Πάτρα θεωρείται από πολλούς, και δικαίως, το προπύργιο της Δημοκρατικής Παράταξης στη χώρα, η πρωτεύουσα της Κεντροαριστεράς. Η επιλογή του Αλέξη Τσίπρα να παρουσιάσει το βιβλίο του στην αχαϊκή πρωτεύουσα αντί για τη Θεσσαλονίκη (όπως θα ήταν το σύνηθες), προξενεί εντύπωση. Ίσως όχι και τόσο.
Είμαστε στην περίοδο του rebranding, στη μετακίνηση του πρώην πρωθυπουργού προς την Κεντροαριστερά. Συνεπώς, δεν θα μπορούσε να γίνει καλύτερη επιλογή για την παρουσίαση. Αξίζει όμως να αναρωτηθούμε: γιατί η Πάτρα και η ευρύτερη περιοχή της Αχαΐας, παραμένουν ταυτισμένες με τις προοδευτικές δυνάμεις; Τι φταίει;
Μια πολιτική παράδοση που χάνεται στο χρόνο
Ας ξεκινήσουμε με το προφανές για να προλάβω τους κακεντρεχείς. Η Νέα Δημοκρατία κέρδισε με διαφορά την περιφέρεια της Αχαΐας. Αν όμως αθροίσουμε τις δυνάμεις της Κεντροαριστεράς και Αριστεράς, το ποσοστό που προκύπτει είναι μεγαλύτερο από αυτό της κυβερνώσας παράταξης. Άρα δεν έχουμε να κάνουμε με μια ιδεολογική μετακίνηση προς τη Δεξιά, αλλά μάλλον μια «κούραση» και απογοήτευση από τον κόσμο της Δημοκρατικής Παράταξης. Το κρατάμε.
Αν πιάσουμε το νήμα από πολύ πίσω, την εποχή του βενιζελισμού, δεν μπορούμε να πούμε με σαφήνεια σε ποιο στρατόπεδο βρισκόταν η Πάτρα. Ο νομός ήταν ενιαίος με την Ηλεία υπό την ονομασία περιφέρεια Αχαΐας και Ήλιδος. Και εκτός αυτού, ο μεγαλύτερος αντίπαλος του Βενιζέλου, ο Δημήτριος Γούναρης ήταν γέννημα θρέμμα της Πάτρας.
Η πόλη είχε πάντα έναν πολύ συγκεκριμένο χαρακτήρα, διαφορετικό από την υπόλοιπη Πελοπόννησο. Με το λιμάνι της να την καθιστά πύλη προς τη Δύση και ταυτόχρονα με ακμάζουσες βιομηχανίες. Δύο στοιχεία είναι τα κυρίαρχα: το κοσμοπολίτικο των αστών και η ισχυρή παρουσία της εργατικής τάξης. Το δεύτερο συνοδεύεται και από έναν έντονο συνδικαλισμό. Όταν ήρθε η Κατοχή, οι ντόπιοι εντάχθηκαν στις τάξεις του ΕΑΜ και συμμετείχαν αποφασιστικά στην Εθνική Αντίσταση.
Όταν ήρθε η ώρα του δημοψηφίσματος για την επιστροφή του βασιλιά το 1946, η Αχαΐα απάντησε αποφασιστικά υπέρ, με ένα σημαντικό ποσοστό εναντίον της επιστροφής όμως. Στην Πάτρα μόνο επί συνόλου 16.514 ψηφισάντων, οι 6.124 ήταν κατά της επιστροφής του βασιλιά. Η πολιτική ταυτότητα της πόλης είχε έντονα το στοιχείο της προοδευτικότητας. Ίσως η πλέον κομβική στιγμή στην πολιτική παράδοση της περιοχής συνδέεται με ένα όνομα. Καταλαβαίνουμε όλοι σε ποιο αναφέρομαι.
Μια οικογένεια από το Καλέντζι και το «πράσινο κάστρο»
Όταν ο Γεώργιος Παπανδρέου ξεκινούσε την πολιτική του καριέρα στο πλάι του Ελευθερίου Βενιζέλου, ήταν απλώς ένας πολιτικός με καταγωγή από το χωριό Καλέντζι της Αχαΐας. Χρειάστηκε να περάσει από πολιτικές θύελλες, να κάνει τραγικά λάθη (ας μην γελιόμαστε) και να σταθεί απέναντι στον καραμανλισμό για να φτάσει στην κορυφή. Χάρη στον Παπανδρέου, η Αχαΐα θα μπορούσε να υπερηφανεύεται ως η γενέτειρα τριών πρωθυπουργών.
Διαβάστε ακόμα: «Μύλος» η Κεντροαριστερά και στο φόντο… η Ιθάκη – Οι επιθέσεις, η αμηχανία και ο στόχος Τσίπρα
Την δεκαετία του ‘60 ειδικά, μετατοπίστηκε στο Κέντρο υποστηρίζοντας φανατικά τον Γεώργιο Παπανδρέου τόσο στον Ανένδοτο Αγώνα όσο και την περίοδο της επονομαζόμενης Αποστασίας. Από την κυβέρνηση του ίδιου, ιδρύθηκε το πανεπιστήμιο της πόλης το 1964 προσθέτοντας και το φοιτητικό στοιχείο στο πλούσιο ψηφιδωτό της.
Περίπου την ίδια στιγμή, εμφανίστηκε ένα νέο μέλος της πολιτικής δυναστείας που ταυτίστηκε από νωρίς με τον χώρο της Κεντροαριστεράς. Σε οποιοδήποτε σημείο της Αχαΐας κι αν εμφανιζόταν, ο Ανδρέας Παπανδρέου μετατρεπόταν σε αντικείμενο λατρείας. Το μέλλον φαινόταν ευοίωνο για τους Παπανδρέου. Και μετά, ήρθε η χούντα.
