Του Απόστολου Αποστόλου*
Η λέξη «διανοούμενος» σήμερα κρύβει κάτι ύποπτο. Πρόκειται για χαρτονένιες φιγούρες κρυμμένες στους πόλους της εξουσίας. Λειτουργούν πότε στις στρατευμένες φυλλάδες ως μιντιακά βαποράκια, άλλοτε πάλι ως μυστικοσύμβουλοι της εκτελεστικής εξουσίας, και ελάχιστοι πλέον παραμένουν στην κατάψυξη κάποιων κουκουβαγείων (πανεπιστημίων). Διαθέτουν σοβαροφανές ύφος και παράγουν Μινχάουζεν ψέματα. Με γλώσσα βατράχων και με μπόλικο φύσημα παραφροσύνης, προσπαθούν να επιβάλλουν τα οργανωμένα συμφέροντα των αφεντικών τους.
Ως μυαλοπώλες και λαθροδιακινητές οξειδωμένων ιδεών, πυροβολούν κάθε εθνικό και σκοτώνουν κάθε παραδοσιακό. Κατ’ επάγγελμα και καθ’ έξιν παπαγάλοι, γυαλιστροκοπούνε τις σπηλαιόβιες πολιτικές και κοινωνικές προτάσεις που παράγονται στα εκκολαπτήρια του νέου κόσμου.
Κάθε παλιό πρέπει να εξαφανιστεί. Στο εξής, οι νέες ιδεοψυχαναγκαστικές προτεραιότητες θα είναι στην πρώτη γραμμή. Το καινούργιο πρέπει να κηδεμονεύσει κάθε παλιό. Η εσωτερική διάρκεια της μνήμης πρέπει να ακυρωθεί, η πυκνότητα των πραγμάτων, που κινείται από σύμβολα, νοήματα και βαθιές εικόνες, πρέπει να αποδομηθεί.
Τι σημαίνει αυτό; Ότι όλα θα υποτάσσονται στο νέο, θα αναδομούνται και θα συναριθμούνται στη δύναμη του εκσυγχρονισμού. Ο Μπενζαμέν Κονστάν με το έργο του «De la liberté des Anciens comparée à celle des Modernes» έκανε την αρχή. Μας είπε, ως άλλος ελεγειακός υμνητής της δυτικής αποθέωσης, ότι όλοι θα είμαστε πλέον συνεπιβάτες της νέας ατομικής ελευθερίας που κτίζεται στον δυτικό κόσμο. Ξεχάστε τον παλιό κόσμο, ο ολοπόρφυρος μεγαλόπνοος κόσμος (της αλλοπρόσαλλης ρότας, βέβαια) θα είναι εκείνος που θα φτιάξουμε εκ νέου εμείς οι δυτικοί. Γεννημένος ο Μπενζαμέν Κονστάν το 1767 από ελβετική, προτεσταντική οικογένεια γαλλικής καταγωγής, βίωσε μια ταραγμένη ζωή, κυρίως στις σχέσεις του με τη Madame de Staël, περνώντας όλα τα στάδια της πολιτικής πορείας. Μοναρχικός, ρεπουμπλικανός, ναπολεόντειος και στο τέλος πάλι μοναρχικός κατά βούληση.
Ο άκαρπος καλπασμός της δυτικής πρωτοπορίας άρχισε από καιρό ν’ αντιπαλεύει κάθε εθνικό, πατριωτικό, παραδοσιακό. Οι διανοούμενοι εξτρεμιστές της επιτηδευμένης γνώσης με λογιοτατική σχιζοφρένεια θα ρίξουν το ανάθεμα σε κάθε εθνικό και παραδοσιακό. Ο Ουμπέρτο Έκο θα πει τον Περικλή λαϊκιστή και «stronzo», και κάποιοι άλλοι της εγχώριας αποβλάκωσης θα ισχυριστούν ότι ο Περικλής έβγαζε συχνά επιταφίους γιατί παρέμενε ιδιότυπα και ανεξήγητα δεμένος με λαϊκιστικές αντιλήψεις. Οι πτωχοί εκμηδενιστές της νιρβάνιας συνοδοιπορίας αγνοούν, βέβαια, ότι άλλο είναι ο λαϊκισμός και άλλο το λαϊκό σώμα με τους επιταφίους του Περικλή. Ο λαϊκισμός αποτελεί ανεκδοτολογικό ιντερμέτζο της δυτικής πολιτικής που παρήχθη από τη δυτική μοναρχία και πέρασε με επιτυχία τόσο στον σοσιαλισμό όσο και στη νεοπαλατιανή Δεξιά. Και από τότε έως σήμερα κάνει υπερωρίες στον ηδονισμό της πολιτικής ιδεολογίας.
