Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη *
Υπάρχει ένα γνώριμο φαινόμενο που εμφανίζεται έντονα στα social media – και όχι μόνο εκεί. Άνθρωποι που αυτοπαρουσιάζονται ως «αφυπνισμένοι», όχι επειδή άκουσαν, μελέτησαν ή συμμετείχαν, αλλά επειδή αυτοανακηρύχθηκαν φορείς της αλήθειας. Η στάση τους δεν είναι διαλογική, είναι καθεδρική. Δεν λένε «ας το σκεφτούμε μαζί», αλλά: «κάτσε να σου πω εγώ πώς έχουν τα πράγματα, καημένε αδαή».
Πρόκειται για έναν ναρκισσισμό της γνώσης, μια ελιτίστικη ψευδο-συνειδητοποίηση που δεν στηρίζεται στη σκέψη αλλά στην υποτίμηση του άλλου. Δεν διαβάζουν, δεν ακούν, δεν συνομιλούν. Υποκαθιστούν την κατανόηση με τη φήμη, την ανάλυση με την υποψία, τη συμμετοχή με τον ψίθυρο.
Έτσι, αυτοί «ξέρουν»:
– με ποια γερόντισσα μιλάει η Καρυστιανού,
– ότι συμβουλεύεται αστρολόγο,
– ποιος «ακροδεξιός εσμός» την περιβάλλει,
– αν είναι «βαλτή» από το Σύστημα για να απορροφήσει τη λαϊκή οργή.
Δεν έχουν αποδείξεις, έχουν βεβαιότητες. Και οι βεβαιότητες αυτές δεν γεννιούνται από κριτική σκέψη, αλλά από έναν βαθύ φόβο: τον φόβο μήπως η πραγματικότητα είναι πιο απλή και πιο δύσκολη απ’ όσο αντέχουν.
Γιατί είναι πιο ανεκτό να πιστέψεις ότι «όλα είναι στημένα» παρά να δεχτείς ότι κάτι αυθεντικό συμβαίνει και δεν το ελέγχεις.
Πιο εύκολο να αποδομήσεις τον Άλλον, παρά να αναρωτηθείς αν εσύ έχεις μείνει -και γιατί- απ’ έξω.
Ή ακόμη χειρότερα, είναι πιο εύκολο να αποδομήσεις τον Άλλο παρά να αναρωτηθείς τι σου εξυπηρετεί να μένεις απέξω; Μήπως την υποσυνείδητη ανάγκη να είσαι ο μοναδικά ξεχωριστός που “δεν χωράς πουθενά”;
Αυτός ο «αφυπνισμένος» λόγος δεν είναι επαναστατικός.
Είναι βαθιά αντι-δημοκρατικός.
Γιατί αντιμετωπίζει την κοινωνία όχι ως σύνολο ισότιμων υποκειμένων, αλλά ως μάζα που χρειάζεται «φωτισμένους» καθοδηγητές.
Και στο βάθος του, δεν υπάρχει αγωνία για την αλήθεια.
Υπάρχει αγωνία να νιώσει κανείς ανώτερος.
Η αληθινή αφύπνιση, όμως, δεν ξεκινά από το «εγώ ξέρω».
Ξεκινά από το «ας ακούσω». Από την ικανότητα να διαβάζεις, να ακούς πραγματικά, αυτό που λέει ο άλλος – όχι αυτό που σε βολεύει να του αποδώσεις, όχι αυτό που σου είπε ένας άλλος επίσης “μοναδικά ξεχωριστός που εκείνος ξέρει”.
- Η αληθινή αφύπνιση ξεκινά από τη διάθεση να συμμετέχεις σε κάτι που δεν ελέγχεις πλήρως.
- Η αληθινή αφύπνιση ξεκινά όταν σταματήσει κανείς να κάνει το γνωστό δρομολόγιο “απογοήτευση-κυνισμός” και πάλι πίσω.
- Η αληθινή αφύπνιση ξεκινά όταν αντιλαμβάνεται κανείς ότι η απογοήτευση του δεν είναι πολιτικός ρεαλισμός: είναι σύμπτωμα του συλλογικού μας τραύματος, είναι αμυντικός μηχανισμός.
Και κυρίως, η αλήθεια δεν χρειάζεται ψιθύρους, υπονοούμενα και σκιές.
Όταν εμφανίζεται, φαίνεται στο ήθος, στη συνέπεια και στο ρίσκο.
Όλα τα άλλα είναι απλώς ένας ναρκισσισμός μεταμφιεσμένος σε «ξύπνημα».
Οπότε, αφήστε μας στον “ύπνο” μας κι εμάς τους υπόλοιπους. Αφήστε μας να ονειρευτούμε! Και κυρίως μην δηλητηριάζετε το όνειρο μας με την ναρκισσιστική σας ματαίωση.
* Αναπτυξιακός & Κοινωνικός Ψυχολόγος, Διδάσκων Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Neapolis.
