Την ίδια στιγμή, η έκθεση κατακρίνει και την Ευρωπαϊκή Ένωση, απαριθμώντας τις «καταπιεστικές» μεταναστευτικές πολιτικές, τις διακρίσεις σε βάρος περιθωριοποιημένων κοινοτήτων και τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση ορισμένων κρατών μελών, ως ορισμένες από τις ελλείψεις της Ε.Ε. στα ανθρώπινα δικαιώματα το 2023. Επίσης, οι Βρυξέλλες καταγγέλλονται για τα «διπλά μέτρα και σταθμά» τους στην εξωτερική πολιτική: πλήρης υποστήριξη στην Ουκρανία και τον λαό της, όχι όμως και για τους πολίτες της Γάζας.
«Η συζήτηση στην Ε.Ε. για τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι υποβαθμισμένη και γι’ αυτό είναι προσωπική ευθύνη της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλας Φον Ντερ Λάιεν», σχολίασε ο διευθυντής Προάσπισης της Ε.Ε. του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Φιλίπ Νταμ.
Αναλυτικά η έκθεση για την Ελλάδα αναφέρει τα εξής:
«Κατά τη διάρκεια του 2023, συνεχίστηκαν οι καταχρήσεις κατά των αιτούντων άσυλο και των μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων βίαιων απωθήσεων, καταχρήσεων κατά την κράτηση και βίας. Η κυβέρνηση επίσης σπίλωσε και παρενόχλησε δικαστικά ομάδες της κοινωνίας των πολιτών που εργάζονταν με αιτούντες άσυλο και μετανάστες.
Oι περιορισμοί της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης συνέχισαν να εγείρουν ανησυχίες για το Κράτος Δικαίου, όπως και το σκάνδαλο παρακολούθησης. Τα θύματα εγκλημάτων μίσους ήταν απρόθυμα να αναφέρουν επιθέσεις στην αστυνομία», αναφέρει στην εισαγωγική του τοποθέτηση το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, επισημαίνοντας ότι «το Κόμμα της Νέας Δημοκρατίας επέστρεψε στην κυβέρνηση μετά τις εκλογές του Ιουνίου».
Επιθέσεις στην Κοινωνία των Πολιτών
Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου το 2023, σημείωσε συρρίκνωση του χώρου για την κοινωνία των πολιτών. Η CIVICUS, μια μη κυβερνητική ομάδα που αξιολογεί τις ελευθερίες του πολίτη παγκοσμίως, υποβάθμισε τον αστικό χώρο στην Ελλάδα από «στενό» σε «μετ’ εμποδίων» λόγω «της επανειλημμένης στόχευσης της Κοινωνίας των Πολιτών και των ακτιβιστών που εργάζονται με πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, τις δυσανάλογες απαντήσεις στις διαμαρτυρίες και τη συνεχή νομική παρενόχληση και παρακολούθηση δημοσιογράφων».
Η ειδική εισηγήτρια των Ηνωμένων Εθνών για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Mary Lawlor, σημείωσε σε μια έκθεση του Μαρτίου προς το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ ότι οι υπερασπιστές των δικαιωμάτων των μεταναστών «έχουν υποβληθεί σε εκστρατείες συκοφαντικής δυσφήμισης, σε ένα μεταβαλλόμενο ρυθμιστικό περιβάλλον, σε απειλές και επιθέσεις και στην κατάχρηση. του ποινικού δικαίου εναντίον τους, σε συγκλονιστικό βαθμό».
Οι αιτήσεις δικαστικής αναθεώρησης που αμφισβητούσαν ένα προβληματικό ρυθμιστικό νομικό πλαίσιο του 2020 για μη κυβερνητικές ομάδες που εργάζονται με μετανάστες εκκρεμούσαν ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας —του ανώτατου διοικητικού δικαστηρίου της Ελλάδας— στα τέλη Οκτωβρίου.
Στα τέλη του 2022, οι ελληνικές αρχές απήγγειλαν αβάσιμες κατηγορίες εναντίον δύο υπερασπιστών των δικαιωμάτων των μεταναστών, του Παναγιώτη Δημητρά και του Τόμι Όλσεν, για το έργο τους που έριξε φως στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίες λαμβάνουν χώρα στα σύνορα της Ελλάδας και αναζητούσαν δικαιοσύνη για όσους επλήγησαν. Τον Μάιο του 2023, ο Δημητράς έμαθε, μέσω διαρροών στα μέσα ενημέρωσης, ότι η Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από παράνομες δραστηριότητες της Ελλάδας είχε διατάξει δέσμευση της περιουσίας του, εν αναμονή της έρευνας για φερόμενη κατάχρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλη χρηματοδότηση που σχετίζεται με το έργο του οργανισμού του. Ενημερώθηκε για την απόφαση δέσμευσης ενός τραπεζικού λογαριασμού τον Ιούλιο.
Τον Ιανουάριο του 2023, το Εφετείο Μυτιλήνης διαπίστωσε διαδικαστικές ατέλειες σε αυτό που μια έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αποκάλεσε τη «μεγαλύτερη υπόθεση ποινικοποίησης της αλληλεγγύης στην Ευρώπη» εναντίον της Sarah Mardini, του Séan Binder και 22 άλλων κατηγορουμένων, και απέρριψε μέρος της υπόθεσης, που σχετίζεται με τις προσπάθειες, το 2018 για βοήθεια στη διάσωση μεταναστών και αιτούντων άσυλο στο Αιγαίο Πέλαγος.
Τον Φεβρουάριο, η εισαγγελία άσκησε έφεση κατά της απόφασης και ακολούθησε ακρόαση έφεσης τον Μάιο. Τον Ιούνιο, το Ανώτατο Δικαστήριο αναγνώρισε ότι υπήρχαν σημαντικές διαδικαστικές ατέλειες και απέρριψε την έφεση της εισαγγελίας. Μια συνδεδεμένη έρευνα εναντίον μιας ομάδας ανθρωπιστών, συμπεριλαμβανομένων των Mardini και Binder, για εικαζόμενη λαθρεμπορία και ξέπλυμα βρώμικου χρήματος βρισκόταν σε εξέλιξη τη στιγμή που γραφόταν αυτή η έκθεση.
Τον Ιανουάριο, η επίτροπος ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, Dunja Mijatovic, προειδοποίησε για τις διώξεις των Dimitras, Mardini και Binder και προέτρεψε τις ελληνικές αρχές «να διασφαλίσουν ότι οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οι δημοσιογράφοι μπορούν να εργάζονται με ασφάλεια και ελευθερία, παρέχοντας ένα ευνοϊκό περιβάλλον για τους εργάζονται και αναγνωρίζοντας δημόσια τον σημαντικό ρόλο τους σε μια δημοκρατική κοινωνία».
Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης
Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, η Ελλάδα ήταν η τελευταία μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου του 2023, των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF). Τα προβλήματα περιλαμβάνουν ένα μεγάλο συνεχιζόμενο σκάνδαλο παρακολούθησης, κρατική παρέμβαση και καταχρηστικές αγωγές. Ένας κυβερνητικός εκπρόσωπος απέρριψε το RSF ως «αναξιόπιστο».
Στην έκθεσή της για το Κράτος Δικαίου, που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σημείωσε ότι οι απειλές και οι επιθέσεις κατά δημοσιογράφων συνεχίζονται.
Σε ψήφισμα που εγκρίθηκε τον Ιούνιο, σχετικά με το συνεχιζόμενο μεγάλο σκάνδαλο παράνομου λογισμικού και τις αποκαλύψεις ότι η κυβέρνηση παρακολουθούσε ανεξάρτητους δημοσιογράφους, αρχηγό της αντιπολίτευσης και άλλους, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διαπίστωσε ότι οι ελληνικές αρχές είχαν παραβιάσει το δίκαιο της Ε.Ε. και τις προέτρεψε να προβούν σε επείγουσες μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση της παράνομης χρήσης του λογισμικού κατασκοπείας Predator. Σύμφωνα με δημοσίευμα των ΜΜΕ, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) άνοιξε έρευνα τον Απρίλιο για την παράνομη χρήση του Predator από την Ελλάδα στο σκάνδαλο των υποκλοπών.
Τον Ιούλιο, η Ελληνική Αρχή Προστασίας Δεδομένων ανακοίνωσε τα αρχικά αποτελέσματα της έρευνάς της για τη χρήση του κακόβουλου λογισμικού Predator (spyware), επιβεβαιώνοντας ότι έγιναν προσπάθειες εγκατάστασης spyware σε συσκευές πολλών ανθρώπων. Μέχρι στιγμής, δεν έχουν εντοπιστεί υπεύθυνοι.
Σε μια συζήτηση στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τον Φεβρουάριο, πολλά μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ευρωβουλευτές) προειδοποίησαν για την υποχώρηση του Κράτους Δικαίου στην Ελλάδα, ιδίως λόγω του σκανδάλου spyware και της κατάστασης της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης.
Σε μια εξέλιξη που χαιρέτησαν οργανώσεις για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, οι αρχές ανακοίνωσαν τον Απρίλιο, τη σύλληψη δύο υπόπτων σε σχέση με τη δολοφονία του δημοσιογράφου του αστυνομικού ρεπορτάζ Γιώργου Καραϊβάζ, το 2021. Η RSF πρόσθεσε ότι η πλήρης λογοδοσία για τη δολοφονία του Καραϊβάζ απαιτεί «όλοι οι υπεύθυνοι για το έγκλημα, συμπεριλαμβανομένου του εγκέφαλου, να συλληφθούν».
Έκθεση του Σεπτεμβρίου από ομάδες για την Ελευθερία του Τύπου επέκρινε τις ελληνικές αρχές για αδράνεια και ανεπαρκείς έρευνες σχετικά με την ανεξιχνίαστη δολοφονία του δημοσιογράφου Σωκράτη Γκιόλια, το 2010. Οι ομάδες κάλεσαν τις αρχές να επανεξετάσουν ανεξάρτητα τις υποθέσεις Γκιόλια και Καραϊβάζ και να βελτιώσουν τις πρακτικές έρευνας σε όλες τις υποθέσεις που αφορούν εγκλήματα κατά δημοσιογράφων.