Τυφλοί και ασυνάρτητοι, οι διανοούμενοι μπερδεύουν τους μηρούς τους, και μαζί μπερδεύουν το έθνος με το κράτος. Ως μεταπράτες μάς διδάσκουν τους αγγλικούς και τους γαλλικούς σκονισμένους μύθους, σύμφωνα με τους οποίους κράτος και έθνος είναι ένα. Οι Γάλλοι αιχμάλωτοι στη σφαίρα της μουγκής διεκπεραίωσης δεν μπόρεσαν να διακρίνουν τις διαφορές μεταξύ έθνους και κράτους, όπως επίσης δεν κατόρθωσαν να δώσουν προτεραιότητα ούτε στον Ναπολέοντα ούτε στον Ροβεσπιέρο. Το φάντασμα του κράτους -Ναπολέων- και το φάντασμα της επανάστασης -Ροβεσπιέρος- συναντήθηκαν πάνω από το κυκλοθυμικό πολιτικό τοπίο τους.
Το έθνος για εμάς τους Νεοέλληνες είναι η σύνοψη κάποιου πολιτιστικού αγαθού που συντονίζει ιστορικά έναν λαό. Να γιατί ο Σολωμός δεν μίλησε ούτε για λαό ούτε για πατρίδα, αλλά για το έθνος, και το ταύτισε με την αλήθεια. Ετυμολογικά «έθνος» σημαίνει έθος, ήθος. Αλλά στους θολωμένους ορίζοντες της γραφικής πολυεθνίας, το έθνος γίνεται γραμμή αίματος, αιματοσυγγενικό σύστημα, καθαρότητα φυλής. Όλα αυτά αποτελούν άτακτους συνειρμούς των μερακλήδων τριχολόγων σύγχρονων διανοουμένων, που παντρεύουν τα φτυσμένα και φασιστικά του Αλφρεντ Ρόζενμπεργκ με την οργανική κοινότητα του ελληνικού πνεύματος. Δεν καταλαβαίνουν, όμως, ότι το έθνος (στην κλασική Ελλάδα) δεν εκπροσωπεί την ψυχική μνησικακία του ξένου, αλλά την πολιτιστική δυναμική που ενοικεί στα βάθη της εσωτερικότητας των ατόμων. Όχι ευνοημένοι σερβιτόροι του συστήματος, μίσθαρνοι διανοούμενοι της Κολάσεως, το βασίλειο της κατσαρίδας (γραμμή αίματος) δεν έχει σχέση με τον αείρροο καταρράχτη του ελληνικού πολιτισμού. Πέραν τούτου, οι αμετάπιστοι βαθυγνώμονες διανοούμενοι με τους λιβέλους τους ως πιστοί μισθοφόροι, αλλά και ματσωμένοι, με τον μισθό της πρωτομηνιάς, άσοφοι και ανθυπομέτριοι, δεν διάβασαν ποτέ τον Edward T. Hall στο δοκίμιο του «The Hidden Dimension» 1966, «La Dimension cachée» 1971 στα γαλλικά, για να καταλάβουν ότι το έθνος, η πατρίδα και η οικογένεια είναι έννοιες που συνδέονται όχι αποκλειστικά με δεσμούς αίματος ή πολιτικής και πνευματικής συναρμογής, αλλά με τις σχέσεις που δημιουργεί ο κοινός «χώρος ζωής» ανάμεσα στα άτομα και σε ομάδες.