Ίσως να μην είναι ευρύτερα γνωστό σε όλους μας, αλλά το φοιτητικό κίνημα της Πάτρας έπαιξε τον δικό του ρόλο στον αντιδικτατορικό αγώνα. Η κηδεία ενός πατρινού φοιτητή που σκοτώθηκε στα γεγονότα του Πολυτεχνείου, μετατράπηκε σε μια μικρή λαοθάλασσα εναντίον της χουντικής καταστολής. Οι φοιτητές της πόλης ήταν οργανωμένοι και σταθερά προοδευτικοί, στο ίδιο μήκος κύματος με μια μεγάλη μερίδα των ντόπιων.
Με την Μεταπολίτευση και την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ από τον Ανδρέα Παπανδρέου, η Αχαΐα θα έβρισκε μια μόνιμη κομματική στέγη. Βέβαια, τόσο στις εκλογές του 1974 όσο και του 1977, θα ψήφιζε Καραμανλή και Νέα Δημοκρατία. Η…δημιουργία του «πράσινου κάστρου» που θα έμενε απόρθητο για δεκαετίες, έγινε στις 18 Οκτωβρίου του 1981.
Η δεκαετία του ‘80 είναι η αρχή της παρακμής για τις ιστορικές βιομηχανίες της πόλης. Η ανεργία θα αρχίσει να κάνει σταδιακά την εμφάνισή της και η Πάτρα θα γίνει μια μεταβιομηχανική πόλη. Παρόλα αυτά, ακόμη και στα δύσκολα χρόνια του 1989, το ΠΑΣΟΚ κυριαρχεί και θα συνεχίσει να κυριαρχεί μέχρι το 2009.
Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ, η περίπτωση Πελετίδη και ο Τσίπρας
Το απόρθητο κάστρο εν τέλει κατέρρευσε με την κανονιά του μνημονίου και της λιτότητας. Η πόλη παρόλα αυτά συνέχισε να δίνει προοδευτική απάντηση και ένα μεγάλο μέρος του κόσμου που ψήφιζε ΠΑΣΟΚ, μεταφέρθηκε στον ΣΥΡΙΖΑ. Κάποιος πιο πονηρεμένος από μένα, θα έλεγε ότι η προσπάθεια μίμησης του Ανδρέα Παπανδρέου από τον Αλέξη Τσίπρα δεν ήταν καθόλου τυχαία.
Δεν είναι θέμα φωνής πάντως, είναι θέμα ρητορικής και πολιτικού στυλ. Άλλωστε, οι ομοιότητες ήταν αρκετές ανάμεσα στους δύο πολιτικούς σχηματισμούς. Βρέθηκαν και οι δύο (ο ΣΥΡΙΖΑ το 2012-15, το ΠΑΣΟΚ το 1981) για πρώτη φορά στο κατώφλι της εξουσίας χωρίς να αποτελούν παραδοσιακά κόμματα εξουσίας.
Στις συχνές νύξεις των δημοσιογράφων πάντως, ο Αλέξης Τσίπρας είχε δώσει την κατάλληλη απάντηση λέγοντας πως το ΠΑΣΟΚ έπαιξε κάποτε…μπάλα στα γήπεδα της Αριστεράς, οπότε ήρθε η ώρα για την ιστορική ρεβάνς. Λογικά το ίδιο σκέφτηκαν και στην Πάτρα. Μάλλον. Από εδώ μπορούμε να συμπεράνουμε πως η προοδευτική ταυτότητα της περιοχής είναι ταυτισμένη με ιδεολογία, όχι με κόμμα.
Αυτό το συμπέρασμα επιβεβαιώνεται και από την επιλογή Πελετίδη. Η δημοτική αρχή έχει καταφέρει να κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών ξανά και ξανά υπηρετώντας τα παραδοσιακά προτάγματα της Αριστεράς. Παρόλο που το ΚΚΕ δεν έχει αυξήσει τα ποσοστά του, ο δήμαρχος της πόλης απολαμβάνει της στήριξης των πολιτών από το 2014 μέχρι και σήμερα. Σε όλο αυτό το αφήγημα πάντως, υπάρχει μια ρωγμή από τις τελευταίες εκλογές του 2023. Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε ένα σταθερό προβάδισμα στις εκλογές του 2019, αυτό όμως εξανεμίστηκε.
Διαβάστε ακόμα: O Aλέξης Τσίπρας και η επιστολή στους πρώην του
Για πρώτη φορά από τις εκλογές του 1977, η Νέα Δημοκρατία επικράτησε ξανά. Αυτό όπως προειπώθηκε, δεν μεταφράζεται σε κάποια συντηρητική μετατόπιση της Πάτρας και της Αχαΐας προς τα Δεξιά. Είναι μάλλον δείγμα κούρασης.
Σε κάθε περίπτωση, έχουμε την…επιστροφή (κυριολεκτικά και μεταφορικά) του Αλέξη Τσίπρα σε ένα γνώριμο και προνομιακό πεδίο, στη μήτρα του παπανδρεϊσμού. Δεν μπορείς άλλωστε να ντεμπουτάρεις ως Κεντροαριστερός αν δεν περάσεις από την Πάτρα. Το αν θα καταφέρει να ανταποκριθεί (ιστορικά) στα προτάγματα της Δημοκρατικής Παράταξης, θα φανεί στο μέλλον.
Για την ώρα, εγώ θα ήθελα να δω αν αντί για γραβάτα, θα φορέσει ζιβάγκο.
