Κάτι δείχνει να κινείται όλο και πιο έντονα τις τελευταίες εβδομάδες γύρω από τα ελληνοτουρκικά. Δηλώσεις, επαφές, ευρωπαϊκές αναφορές και νέες πρωτοβουλίες φέρνουν ξανά στο προσκήνιο το ενδεχόμενο μιας πιο ουσιαστικής προσέγγισης ανάμεσα στην Αθήνα και την Άγκυρα. Παρότι τίποτα δεν έχει ακόμη πάρει συγκεκριμένη μορφή, είναι φανερό πως υπάρχει κινητικότητα και ότι κάτι εξυφαίνεται στο παρασκήνιο των σχέσεων των δύο χωρών.
Αφορμή για τις τελευταίες συζητήσεις γύρω από το θέμα αποτελούν καταρχάς οι δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, ο οποίος αφήνει πλέον ανοιχτό το ενδεχόμενο να αρθεί το casus belli — η απειλή πολέμου που έχουν υιοθετήσει οι εξ ανατολών γείτονες απέναντι στη χώρα μας εάν επεκτείνουμε τα χωρικά ύδατα. Οι δηλώσεις αυτές έρχονται λίγο πριν από την εξέταση του τουρκικού αιτήματος συμμετοχής στο ευρωπαϊκό αμυντικό πρόγραμμα SAFE και εκλήφθηκαν από πολλούς ως σήμα για μια πιθανή αλλαγή στάσης της Άγκυρας.
H ελληνική πρόταση για πενταμερή διάσκεψη στην Ανατολική Μεσόγειο κερδίζει έδαφος
Παράλληλα, η ελληνική πρόταση για πενταμερή διάσκεψη στην Ανατολική Μεσόγειο φαίνεται να κερδίζει έδαφος, ενώ και από πλευράς Βρυξελλών εκφράζονται θετικά σχόλια για τη διατήρηση του διαλόγου. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν τονίσει ότι ο διάλογος Ελλάδας – Τουρκίας είναι κρίσιμος για τη σταθερότητα στην περιοχή, ειδικά σε μια περίοδο όπου η Ανατολική Μεσόγειος αποκτά αυξανόμενη ενεργειακή σημασία.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης, μιλώντας στο Athens Security Forum 2025, έδωσε το στίγμα της ελληνικής στάσης. Όπως είπε, ο διάλογος με την Τουρκία παραμένει ανοιχτός, παρά το γεγονός ότι οι επαφές των τελευταίων μηνών είναι περιορισμένες και το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας, που είχε προγραμματιστεί να γίνει στην Άγκυρα, έχει αναβληθεί επανειλημμένα.
«Δεν θεωρώ ότι υπάρχει ύφεση ή ότι απλώς κερδίζουμε χρόνο στα ελληνοτουρκικά», τόνισε ο κ. Γεραπετρίτης, υπενθυμίζοντας πως μόλις δύο χρόνια έχουν περάσει από τη Διακήρυξη των Αθηνών, με την οποία οι δύο πλευρές είχαν δεσμευθεί να εργαστούν για σχέσεις φιλίας και καλής γειτονίας. Ο ίδιος σημείωσε ότι η Ελλάδα «οφείλει έναντι της Ιστορίας και των επόμενων γενεών να ομαλοποιήσει τις σχέσεις της με την Τουρκία» και να την αντιμετωπίζει «ως μια κανονική γειτονική χώρα». Παραδέχθηκε ωστόσο ότι, πέρα από τη λεγόμενη «θετική ατζέντα» — που περιλαμβάνει συνεργασίες σε οικονομία, εμπόριο, μεταφορές και πολιτική προστασία — δεν έχει γίνει ακόμη πρόοδος στα δύσκολα ζητήματα που χωρίζουν τις δύο πλευρές. «Η αλήθεια είναι ότι δεν έχουμε μπει ακόμη στην καρδιά των διαφορών μας, δηλαδή στην οριοθέτηση της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας», είπε χαρακτηριστικά, προσθέτοντας πως η έλλειψη οριοθέτησης, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, είναι κάτι που διατηρεί πάντα τις εντάσεις. Παρ’ όλα αυτά, εξέφρασε την εκτίμηση ότι «υπάρχει ακόμη δυνατότητα να βρεθεί τρόπος για να συζητηθούν αυτά τα θέματα.
Οι τοποθετήσεις αυτές έρχονται σε μια εποχή όπου οι διεθνείς ισορροπίες αλλάζουν, και η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται να επιθυμεί ηρεμία και σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο, προκειμένου να προχωρήσουν οι νέοι ενεργειακοί σχεδιασμοί. Η τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, παρότι επαναλαμβάνει τις επισημάνσεις για τουρκικές προκλητικές πρακτικές απέναντι σε Ελλάδα και Κύπρο, αναγνωρίζει ως θετική την προσπάθεια διατήρησης του διαλόγου και χαρακτηρίζει τη συνεχιζόμενη διαμάχη για την υφαλοκρηπίδα «βασικό εμπόδιο» για τις σχέσεις των δύο χωρών.
Μητσοτάκης – Χριστοδουλίδης επιβεβαίωσαν ότι Αθήνα και Λευκωσία συνεχίζουν να πορεύονται με κοινό βηματισμό
Σε αυτό το περιβάλλον εντάσσεται και η χθεσινή συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκο Χριστοδουλίδη, στο πλαίσιο της 3ης Διακυβερνητικής Συνόδου Ελλάδας – Κύπρου. Οι δύο ηγέτες επιβεβαίωσαν ότι Αθήνα και Λευκωσία συνεχίζουν να πορεύονται με κοινό βηματισμό, στηριζόμενες στο Διεθνές Δίκαιο και στο Δίκαιο της Θάλασσας.
Ο πρωθυπουργός ανέφερε χαρακτηριστικά ότι Αθήνα και Λευκωσία μένουν προσηλωμένες στο Διεθνές Δίκαιο και στο Δίκαιο της Θάλασσας σε μια συγκυρία αβεβαιότητας. «Οι δύο χώρες μας αποτελούν πυλώνες σταθερότητας και αξιοπιστίας στην ευρύτερη περιοχή» σημείωσε.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης στάθηκε επίσης στις ενεργειακές συμφωνίες με αμερικανικές εταιρείες, οι οποίες, όπως είπε, «έρχονται να συμβάλλουν στην ενεργειακή ασφάλεια ολόκληρης της Ευρώπης». Υπογράμμισε παράλληλα ότι αυτές οι συμφωνίες έχουν και «ισχυρό εθνικό πρόσημο», αποκαλύπτοντας ότι «ύστερα από 40 χρόνια ετοιμάζεται το πρώτο ερευνητικό γεωτρύπανο να πιάσει δουλειά στο Ιόνιο». «Θέλουμε την πράσινη μετάβαση», πρόσθεσε, «αλλά θα ήταν μεγάλο σφάλμα αν δεν επιχειρούσαμε να αξιοποιήσουμε τους δικούς μας πόρους, όπως έχει κάνει η Κύπρος».
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε και στη σημασία του σχήματος 3+1 (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ με τη συμμετοχή των ΗΠΑ), τονίζοντας πως το σχήμα αυτό επανενεργοποιήθηκε πρόσφατα με στόχο τη συνεργασία στον τομέα της ενέργειας και της ασφάλειας. Όπως ήταν αναμενόμενο, στο επίκεντρο των συνομιλιών που είχαν οι δύο άνδρες βρέθηκε και το Κυπριακό, με τον πρωθυπουργό να επαναλαμβάνει ότι «οι θέσεις μας είναι ξεκάθαρες». «Στηρίζουμε τις προσπάθειες για επανένωση του νησιού όπως το επιτάσσουν οι αποφάσεις του ΟΗΕ», σημείωσε, προσθέτοντας ότι «οι δύο υπουργοί Εξωτερικών εργάστηκαν για την επαναφορά του Κυπριακού στην ατζέντα του γ.γ. του ΟΗΕ».
«Τώρα είναι στο χέρι άλλων να αποδείξουν αν πραγματικά εννοούν ότι επιθυμούν διαδικασία επανεκκίνησης των συνομιλιών, στα πλαίσια πολύ σαφών κατευθύνσεων που καθορίζονται από το Συμβούλιο Ασφαλείας και το πλαίσιο των ευρωτουρκικών σχέσεων», ανέφερε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Όλα αυτά τα δεδομένα — από τις δηλώσεις Φιντάν μέχρι τις επαφές Μητσοτάκη και τις παρεμβάσεις Γεραπετρίτη — δείχνουν πως η κατάσταση στα ελληνοτουρκικά δεν είναι στάσιμη. Αντίθετα, διαμορφώνεται ένα νέο περιβάλλον, όπου οι δύο πλευρές, με την πίεση και τη συμμετοχή της Ευρώπης, ίσως επιχειρήσουν να περάσουν από τα λόγια στην πράξη. Αν οι επόμενοι μήνες θα οδηγήσουν σε ουσιαστικές συζητήσεις ή σε νέα αδιέξοδα, μένει να φανεί. Το σίγουρο είναι ότι η διπλωματική σκακιέρα στην περιοχή έχει αρχίσει να κινείται ξανά – και όλοι παρακολουθούν προσεκτικά την επόμενη κίνηση.
