Στις δύσκολες στιγμές για έναν λαό το παράδειγμα της ηγεσίας με ευρεία έννοια
(πολιτική, οικονομική, πνευματική) εμπνέει και συνεγείρει για άλμα προς τα εμπρός
Του Δημήτρη Γαρούφα*
Ο Θουκυδίδης, περιγράφοντας στην ιστορία του πώς το 422 π.Χ. νίκησε ο Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας με 150 Σπαρτιάτες χιλιάδες Αθηναίους, αναφέρει ότι την Αμφίπολη την υπερασπιζόταν ο Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας, ο οποίος συγκέντρωσε τους υπερασπιστές της πόλης, τους εμψύχωσε και κατέληξε λέγοντάς τους (όπως διέσωσε ή απέδωσε την ομιλία του ο Θουκυδίδης σε μετ. Ε. Βενιζέλου): «Όσον το κατ’ εμέ, θα αποδείξω ότι δεν είμαι καλύτερος εις το να προτρέπω άλλους παρ’ ότι είμαι εις το να θέτω εις εφαρμογήν ο ίδιος τας προτροπάς μου». Με αυτά τα λόγια επικεφαλής 150 Σπαρτιατών νίκησε χιλιάδες Αθηναίους.
Τα ανέφερα αυτά για να επισημάνω ότι στις δύσκολες στιγμές για έναν λαό το παράδειγμα της ηγεσίας με ευρεία έννοια (πολιτική, οικονομική, πνευματική) εμπνέει και συνεγείρει για άλμα προς τα εμπρός. Δυστυχώς, όμως, στη χώρα μας διαχρονικά οι πολιτικοί μας στην πλειονότητά τους, αποτελούντες τον κορμό τής με ευρεία έννοια ηγεσίας, δεν λειτουργούν ηγετικά με την έννοια έμπρακτης συμμετοχής στις θυσίες των πολιτών, δίνοντας την εντύπωση ότι αγωνίζονται να κρατήσουν προνόμια έναντι των πολιτών. Έτσι μέσα στις παθογένειες του πολιτικού μας συστήματος ήταν στο παρελθόν κάποια προκλητικά προνόμια του πολιτικού κόσμου που σε κάποιο βαθμό διατηρήθηκαν και την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Καταρχήν κατά καιρούς στο παρελθόν με ρουσφετολογικές διατάξεις διόριζαν στη Βουλή τους συνεργάτες τους καταφέρνοντας το ελληνικό Κοινοβούλιο να έχει σχεδόν διπλάσιους υπαλλήλους από το γερμανικό. Να θυμηθούμε ακόμη ότι σημαντικό ποσοστό των συνολικών αποδοχών τους είναι αφορολόγητο, ενώ θα έπρεπε κατά τη ρήση του Αριστοτέλη: «Και τοις νόμοις και τη άλλη οικονομία ούτω τετάχθαι ώστε μη είναι τας αρχάς κερδαίνειν» (Πολ.1308b 32-34), τη στιγμή που οι ίδιοι ψήφισαν να φορολογούνται από το πρώτο ευρώ άλλες κατηγορίες πολιτών και μάλιστα όχι επί πραγματικού, αλλά επί τεκμαρτού εισοδήματος.
Τα επισημαίνω αυτά γιατί με αυτή τη συμπεριφορά στέλνουν λάθος μήνυμα στην κοινωνία κι απαξιώνονται στην κοινή γνώμη μην μπορώντας να λειτουργήσουν ηγετικά, με δυνατότητα να εμπνεύσουν και να συνεγείρουν τους πολίτες, ενώ το χειρότερο είναι ότι στη συνείδηση των πολιτών απαξιώνεται και το πολιτικό σύστημα, όταν π.χ. βλέπουν οι πολίτες να δίνονται ψίχουλα στους συνταξιούχους αλλά γενναίες αυξήσεις αποδοχών σε κρατικούς αξιωματούχους.
Ο Τζον Κένεντι στο βιβλίο του «Η σκιαγραφία των γενναίων», επισημαίνοντας ότι για τους πολιτικούς υπάρχουν πέραν των νόμων και ηθικοί κανόνες τους οποίους πρέπει να σέβονται, τονίζει επί λέξει: «Στα ιδιωτικά επαγγέλματα όπως π.χ. στη βιομηχανία, το άτομο έχει το δικαίωμα να προωθεί τα ατομικά του συμφέροντα, μέσα στο πλαίσιο του νόμου, για να φτάσει στην καθολική επιτυχία. Αλλά στον δημόσιο βίο απαιτούμε από το άτομο να θυσιάζει τα ατομικά του συμφέροντα για το γενικότερο καλό». Για το ίδιο θέμα από τα βάθη της Ιστορίας έγραφε ο Αριστοτέλης (Ηθικά Ευδήμεια,1216a,23-27) ότι: «Δοκεί δε ο κατ’ αλήθειαν πολιτικός περί ταύτης μάλιστα πεπονήσθαι βούλεται γαρ τους πολίτας αγαθούς ποιείν και των νόμων υπηκόους (Ηθικ. Νικ.,1102a,7-11).
Αναφερθήκαμε στους πολιτικούς ενδεικτικά μόνο γιατί οι ίδιες παθογένειες και τα ίδια λάθη βαρύνουν την με ευρεία έννοια ηγεσία του τόπου (ενδεικτικά αναφέρω ότι η οικογενειοκρατία που υπάρχει στην πολιτική παρατηρείται και στα ΑΕΙ). Η ηγεσία του τόπου με την ευρεία έννοια πρέπει να μπορεί να λειτουργεί καθημερινά ως «λυχνία επί όρους κειμένη» με το παράδειγμά της και οι αποτελούντες την με ευρεία έννοια ηγεσία να αποδεικνύουν ότι υπάρχει ταύτιση λόγων και έργων στη ζωή τους και να θυμούνται πάντα το παράδειγμα του Βρασίδα, που δεν ήταν καλός μόνο στο να προτρέπει άλλους, αλλά έθετε σε εφαρμογή πρώτος τις προτροπές του.
*Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης
