται στη φωτογραφία.
Σε άλλη φωτογραφία που περιέχονταν στο ενημερωτικό σημείωμα, αγριελιές εμφανίζονταν να έχουν δηλωθεί σε έκταση στη Ροδόπη, σε υψόμετρο 1.300 μέτρων. Σε άλλη περίπτωση φερόμενοι γεωργοί, δήλωσαν καλλιέργεια αγριελιάς σε έκταση στη Φλώρινα σε υψόμετρο 1.200 μέτρων, δηλαδή πάνω από το υψομετρικό όριο που ευδοκιμεί η αγριελιά.
Σε άλλη περίπτωση, υπεβλήθη αίτηση για καλλιέργεια αγριελιάς σε έκταση στο Ηράκλειο της Κρήτης, «στα όρια της εξωδασικής ή αλπικής ζώνης» σε υψόμετρο πάνω από 1.700 μέτρα. Σε υψόμετρο δηλαδή που πιο πιθανό είναι να βρει κανείς έλατα παρά…αγριελιά.
«Μηδενίστε ή δεσμεύστε αυτά τα αγροτεμάχια»
Οι ελεγκτές εξηγούσαν στο ενημερωτικό σημείωμα αναλυτικά τα ευρήματα. Όπως ανέφεραν, «στις παραπάνω περιπτώσεις ενδέχεται να απαντούν αγριελιές (είτε ως αυτοφυή βλάστηση σε διάσπαρτα σημεία της έκτασης, ως είδος της σκληρόφυλλης βλάστησης των μακί, είτε ως αποτέλεσμα εγκατάλειψης γεωργικών εκτάσεων ελαιώνων (πχ μετά από φυσική καταστροφή όπως πυρκαγιά, παγετός κτλ)».
Ωστόσο, όπως υπογράμμιζαν, «η φωτοερμηνεία μεμονωμένων δέντρων/θάμνων αγριελιάς που στις παραπάνω περιπτώσεις είναι συνήθης κατάσταση, κρίνεται ιδιαίτερα δύσκολη απαιτεί ανάλογο εξοπλισμό και εξειδίκευση και δεν σχετίζεται με το αντικείμενο της επιλεξιμότητας των αγροτικών εκτάσεων του Συστήματος Αναγνώρισης Αγροτεμαχίων».
Επίσης, «ακόμη και στην περίπτωση διεξαγωγής επιτόπιου ελέγχου, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ενδεχομένως να επιβεβαιωνόταν η ύπαρξη μεμονωμένων δέντρων μεταξύ δασικής ή άλλης μη γεωργικής βλάστησης». Για τον λόγο αυτό, «στις περιπτώσεις αυτές, πρέπει ο δικαιούχος να αποδείξει ότι ασκείται γεωργική δραστηριότητα, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στις εθνικές διατάξεις, κάτι που ασφαλώς δεν συμβαίνει στην περίπτωση μεμονωμένων και διασκορπισμένων δέντρων» υπογράμμιζαν.
Οι ελεγκτές ανέφεραν ακόμη πως, «δεδομένου ότι ένα μεγάλο μέρος των δηλούμενων εκτάσεων με «αγριελιά» εμπίπτει σε δασικές εκτάσεις (με χαρακτηρισμό κυρίως ΔΔ), σε περίπτωση τυχόν υποβολής ένστασης, θα πρέπει να ζητηθεί από τους δικαιούχους η προσκόμιση βεβαίωσης δικαιώματος δενδροκομικής εκμετάλλευσης δασικών ειδών», ενώ ζητούσαν τον «μηδενισμό των αγροτεμαχίων» ή τη «δέσμευσή τους».
«Βάσει των ανωτέρω, προτείνεται ο μηδενισμός των εν λόγω αγροτεμαχίων, ή εναλλακτικά δέσμευσή τους ζητώντας από τους δικαιούχους την προσκόμιση της ανωτέρω βεβαίωσης από τα οικεία τους Δασαρχεία. Παρακαλούμε για την σύμφωνη γνώμη σας», τονίζεται χαρακτηριστικά στο ενημερωτικό σημείωμα.
Το «κόλπο γκρόσο» με την τεχνική λύση
Οι δηλώσεις με τις αγριελιές σε μέρη που δεν ευδοκιμούν είναι μία από τις περιπτώσεις που «εφευρέθηκαν» προκειμένου να δίνονται παράνομες επιδοτήσεις. Όχι όμως και η μοναδική. Το «κλειδί» για την απάτη που στήθηκε ήταν η εφαρμογή της τεχνικής λύσης ή αλλιώς της κατανομής επιλέξιμων εκτάσεων βοσκοτόπων. Η τεχνική λύση εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το 2014. Ωστόσο ειδικά από το 2019 και μετά η τεχνική λύση «ξεχειλώθηκε». Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Στις 12 Δεκεμβρίου του 2014, ο τότε υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Γιώργος Καρασμάνης εξέδωσε υπουργική απόφαση η οποία περιέγραφε την εφαρμογή της Τεχνικής Λύσης για τις ενισχύσεις που δίνονταν μέσω ΟΠΕΚΕΠΕ. Η αναγκαιότητα έκδοσης της συγκεκριμένης απόφασης προέκυψε, σύμφωνα με πληροφορίες των Data Journalists, από την επιβολή στην Ελλάδα του σχεδίου δράσης για τους βοσκοτόπους σύμφωνα με το οποίο αφαιρέθηκαν περίπου 9,5 εκατομμύρια στρέμματα βοσκοτόπων ως μη επιλέξιμα.
Το σχέδιο δράσης ήταν αποτέλεσμα αλλεπάλληλων ελέγχων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από το 2009 μέχρι το 2012 για το καθεστώς των άμεσων ενισχύσεων. Οι επισκέψεις των κλιμακίων της Επιτροπής κατέληξαν στη διαπίστωση ότι η Ελλάδα δεν συμμορφώνεται με τον κοινοτικό κανονισμό για τους βοσκοτόπους, ο οποίος δεν περιέγραφε τον μεσογειακό βόσκοτοπο, αλλά προσδιόριζε τον βοσκότοπο με όρους που αντιστοιχούσαν στο ανάγλυφο της βόρειας Ευρώπης. Το αποτέλεσμα ήταν να επιβληθούν στην Ελλάδα πολύ υψηλά πρόστιμα και να αναγκαστεί η χώρα να εφαρμόσει σχέδιο δράσης προκειμένου να διορθωθεί το χαρτογραφικό υπόβαθρο στο οποίο δηλώνονταν οι βοσκότοποι.
Η απόφαση Καρασμάνη είχε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, τα οποία ήταν σε γνώση των υπηρεσιών της ΕΕ. Πιο αναλυτικά περιλάμβανε «κατανομή μεταξύ περιφερειακών ενοτήτων για τους μετακινούμενους κτηνοτρόφους , δεν περιλάμβανε κατανομή βοσκοτόπων από μια νησιωτική περιφέρεια σε άλλη νησιωτική ή ηπειρωτική και είχε μέγιστο όριο κατανομής τα 330 στρέμματα» σύμφωνα με ενημερωτικό σημείωμα που έχει υποβληθεί ενώπιον της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας από πρώην μέλος της Διοίκησης του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Η τροποποίηση που άνοιξε την κερκόπορτα
Τον Ιανουάριο του 2015 ο κ. Καρασμάνης υπέγραψε νέα απόφαση για την κεντρική κατανομή δημοσίων βοσκοτόπων ή αλλιώς τεχνική λύση. Επρόκειτο για την απόφαση 104/21.1.2015 η οποία αφορούσε στο καθεστώς των άμεσων ενισχύσεων. Σύμφωνα με αυτήν «ως ελάχιστη γεωργική δραστηριότητα για τους βοσκοτόπους ήταν η διατήρηση ζωικού κεφαλαίου 0,7 ΜΜΖ/εκτάριο».
Τον Μάιο του 2015 υπεγράφη από την τότε πολιτική ηγεσία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης η απόφαση 873/20-5-2015 η οποία είχε τα εξής χαρακτηριστικά. Δεν είχε χρονικό περιορισμό εφαρμογής, καθόριζε για την χώρα 9 χωρικές ενότητες εντός της οποίας γινόταν η κατανομή είτε για την ηπειρωτική χώρα είτε για την νησιωτική, «δεν επέτρεπε την μεταφορά πλεονάσματος κατανομής μεταξύ νήσων ή μεταξύ νησιών και ηπειρωτικής χώρας βοσκοτόπων από μια νησιωτική περιφέρεια σε άλλη νησιωτική ή ηπειρωτική», κτλ.
Τον Ιούνιο του 2015 τροποποιήθηκε από τον τότε υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης Ευάγγελο Αποστόλου, η απόφαση 104 η οποία αφορά στο καθεστώς των άμεσων ενισχύσεων. Σύμφωνα με αυτή, οι βοσκότοποι σε καλή γεωργική κατάσταση δεν απαιτούν ζώα για να πάρουν ενίσχυση αλλά μόνο ετήσιο κούρεμα στα χόρτα ώστε να μην ξεπερνούν τα 70 εκατοστά. Η τροποποίηση αυτή ήταν που έδωσε το σύνθημα για την υποβολή αιτήσεων λήψης ενισχύσεων από το εθνικό απόθεμα και οδήγησε στην απίστευτη απάτη το μέγεθος της οποίας ερευνάται από την ευρωπαϊκή εισαγγελία σήμερα.
Σύμφωνα με το ενημερωτικό σημείωμα προς την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, την περίοδο 2014 – 2015 υπήρξε σχετική «πειθαρχία» στο σύστημα κεντρικής διανομής. Το 2016 έγινε ο πρώτος μικρός δανεισμός μεταξύ – ηπειρωτικής και νησιωτικής περιφέρειας καθ’ υπέρβαση της απόφασης. Το 2017 τα πράγματα αρχίζουν να αλλάζουν. Συγκεκριμένα ήταν η χρονιά που σύμφωνα με πληροφορίες των Data Journalists, ξεκίνησε «η μεγάλη πλασματική αύξηση των ζώων αφού η κατανομή έγινε με Μονάδες Μεγάλων Ζώων (δεν υπάρχει όριο)». Επίσης, την ίδια χρόνια κατανεμήθηκε «το πρώτο Εθνικό Απόθεμα με βοσκοτόπια χωρίς ζώα». Την επόμενη χρονιά, δηλαδή το 2018, η αύξηση των πλασματικών ζώων φέρεται να συνεχίστηκε, όπως αναφέρεται στο ενημερωτικό.
Η εκτόξευση από το 2019 και μετά
Από το 2019 τα πράγματα άρχισαν να ξεφεύγουν από κάθε έλεγχο. Ήταν η χρονιά που «αυξήθηκαν σημαντικά οι εκτάσεις με βοσκοτόπια χωρίς ζώα που λαμβάνουν Εθνικό Απόθεμα καθώς επίσης και τα πλασματικά ζώα με αποτέλεσμα τον καθ’ υπέρβαση δανεισμό βοσκοτόπων από την ηπειρωτική χώρα σε νησιωτική περιφέρεια».
Το 2020 οι εκτάσεις με βοσκοτόπια χωρίς ζώα «ξέφυγαν επίσης από κάθε έλεγχο και αυξήθηκαν τα ζώα με αποτέλεσμα έτσι μεγαλύτερη καθ’ υπέρβαση δανεισμό βοσκοτόπων από την ηπειρωτική χώρα σε νησιωτική περιφέρεια».
Το 2021 «εφευρέθηκε» η δήλωση Αγριελιών σε περιοχές που δεν ευδοκιμεί καν για λήψη εθνικού αποθέματος. Το 2022 έγινε η πρώτη προσπάθεια ανάσχεσης με το gov.gr αλλά ήταν προσωρινή. Τη διετία 2023 – 2024, «η μέθοδος της οργανωμένης υφαρπαγής ενισχύσεων από τους αγρότες επεκτάθηκε σε διάφορες ενισχύσεις της νέας ΚΑΠ 2023 – 2027 και κυρίως τα οικολογικά σχήματα».
