Του Δημήτρη Γαρούφα*
Η λέξη Ευρώπη σε όλη την υφήλιο, συνειρμικά, πέρα από τον γεωγραφικό ορισμό, σήμαινε διαχρονικά περισσότερα πράγματα. Σήμαινε ανθρωποκεντρικό πολιτισμό, που θέλει τον άνθρωπο πολίτη, που λειτουργεί με σημαία τις αρχές της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Στη σημερινή εποχή της τεχνολογικής και οικονομικής παγκοσμιοποίησης αυτή η Ευρώπη θα έπρεπε να εκφράζει την ελπίδα της ανθρωπότητας, κρατώντας ψηλά τη σημαία των δημοκρατικών ελευθεριών, του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Από αυτή την Ευρώπη, σαν συνέχεια και σαν απόσταγμα της ιστορίας της, θα περίμεναν οι λαοί σε όλη την υφήλιο θεσμούς που θα της δώσουν δύναμη και αποτελεσματικότητα για να υψώσει ψηλότερα τη σημαία των ιδανικών, να δώσει ανθρώπινη εικόνα στην ανάπτυξη και να φέρει την ελπίδα ισορροπίας και ειρήνης σε παγκόσμιο επίπεδο, μη περιοριζόμενη σε ρόλο παρατηρητή, αλλά με τις δέουσες πρωτοβουλίες.
Το ερώτημα είναι αν η σημερινή Ευρώπη, όπως εκφράζεται από την Ε.Ε., υπηρετεί και εκφράζει αυτές τις προσδοκίες, τα ιδανικά που είχαν οι οραματιστές της ενωμένης Ευρώπης που διαπνέονταν από δημοκρατικά ιδεώδη και αρχές.
Είναι λυπηρό, αλλά πρέπει να λέμε αλήθειες: Σήμερα έχουν αλλοιωθεί τα χαρακτηριστικά της Ε.Ε., που μάλλον δεν ανταποκρίνεται στα οράματα αυτών που πριν από δεκαετίες αγωνίστηκαν για τη δημιουργία της. Υπάρχουν οι θεσμοί που τυπικά εξασφαλίζουν ισοτιμία στα κράτη-μέλη, αλλά στην πράξη υπάρχει μάλλον γερμανική μονοκρατορία. Υπήρξαν εποχές που η νεολαία στην Ευρώπη φλεγόταν από το όραμα των πρωτεργατών μιας νέας εποχής για την Ευρώπη, που θα κατοχύρωνε αποτελεσματικά την ελευθερία και τη δημοκρατία και θα δημιουργούσε προϋποθέσεις ισόρροπης ανάπτυξης για όλες τις χώρες-μέλη, ενώ ο ρόλος της σε παγκόσμιο επίπεδο θα ήταν σταθεροποιητικός για εμπέδωση της παγκόσμιας ειρήνης. Η σημερινή πραγματικότητα, όμως, δίνει την εντύπωση ότι κάποιοι είναι πιο ίσοι από τους άλλους κι αποφασίζουν ερήμην των λαών, ενισχύοντας από χρόνο σε χρόνο τις εξουσίες μιας απρόσωπης καλοπληρωμένης και ελεγχόμενης γραφειοκρατίας των Βρυξελλών, που ισοπεδώνει την εθνική κυριαρχία και συνήθως, μέσω της οικονομικής κρίσης, οδηγεί τις χώρες του Νότου σε εξάρτηση οικονομική και πολιτική. Πριν από χρόνια, που συζητούνταν ακόμη η θέσπιση Ευρωπαϊκού Συντάγματος, έγιναν πολλές συζητήσεις για τον ρόλο της Ε.Ε., για το πώς θα είναι πιο αποτελεσματικός ο ρόλος της Ε.Ε., που κατεξοχήν πρέπει να εκφράζει τις αρχές της δημοκρατίας και της ελευθερίας, αλλά όλα αυτά γρήγορα ξεχάστηκαν.
Περίπου σε τρεις μήνες έχουμε διενέργεια ευρωεκλογών και καλούνται οι πολίτες σε όλες τις χώρες-μέλη να εκλέξουν εκπροσώπους των στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Φοβάμαι ότι και πάλι καμιά συζήτηση δεν γίνεται για το μέλλον της Ευρώπης, για το ποια Ευρώπη θέλουμε και γιατί η Ε.Ε. με τη σημερινή μορφή δεν επηρεάζει τις εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο φιλειρηνικά και σταθεροποιητικά με ανάληψη πρωτοβουλιών. Αναμφίβολα το μέλλον της Ελλάδας είναι στην Ευρώπη, αλλά θέλουμε μια Ευρώπη με ανθρωποκεντρικό πολιτισμό, μια Ευρώπη που θα επιδιώκει την ισόρροπη ανάπτυξη και θα κρατά ψηλά τη σημαία της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της κοινωνικής αλληλεγγύης. Θέλουμε μια Ευρώπη που δεν θα αρκείται σε ρόλο παρατηρητού, αλλά θα παίρνει πρωτοβουλίες σε παγκόσμιο επίπεδο για εξάλειψη των πολέμων, για σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα. Μια τέτοια Ευρώπη θα μπορούμε περήφανα να πούμε ότι είναι η δική μας Ευρώπη, γιατί στηρίζεται και εκφράζει τις προαιώνιες αρχές του Ελληνισμού και γι’ αυτήν την Ευρώπη πρέπει να αγωνιζόμαστε. Ο Ελληνισμός ίσως θα μπορούσε (και πρέπει τουλάχιστον να προσπαθήσει) στους δύσκολους καιρούς που ζούμε να αποτελέσει το προζύμι για μια νέα ζύμωση στην Ευρώπη, για να ξαναθυμηθεί τουλάχιστον τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα του πολιτισμού της.
*Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης
