Τον Ιούλιο, ένας 17χρονος ταξίδεψε 500 μίλια από το σπίτι του στην ανατολική Ουκρανία για να παραλάβει μια βόμβα και ένα τηλέφωνο που ήταν κρυμμένα σε ένα πάρκο στη δυτική πόλη Ρίβνε. Δηλώνει ότι του υποσχέθηκαν ότι θα του δώσουν περίπου 1.700 ευρώ για να τοποθετήσει τη βόμβα σε ένα φορτηγάκι που χρησιμοποιούσε η στρατιωτική υπηρεσία της Ουκρανίας.
«Όταν συνέδεα τα καλώδια, σκέφτηκα ότι θα μπορούσε να εκραγεί εκείνη τη στιγμή. Σκέφτηκα ότι θα μπορούσα να πεθάνω», είπε στο BBC.
Ο Βλαντ -όχι το πραγματικό του όνομα- είναι ένα από τα εκατοντάδες παιδιά και εφήβους που, σύμφωνα με την ουκρανική κυβέρνηση, στρατολογήθηκαν μέσω του διαδικτύου από τη Ρωσία με αντάλλαγμα χρήματα για να πραγματοποιούν σαμποτάζ και άλλες επιθέσεις εναντίον της ίδιας τους της χώρας.
Ο 17χρονος δήλωσε ότι του έδωσαν εντολή να ρυθμίσει και να τοποθετήσει ένα τηλέφωνο στο εσωτερικό του βαν για να μεταδίδει ζωντανά τη σκηνή στον υπεύθυνο του, ώστε να μπορούν να πυροδοτήσουν εξ αποστάσεως τη συσκευή όταν κάποιος μπει στο όχημα.
Ωστόσο, η υπηρεσία ασφαλείας SBU της Ουκρανίας παρακολουθούσε και απέτρεψε την επίθεση. Ο Βλαντ, που είναι τώρα 18 ετών, περιμένει να δικαστεί με την κατηγορία της τρομοκρατίας, η οποία ενδέχεται να του επιφέρει ποινή φυλάκισης 12 ετών.
SBU μέσω BBC
Καθισμένος στο αυστηρά φυλασσόμενο κέντρο κράτησης του Ρίβνε με τον δικηγόρο του δίπλα του, αναγνωρίζει ότι θα μπορούσε να είχε συμβάλει στο θάνατο κάποιου.
«Το σκέφτηκα. Αλλά κανείς δεν συμπαθεί τους αξιωματικούς της στρατολόγησης της Ουκρανίας», λέει. «Σκέφτηκα: Λοιπόν, θα γίνω όπως όλοι οι άλλοι».
Η SBU αναφέρει ότι τα τελευταία δύο χρόνια έχουν εντοπιστεί περισσότεροι από 800 Ουκρανοί που έχουν στρατολογηθεί από τη Ρωσία – 240 από αυτούς είναι ανήλικοι, μερικοί μόλις 11 ετών.
Ωστόσο, η ειδική σε θέματα κυβερνοασφάλειας, Αναστασία Απέτικ, που διδάσκει μαθήματα για την ασφάλεια στο διαδίκτυο στην Ουκρανία, γνωρίζει περιπτώσεις ακόμη νεότερων παιδιών. «Προσπάθησαν να στρατολογήσουν παιδιά ηλικίας 9 ή 10 ετών», λέει.
Ο Αντρέι Νεμπίτοφ, αναπληρωτής επικεφαλής της Εθνικής Αστυνομίας της Ουκρανίας, λέει ότι οι άνθρωποι που τους στρατολογούν χρησιμοποιούν μια στρατηγική για την αναζήτηση ευάλωτων ατόμων που μπορούν εύκολα να χειραγωγηθούν.
«Τα παιδιά δεν συνειδητοποιούν πάντα πλήρως τις συνέπειες των πράξεών τους», λέει ο Νεμπίτοφ. «Ο εχθρός δεν ντρέπεται να χρησιμοποιεί ανηλίκους για την κατασκευή εκρηκτικών από οικιακά χημικά, τοποθετώντας τα σε διάφορα μέρη, όπως γραφεία στρατολόγησης ή αστυνομικά τμήματα».
Η SBU αναφέρει ότι η στρατολόγηση πραγματοποιείται κυρίως μέσω της εφαρμογής Telegram, αλλά και μέσω του TikTok, ακόμη και μέσω πλατφορμών βιντεοπαιχνιδιών. Οι αξιωματούχοι αναφέρουν ότι όσοι στρατολογούνται σχεδόν πάντα πείθονται λόγω των χρημάτων και όχι επειδή συμπαθούν τους Ρώσους.
Ο Βλαντ λέει ότι δεν υποστηρίζει τη Ρωσία και δεν είχε προηγούμενη εμπλοκή σε εγκληματικές δραστηριότητες.
Είχε εγγραφεί σε δύο κανάλια στο Telegram και δημοσίευσε ότι έψαχνε για εξ αποστάσεως εργασία. Μέσα σε μισή ώρα, ένας άνδρας που αυτοαποκαλούταν Ρόμαν απάντησε. Όταν αργότερα μίλησαν στο τηλέφωνο, ο Βλαντ λέει ότι ο Ρόμαν μιλούσε ρωσικά με μια περίεργη προφορά.
Ο Βλαντ λέει ότι αρχικά ήταν διστακτικός, αλλά τον έπεισαν να αναλάβει μια σειρά από όλο και πιο επικίνδυνες αποστολές. Πρώτα, του είπαν να παραλάβει μια χειροβομβίδα, αλλά όταν έφτασε στο καθορισμένο σημείο, αυτή δεν ήταν εκεί. Παρ’ όλα αυτά, του έδωσαν 30 δολάρια.
Λίγες μέρες αργότερα, του ανέθεσαν μια άλλη αποστολή: να βάλει φωτιά σε ένα φορτηγάκι που ανήκε σε ένα κέντρο στρατολόγησης, να το βιντεοσκοπήσει και να φύγει τρέχοντας.
Για αυτή την επίθεση, ο Βλαντ λέει ότι έλαβε περίπου 100 δολάρια σε κρυπτονομίσματα, πολύ λιγότερα από τα 1.300 ευρώ που του είχαν υποσχεθεί. Ο Ρόμαν του είπε ότι θα έπαιρνε τα υπόλοιπα αν έβαζε τη βόμβα στο Ρίβνε.
Μέσα στο κύκλωμα του σαμποτάζ
Τα κανάλια στο Telegram που έχει εξετάσει το BBC και στα οποία γίνεται η πρόσληψη δεν είναι φιλορωσικά, αλλά ενισχύουν την οργή που νιώθουν ορισμένοι Ουκρανοί απέναντι στην υπηρεσία στρατολόγησης, η οποία έχει πληγεί από κατηγορίες για βία και διαφθορά.
Χρησιμοποιώντας ένα προπληρωμένο τηλέφωνο και ένα ψευδώνυμο, το BBC εισήλθε σε αρκετά κανάλια για τα οποία είχε λάβει ενημερώσεις. Τα κανάλια περιείχαν βίντεο με πυρκαγιές και εκρήξεις που, όπως ισχυρίζονταν, είχαν πραγματοποιηθεί κατόπιν εντολής. Ωστόσο, το BBC δεν μπόρεσε να επαληθεύσει τις συνθήκες υπό τις οποίες γυρίστηκαν αυτά τα βίντεο.
Telegram μέσω BBC
Ένας λογαριασμός με τον οποίο επικοινώνησε το βρετανικό μέσο προσφέρθηκε αμέσως να πληρώσει, είτε σε κρυπτονομίσματα είτε μέσω τράπεζας, για εμπρησμό. Ο λογαριασμός είπε στο BBC να επικοινωνήσει με έναν δεύτερο λογαριασμό για περισσότερες λεπτομέρειες και στη συνέχεια έλαβε ένα μήνυμα με έναν τιμοκατάλογο που περιείχε λεπτομερώς το ποσό που προσφέρονταν να πληρώσουν για διαφορετικούς στόχους.
Οι πληρωμές κυμαίνονταν από 1.500 δολάρια για την πυρπόληση ενός ταχυδρομείου έως 3.000 δολάρια για μια τράπεζα. Οι τράπεζες είχαν μεγαλύτερη αξία, επειδή τα γυάλινα τζάμια ασφαλείας τις έκαναν πιο δύσκολο στόχο.
«Πρέπει είτε να ρίξετε βενζίνη μέσα στην τράπεζα, είτε να πετάξετε μερικές βόμβες μολότοφ», συμβούλεψε ο λογαριασμός.
Αλλά ακόμη και απλοί Ουκρανοί που αναζητούν εργασία μπορούν να βρουν προσφορές για να πραγματοποιήσουν σαμποτάζ.
Το BBC ανέφερε μια σειρά από αυτά τα κανάλια, λογαριασμούς και chatsbots στο Telegram, το οποίο αφαίρεσε μερικά από αυτά, αλλά όχι τα περισσότερα. Ένα από τα κανάλια που εξακολουθεί να είναι ενεργό έχει αυξηθεί κατά 750 συνδρομητές από τότε που άρχισε το βρετανικό μέσο να το παρακολουθεί, ενώ ένας λογαριασμός που το BBC ανέφερε στο Telegram ότι πρόσφερε χρήματα άμεσα για μια εμπρηστική επίθεση εξακολουθεί να είναι ενεργός.
Σε δήλωσή του, το Telegram ανέφερε: «Οι εκκλήσεις για βία ή καταστροφή περιουσίας απαγορεύονται ρητά στο Telegram και αφαιρούνται αμέσως μόλις εντοπιστούν».
Οι ουκρανικές αρχές έχουν κατονομάσει δημοσίως μέλη των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών που υποπτεύονται ότι ενεργούν ως «χειριστές» των σαμποτέρ.
Το BBC δεν μπόρεσε να επαληθεύσει ανεξάρτητα ότι η ίδια η ρωσική κυβέρνηση είναι υπεύθυνη.
Ωστόσο, αρκετές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν δηλώσει ότι έχουν αποδείξεις ότι Ρώσοι πράκτορες στρατολογούν νεαρούς άνδρες για να διαπράξουν πράξεις βανδαλισμού, εμπρησμού ή ακόμη και παρακολούθησης στις χώρες τους. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, έξι άνδρες φυλακίστηκαν για τη συμμετοχή τους σε εμπρηστική επίθεση που διέταξε η Ρωσία σε μια αποθήκη του Λονδίνου που παρείχε βοήθεια στην Ουκρανία.
SBU μέσω BBC
Στην Ουκρανία, εκατοντάδες φερόμενοι σαμποτέρ περιμένουν να δικαστούν, αλλά για ορισμένους οι συνέπειες μπορεί να είναι θανατηφόρες. Αρκετοί ύποπτοι έχουν σκοτωθεί από εκρηκτικά που μετέφεραν.
Η SBU ισχυρίζεται ότι Ρώσοι χειριστές έχουν σκόπιμα πυροδοτήσει συσκευές εξ αποστάσεως, γνωρίζοντας ότι οι πράκτορές τους θα σκοτωθούν.
Τον Μάρτιο, ένας 17χρονος σκοτώθηκε και ένας 15χρονος τραυματίστηκε σοβαρά όταν εξερράγη μια βόμβα που πιστεύεται ότι μετέφεραν σε σιδηροδρομικό σταθμό στο Ιβάνο-Φρανκίβσκ.
Από την μεριά του, ο Βλαντ έχει ένα μήνυμα για όσους δελεάζονται από τις στρατολογήσεις στο Telegram. «Δεν αξίζει τον κόπο. Είτε θα σας εξαπατήσουν και θα καταλήξετε στη φυλακή όπως εγώ, είτε θα καταλήξετε με μια βόμβα στα χέρια σας και θα σας ανατινάξει».
