Οι τρεις άξονες της συμφωνίας, το δικαίωμα της προσφυγής στη διαιτησία και η μερική επαναφορά της μετενέργειας
Από τον Σπύρο Γεράρδη
Μέτρα για την ενίσχυση της υπογραφής Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας προωθεί η κυβέρνηση, μέσω της κοινωνικής συμφωνίας που υπεγράφη χθες στο υπουργείο Εργασίας. Τη συμφωνία συνομολόγησαν η υπουργός Νίκη Κεραμέως και οι πρόεδροι των εθνικών κοινωνικών εταίρων (ΓΣΕΕ και εργοδοτικές οργανώσεις). Στόχος είναι, μετά την ψήφιση του σχετικού νόμου στις αρχές του 2026, να αρχίσει από νέα βάση η διαπραγμάτευση μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών για τη σύναψη συμβάσεων, με δεδομένη και τη σύσταση (και όχι πλέον υποχρέωση, μετά και την πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου) της Κοινοτικής Οδηγίας για την αύξηση του ποσοστού των εργαζομένων που καλύπτονται από συμβάσεις στο 80%, από 20% που είναι σήμερα. Εν ολίγοις, πρόκειται για μερική επαναφορά του πλαισίου που ίσχυε στη χώρα μέχρι το 2012 κι ενώ υπάρχουν φωνές που αναφέρουν ότι έμειναν εκτός συμφωνίας σημαντικές παράμετροι.
Η συμφωνία κινείται σε τρεις άξονες:
Ο πρώτος αφορά τη διευκόλυνση που παρέχεται στην επέκταση των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, ώστε πολλοί περισσότεροι εργαζόμενοι να προστατεύονται από Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας. Στην κατεύθυνση αυτή:
α) μειώνεται το απαιτούμενο ποσοστό κάλυψης από 50% σε 40%,
β) δημιουργείται νέα δυνατότητα για την επέκταση Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, καθώς το ποσοτικό κριτήριο του 40% δεν θα εξετάζεται καθόλου όταν τη Συλλογική Σύμβαση Εργασίας συνυπογράφουν εθνικοί κοινωνικοί εταίροι, και
γ) δίνεται η δυνατότητα στη ΓΣΕΕ να μπορεί να συνάπτει ή να συνυπογράφει κλαδικές Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας επικουρικά, εφόσον προσκληθεί από μέλος της να το κάνει, ώστε να εφαρμόζεται η νέα δυνατότητα της επέκτασης. Επίσης, προβλέπεται απλοποίηση των διαδικασιών για εγγραφή στα μητρώα οργανώσεων (ΓΕΜΗΣΟΕ και ΓΕΜΗΟΕ), ώστε να ενισχυθεί η εγγραφή σε αυτά και κατά συνέπεια η δυνατότητα επέκτασης συλλογικών συμβάσεων εργασίας.
Ο δεύτερος άξονας αφορά την προστασία των εργαζομένων μετά τη λήξη των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας. Στην κατεύθυνση αυτή, όλοι οι όροι μιας Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας εξακολουθούν να ισχύουν και μετά τη λήξη της. Αρχικά, δίνεται μία παράταση τριών μηνών στην ισχύ της. Μετά την παρέλευση αυτού του χρόνου εξακολουθούν να ισχύουν όλοι οι όροι της Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας, μέχρι τη σύναψη νέας Συλλογικής ή Ατομικής Σύμβασης Εργασίας. Επίσης, καλύπτονται από τη Συλλογική Σύμβαση Εργασίας και όσοι εργαζόμενοι προσλαμβάνονται κατά την τρίμηνη παράτασή της.
Ο τρίτος άξονας αφορά την επιτάχυνση των διαδικασιών σε περίπτωση διαφωνίας εργαζομένων και εργοδοτών. Συγκεκριμένα, η κοινωνική συμφωνία προβλέπει μηχανισμό προελέγχου των προϋποθέσεων για μονομερή προσφυγή στη Μεσολάβηση και τη Διαιτησία από τριμελή επιτροπή που θα συσταθεί στον ΟΜΕΔ. Επίσης, καταργείται ο δεύτερος βαθμός διαιτησίας του ΟΜΕΔ για τη γρηγορότερη επίλυση διαφορών, ενώ διατηρείται η δυνατότητα δικαστικής προσβολής της διαιτητικής απόφασης.
Αυτό είναι και το κυριότερο σημείο κριτικής από τους ειδικούς, καθώς ούτε επανέρχεται πλήρως το δικαίωμα μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία, το οποίο κατήργησε ο Κυριάκος Μητσοτάκης με τον νόμο 4635 του 2019, ούτε είναι βέβαιο ότι η κατάργηση του δεύτερου βαθμού διαιτησίας στον ΟΜΕΔ θα αποβεί προς όφελος των εργαζομένων.
Το δεύτερο σημείο κριτικής αφορά τη μερική (και όχι ολική, όπως υποστηρίζει η υπουργός Εργασίας) επαναφορά της μετενέργειας, καθώς η ίδια ανέφερε πως μετά την παρέλευσή της θα μπορούν να παρακάμπτονται οι όροι των συμβάσεων μέσω υπογραφής ατομικής σύμβασης. Εάν δεν υπάρχει αποσαφήνιση αυτής της εξαίρεσης, μπορεί κάποιος κακόπιστος να υποθέσει πως ό,τι ανακοινώθηκε είναι «κενό γράμμα».
Είναι, τέλος, ήττα ιστορικών διαστάσεων για τη ΓΣΕΕ το γεγονός ότι, και στον απόηχο της πρόσφατης απόφασης του Ευρωδικαστηρίου, δεν υπάρχει καμία αναφορά στη συμφωνία ή έστω πρόθεση της κυβέρνησης να επαναφέρει στους κοινωνικούς εταίρους το δικαίωμα να αποφασίζουν μόνοι τους μέσω διαπραγμάτευσης το ύψος του κατώτατου μισθού.
Ποιες βγαίνουν από τα «συρτάρια»
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν στα συρτάρια του υπουργείου κατατεθειμένες 15 συλλογικές συμβάσεις που, σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα κ. Μηλαπίδη, δεν έχουν επεκταθεί, καθώς δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις του νόμου. Αυτές είναι και οι πρώτες οι οποίες, προφανώς έπειτα από συμφωνία εργαζομένων – εργοδοτών, θα επανεξεταστούν μετά και τη θέσπιση του νέου πλαισίου.
Πώς αντέδρασαν οι εκπρόσωποι των ενώσεων Εργαζομένων
Η υπουργός Εργασίας Νίκη Κεραμέως έκανε λόγο για μία ιστορική συμφωνία, σημειώνοντας ότι «για τους εργαζομένους σημαίνει δυνατότητα για αύξηση μισθών και παροχών, σταθερό, ασφαλές και προβλέψιμο εργασιακό περιβάλλον, λιγότερο άγχος, αφού μειώνεται η ανησυχία για αλλαγές στους εργασιακούς όρους». Δεν απάντησε, βέβαια, γιατί η κυβέρνηση άφησε να περάσουν 7 χρόνια για να νομοθετήσει τη μερική επαναφορά του πλαισίου των συμβάσεων, κι ενώ η χώρα είναι από το 2018 εκτός Μνημονίων, με αποτέλεσμα οι Έλληνες εργαζόμενοι να βρίσκονται πλέον στον πάτο της Ευρώπης. Από 22η η Ελλάδα στις 27 της Ε.Ε. σε επίπεδο μισθών και αγοραστικής δύναμης, βρέθηκε το 2024 στην προτελευταία 26η θέση και ενδέχεται το 2025 να μας περάσει και η τελευταία Βουλγαρία.
Οι εκπρόσωποι των εθνικών κοινωνικών εταίρων Γιάννης Παναγόπουλος (ΓΣΕΕ), Σπύρος Θεοδωρόπουλος (ΣΕΒ), Γιώργος Καββαθάς (ΓΣΕΒΕΕ), Σταύρος Καφούνης (ΕΣΕΕ), Γιάννης Παράσχης (ΣΕΤΕ) και Λουκία Σαράντη (ΣΒΕ), που συνυπέγραψαν σε… πάπυρο την κοινωνική συμφωνία, χαιρέτισαν την κυβερνητική πρωτοβουλία. Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι δηλώσεις του προέδρου του ΣΕΒ: «Σήμερα όλοι αναγνωρίζουμε ότι έχουμε μια νέα πραγματικότητα οικονομικής ανάπτυξης και προοπτικής. Δυστυχώς, όμως, σε αυτή την ανάπτυξη δεν συμμετέχει ένα μέρος των εργαζομένων. Η υποχρέωσή μας ως εργοδότες είναι να αυξήσουμε την παραγωγικότητα μέσω των επενδύσεών μας, το οποίο θα επιτρέψει την αύξηση των εισοδημάτων και ταυτόχρονα να συμβάλουμε και εμείς με τις δυνάμεις μας στην υπογραφή συλλογικών συμβάσεων που θα καλύπτουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ποσοστό εργαζομένων». Ο πρόεδρος της ΓΣΕΕ υποστήριξε ότι δεν απεμπολείται το αίτημα για επαναφορά του κατώτατου μισθού στους κοινωνικούς εταίρους και, με δεδομένες τις ενδοπαραταξιακές αντιδράσεις στη συνομοσπονδία, σημείωσε: «Είναι προφανές ότι κάποιοι που έταζαν και τάζουν στους πάντες τα πάντα θα ξεβολευτούν. Θα πρέπει να αποφασίσουν αν θα εξακολουθήσουν την άγονη κομματική γραμμή του “όλα ή τίποτα”».
