Η εικόνα της αγοράς εργασίας αποτυπώνει μια πραγματικότητα που δύσκολα μπορεί να αγνοηθεί: οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας βρίσκονται σε καθεστώς παρατεταμένης ένδειας, με αποτέλεσμα μόλις ένας στους πέντε εργαζόμενους να καλύπτεται σήμερα από κάποια μορφή συλλογικής ρύθμισης.
Το 2024 υπεγράφησαν μόλις 47 συλλογικές συμβάσεις, από τις οποίες μόνο επτά έχουν κηρυχθεί υποχρεωτικά εκτελεστές – δηλαδή ισχύουν για το σύνολο των εργαζομένων κάθε κλάδου. Οι υπόλοιπες εφαρμόζονται αποκλειστικά σε όσες επιχειρήσεις συμμετέχουν στις εργοδοτικές οργανώσεις που υπέγραψαν τη συμφωνία.
Η εικόνα αυτή, όπως παραδέχονται συνδικαλιστικοί και θεσμικοί παράγοντες, επιβεβαιώνει ότι το σύστημα των συλλογικών διαπραγματεύσεων παραμένει αποδυναμωμένο, περισσότερο από δώδεκα χρόνια μετά την απορρύθμιση του 2012. Τότε, οι αλλαγές στο νομικό πλαίσιο οδήγησαν σε κατάρρευση της κάλυψης, από το 100% των εργαζομένων το 2010 στο σημερινό 20%–28%.
Το μέγεθος της κατάρρευσης
Σύμφωνα με την Ετήσια Έκθεση του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ για το 2025, το δίκτυο των κλαδικών συμβάσεων έχει σχεδόν αποδομηθεί. Μόνο το 2024 υπογράφηκαν 18 νέες κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές συμβάσεις, ενώ συνολικά βρίσκονταν σε ισχύ 47, οι οποίες κάλυπταν 711.500 εργαζόμενους, δηλαδή λιγότερο από το ένα τρίτο των μισθωτών.
Από αυτές, μόλις επτά έχουν επεκταθεί σε ολόκληρο τον κλάδο, γεγονός που καθιστά το πραγματικό ποσοστό κάλυψης ακόμη χαμηλότερο — περί το 20%. Το αποτέλεσμα είναι ότι τέσσερις στους πέντε εργαζόμενους διαπραγματεύονται ατομικά τους όρους εργασίας τους, χωρίς θεσμική προστασία.
Οι συνέπειες και τα αιτήματα
Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις θεωρούν επιτακτική την ανάγκη επαναφοράς του θεσμού των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων στην προ της κρίσης κατάσταση. Ζητούν την ενίσχυση της επεκτασιμότητας των συμβάσεων, την ενδυνάμωση της μετενέργειας και την καθολικότητα της εφαρμογής τους.
Από την πλευρά του, το υπουργείο Εργασίας έχει ανοίξει διάλογο με τους κοινωνικούς εταίρους προκειμένου να εξεταστούν αλλαγές στο νομικό πλαίσιο και να θεσπιστούν κίνητρα για περισσότερες κλαδικές συμβάσεις. Το χρονοδιάγραμμα προβλέπει την οριστικοποίηση των μέτρων έως το τέλος του 2025, με εφαρμογή από το 2026, καθώς και τη διαμόρφωση ενός οδικού χάρτη ενίσχυσης των συλλογικών ρυθμίσεων.
Αξίζει να σημειωθεί πως ευρωπαϊκή οδηγία, την οποία η Ελλάδα έχει ήδη κυρώσει, προβλέπει ότι το 80% των εργαζομένων θα πρέπει να καλύπτεται από συλλογικές συμβάσεις — στόχος που, με τα σημερινά δεδομένα, μοιάζει μακρινός.
Στις μέχρι τώρα συζητήσεις στην αρμόδια επιτροπή έχουν υπάρξει μερικές συγκλίσεις, κυρίως στα ζητήματα:
- του ποσοστού εκπροσώπησης των εργοδοτικών οργανώσεων που απαιτείται για την επέκταση μιας σύμβασης, και
- του τρόπου λειτουργίας του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ).
Ωστόσο, οι αποκλίσεις παραμένουν μεγάλες σε θέματα που θέτει η εργατική πλευρά, όπως η μετενέργεια, η συρροή και η καθολικότητα των συμβάσεων.
Επιχειρησιακές συμβάσεις χωρίς αυξήσεις
Η ίδια έκθεση δείχνει ότι η πλειονότητα των επιχειρησιακών συμβάσεων του 2024 (66%) δεν προέβλεψε καμία αύξηση αποδοχών, διατηρώντας τους μισθούς αμετάβλητους. Μόνο το 34% των συμβάσεων προέβλεψε οριακές μισθολογικές βελτιώσεις, που αφορούν περίπου 57.000 εργαζόμενους.
Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, οι 47 συλλογικές συμβάσεις που βρίσκονται σήμερα σε ισχύ καλύπτουν περίπου 711.500 εργαζόμενους από το σύνολο των 2,52 εκατ. μισθωτών της χώρας.
Η εικόνα των αριθμών αποτυπώνει κάτι περισσότερο από στατιστική αδράνεια: μια θεσμική σιωπή που έχει αφήσει τους εργαζομένους χωρίς συλλογική φωνή και τις διαπραγματεύσεις να υποκαθίστανται από ατομικές συμφωνίες.
Η πρόκληση για την επόμενη διετία είναι σαφής: η ανασύνταξη του μηχανισμού των συλλογικών διαπραγματεύσεων και η επαναφορά του θεσμού στο επίκεντρο της αγοράς εργασίας. Μόνο τότε, λένε οι ειδικοί, θα μπορέσει η ελληνική αγορά να ανακτήσει την ισορροπία της – ανάμεσα στην ευελιξία και τη δικαιοσύνη.