Το δελτίο σύνθετης σχιζοφρένειας του συστήματος που πολεμά το έθνος και έγινε καταδυνάστευση και ήπιε αίμα ήταν εκεί όπου κυριάρχησε ως αποικιοκρατορικός κοσμοπολιτισμός, το είδαμε να λειτουργεί από τις Σταυροφορίες, ως πολυεθνική δύναμη κρούσης τότε, αλλά και σε πιο σύγχρονες εκδοχές, εκεί όπου ο κόσμος έπρεπε να οπισθοδρομήσει κάτω από ιδέες και κουρελιασμένα άσματα που υπόσχονταν πιστοποιημένα προγράμματα (μνημονιακά κατά βάση), προκειμένου να φέρουν την ανάπτυξη. Αλλά, επίσης, και εκεί όπου τα έθνη έπρεπε να υποχωρήσουν και να χαθούν σαν πυρπολημένα άστρα από την απόγευση της σύγχρονης επιπεδότητας του διεθνισμού και της παγκοσμιοποίησης. Αρκεί να θυμηθούμε τον Νίκο Πουλαντζά (ακόμα και τον ξεχασμένο Γιάννη Μπανιά), που μας προειδοποιούσαν ότι «πρώτα το τοπικό και μετά το διεθνοποιημένο». Αλλά τα τριχωτά ώτα των αχτινοβόλων και ατιμολόγητων τενεκέδων αδυνατούσαν να ακούσουν όσα μας έλεγαν κάποιοι αριστεροί διανοούμενοι. Τα νέα σατιρογραφήματα των διανοουμένων μιλούν γι’ ένα νέο έθνος που έρχεται με αδιάλυτο πείσμα να εγκατασταθεί και με πασίχαρους εορτασμούς να επιβάλει τις στείρες κυριαρχίες του, και εκείνο το έθνος θα είναι το Queer Nation.
Ο ολοκληρωτικός πρωτογονισμός των σύγχρονων διανοουμένων επιβάλλει και το κοινωνικό πάνω και πέρα από τη φύση. Το κοινωνικό είναι η σύγχρονη αλλοτρίωση, η εξιδανίκευση που μπορεί και καταλύει κάθε αντικειμενικότητα. Όλα σύρονται στο ακλόνητο θεμέλιο του κοινωνικού, που αποτελεί μια καινούργια επινόηση του απελευθερωτικού ερμαφροδιτισμού της εποχής μας. Μόνο που και εδώ οι διανοούμενοι φαλτσάρουν μέσα στην ασυδοσία τους. Το κοινωνικό υπήρχε και στο παρελθόν, αλλά υποψιασμένοι, καθώς ήταν, οι λαοί, το υπέβαλαν όχι στους «κεκανονισμένους» ρυθμούς της πληκτικής διαδρομής του, αλλά το μεταξίωναν σε τελετουργία τέχνης (όπως εύστοχα μας λέει ο Μποντριγιάρ) ούτως ώστε ο άνθρωπος να μην υποβιβαστεί στις τεχνητές αλληλοεπιδράσεις ενός άψυχου κόσμου, αλλά στην παραδοχή ενός νοήματος που αναπνέει και νοσταλγεί. Το κοινωνικό τού σήμερα οργανώνει έναν ακραίο θετικισμό στην αυτοψία της θλίψης, που τη βλέπει και την οραματίζεται ως ταινία τρόμου, απωθώντας το άφατο.
Αλλά τι είναι οι διανοούμενοι; Ο Μπερνάρ Ανρί Λεβί έχει γράψει ότι η ιστορία εμφάνισης των διανοουμένων υπήρξε κατά τη διάρκεια της «Υπόθεσης Ντρέιφους» και πέθανε στο Παρίσι στο τέλος του εικοστού αιώνα.
Ο Μάνχαϊμ (ο τελευταίος θεωρητικός των ανεξάρτητων στοχαστών) τους οραματιζόταν σε μια μετα-ουτοπική εποχή, ο Γκράμσι τους ήθελε να συγχωνεύονται με τις μάζες και ν’ αναλαμβάνουν την προπαγάνδα, ο Φρανσουά Λιοτάρ τους βλέπει ως το οικουμενικό υποκείμενο της Ιστορίας. Ωστόσο, οι διανοούμενοι αποδείχτηκαν ότι λειτούργησαν και λειτουργούν περισσότερο ως μανδαρίνοι, ως καθοδηγητές που εκδίδουν δελτία «υγειοσκεψίας» και ως διακινητές υποθηκευμένων συμφερόντων, τραγουδώντας άριες μπροστά στα φωτισμένα παράθυρα των αφεντικών τους.
*Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας
