Του Δημήτρη Γαρούφα*
Τις τελευταίες δεκαετίες ταλάνισαν και ταλανίζουν την πολιτική ζωή στη χώρα μας αποκαλύψεις οικονομικών σκανδάλων με εμπλοκή και πολιτικών προσώπων που δέχονταν «επιχορηγήσεις» για να υπογράψουν συμβάσεις ή να ευνοήσουν συγκεκριμένους επιχειρηματίες, με βλάβη των συμφερόντων του Δημοσίου. Για μερικές υποθέσεις υπήρξαν καταδίκες, αλλά οι περισσότερες δεν έφτασαν στη Δικαιοσύνη λόγω της σύντομης παραγραφής της ευθύνης των πολιτικών προσώπων. Για τους διεφθαρμένους πολιτικούς λέει ο Αριστοτέλης στα «Ηθικά Ευδήμεια» (1216a, 23-27) ότι «οι πολλοί των πολιτικών ουκ αληθώς τυγχάνουσι της προσηγορίας. Ου γαρ εισί πολιτικοί κατά την αλήθειαν, ο μεν γαρ πολιτικός των καλών έστι πράξεων προαιρετικός αυτών χάριν, οι δε πολλοί χρημάτων και πλεονεξίας ένεκεν άπτονται του ζην ούτως». Δηλαδή, κατά τον Αριστοτέλη, πολιτικός είναι αυτός που επιλέγει να κάνει καλές πράξεις για τις ίδιες τις πράξεις, ενώ οι πολλοί επιλέγουν αυτή τη ζωή από πλεονεξία για χρήματα. Βεβαίως, δεν πρέπει να είμαστε ισοπεδωτικοί, γιατί υπήρξαν και υπάρχουν ευτυχώς και αρκετοί πολιτικοί μας με ήθος, που θα έπρεπε όμως να πρωτοστατούν στον εξοστρακισμό από την πολιτική των επίορκων συναδέλφων τους (δηλαδή, δεν θα έπρεπε να ανέχονται να συνυπάρχουν στα κόμματά τους με επίορκους), σε συνδυασμό με την επιμονή τους στη λήψη μέτρων που θα θωρακίσουν το πολίτευμα με κανόνες διαφάνειας και αξιοκρατίας.
Η αλήθεια είναι ότι το φαινόμενο της διαφθοράς και δωροδοκίας των αξιωματούχων δεν είναι τωρινό στην Ελλάδα, καθότι στο «άθλημα» επιδίδονταν και οι αρχαίοι πρόγονοί μας, που είχαν και κακές στιγμές. Ενδεικτικά αναφέρω ότι ο βασιλεύς της Μακεδονίας Φίλιππος, που γνώριζε καλά τους Αθηναίους που έρχονταν ως πρέσβεις στην Πέλλα, είχε αποφανθεί: «Μηδείς Αθηναίος αδωροδόκητος, πλην Ξενοκράτους» (Διογένους Λαερτίου, «Βίοι Φιλοσόφων», «Ξενοκράτης» 9), καθότι «ως μόνος είη Ξενοκράτης των προς αυτόν αφιγμένων αδωροδόκητος».
Ο Θουκυδίδης στην «Ιστορία» του εκθειάζει την εντιμότητα του Περικλή: «Χρημάτων τε διαφανώς αδωρότατος γενόμενος» (Βιβλ. Β΄, κεφ. 65,8), ενώ ο Αριστοτέλης αναφέρει άλλον ηγέτη που δεν δωροδοκούνταν, τον Εφιάλτη, που το 462 π.Χ. μεταρρύθμισε το πολίτευμα της Αθήνας.
Στην αρχαιότητα, για δωροδοκία κατηγορήθηκε ακόμα και το Μαντείο των Δελφών και η Πυθία, που έδωσε στον Φίλιππο τον χρησμό «αργυραίς λόγχαις μάχου και πάντων κρατήσεις» – και βεβαίως, ερμηνεύοντας σωστά, από ό,τι αποδείχθηκε, τον χρησμό ο Φίλιππος, χρησιμοποίησε και τις αργυρές λόγχες-δωροδοκίες αξιωματούχων για να επικρατήσει και να ενώσει όλη την Ελλάδα.
Το ότι οι ιστορικοί και φιλόσοφοι της αρχαιότητας ανέφεραν εγκωμιαστικά λίγους μόνο αδωροδόκητους, οι οποίοι όμως ήταν ηγέτες σε περιόδους ακμής του Ελληνισμού, αποδεικνύει ότι η γενίκευση του φαινομένου της διαφθοράς των ηγετών και αξιωματούχων παρατηρούνταν στις περιόδους παρακμής του Ελληνισμού, γιατί η διαφθορά οδηγούσε πάντα σε έκπτωση αξιών, αναξιοκρατία και παρακμή. Έργο των πολιτικών, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, είναι η παιδεία των πολιτών, να συνηθίσουν τους πολίτες στην αρετή.
Το γεγονός όμως ότι μένουν στην Ιστορία ευφήμως οι ασκούντες διαχρονικά την εξουσία με υψηλό ήθος, ενώ στιγματίζεται στους αιώνες η μνήμη των διεφθαρμένων, πρέπει να παραδειγματίζει τους εκάστοτε ασκούντες την εξουσία. Θα ήταν καλύτερο για τους ίδιους, αλλά και για τον τόπο να θυμούνται τον Ν. Πλαστήρα, που, ενώ ήταν πρωθυπουργός, κοιμόταν σε λιτό στρατιωτικό κρεβάτι εκστρατείας και, όταν πέθανε, βρήκαν στην τσέπη του μόνη περιουσία μερικά κέρματα… Κυρίως όμως να θυμόμαστε όλοι τη ρήση του Αριστοτέλη, που από τα βάθη της Ιστορίας μάς λέει ότι οι νόμοι και οι θεσμοί πρέπει να είναι τέτοιοι που να μην μπορούν να πλουτίζουν οι ασκούντες εξουσία «και τοις νόμοις και τη άλλη οικονομία ούτω τετάχθαι, ώστε μη είναι τας αρχάς κερδαίνειν» (Πολ. 1308b, 32-34).
*Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης
