Ένας «Μεσσίας», ένα ψέμα 8 δισ. δολαρίων και η κατάρρευση της αγοράς
Ήταν σαν σήμερα, πριν από τρία χρόνια, όταν γονάτισε ένα «θαύμα» της νέας οικονομίας. Ήταν η στιγμή που η ίδια η έννοια της εμπιστοσύνης στα ψηφιακά assets κατέρρευσε.
Μέσα σε λίγες μέρες, to FTX, το ανταλλακτήριο κρυπτονομισμάτων που παρουσιαζόταν ως το ασφαλές πρόσωπο της νέας εποχής, βυθίστηκε σε ένα χάος απάτης και πανικού.
Στο επίκεντρο ένας νεαρός δισεκατομμυριούχος με ατημέλητα μαλλιά, t-shirt και το βλέμμα ενός παιδιού που πίστεψε ότι μπορεί να αλλάξει τον κόσμο χωρίς κανόνες.
- Το όνομά του: Σαμ Μπάνκμαν–Φρίντ.
- Το όραμά του: να «διορθώσει» την αγορά των crypto.
- Το αποτέλεσμα: η μεγαλύτερη κατάρρευση μετά την Enron — και μια προειδοποίηση για όποιον πιστεύει ότι η τεχνολογία μπορεί να αντικαταστήσει την ηθική.
Είναι 9 Νοεμβρίου 2022, και το ανταλλακτήριο κρυπτονομισμάτων που πριν λίγους μήνες διαφημιζόταν στο Super Bowl καταρρέει μέσα σε ώρες. Ο άνθρωπος που εμφανιζόταν στα εξώφυλλα του Fortune και του Forbes ως «ο επόμενος Γουόρεν Μπάφετ» βλέπει τώρα την περιουσία του να εξατμίζεται.
Το FTX, άλλοτε τρίτο μεγαλύτερο ανταλλακτήριο crypto στον κόσμο, αναστέλλει τις αναλήψεις. Και ολόκληρη η βιομηχανία των ψηφιακών νομισμάτων παγώνει.
Το παιδί-θαύμα που δήλωνε ιδεαλιστής
Ο Σαμ Μπάνκμαν–Φρίντ —ή απλώς SBF, όπως τον φώναζαν— γεννιέται στο Στάνφορντ, από δύο καθηγητές Νομικής.
Απόφοιτος του MIT, γοητεύεται από τη φιλοσοφία του αποδοτικού αλτρουισμού, της ιδέας πως μπορείς να γίνεις δισεκατομμυριούχος για να δωρίσεις τον πλούτο σου στην ανθρωπότητα.
Στα 25 του, ιδρύει την Alameda Research, μια εταιρεία arbitrage που εκμεταλλεύεται διαφορές τιμών στο Bitcoin. Το 2019 ιδρύει το FTX — ένα crypto exchange με slick design και φιλική εμπειρία χρήστη. Το αφήγημα είναι τέλειο: νέος, ιδιοφυΐα, ανιδιοτελής.
Σύντομα, οι επενδυτές συρρέουν. Το SoftBank Vision Fund, η Sequoia Capital, το Ontario Teachers’ Pension Plan βάζουν εκατοντάδες εκατομμύρια. Στο απόγειο, η αποτίμηση φτάνει τα 32 δισ. δολάρια.
Ο SBF γίνεται δωρητής στο Δημοκρατικό Κόμμα, κάνει lobbying στην Ουάσιγκτον, εμφανίζεται δίπλα σε υπουργούς Οικονομικών και κηρύττει τη «διαφάνεια στα crypto».
Φοράει σορτσάκια, πίνει energy drinks, κοιμάται σε υπνόσακο μέσα στο γραφείο. Είναι η εικόνα του «νεαρού ιδιοφυούς geek» που θα φέρει «ήθος» σε μια αχαρτογράφητη αγορά.
Το ψέμα πίσω από την οθόνη
Μόνο που πίσω από το cool αφήγημα, το FTX και η Alameda είναι «συγκοινωνούντα δοχεία». Κατά τρόπο απολύτως παράνομο και ανήθικο.
Η Alameda χρησιμοποιεί τα χρήματα των πελατών της FTX για να καλύψει ζημιές και να ποντάρει σε ριψοκίνδυνα trades.
Η αξία του token FTT, που υποτίθεται ότι εγγυάται τη ρευστότητα της FTX, βασίζεται σε… FTT. Όλα είναι ένας κύκλος εσωτερικού…κοπανιστού αέρα.
Κι έπειτα έρχεται το δημοσίευμα του CoinDesk στις 2 Νοεμβρίου 2022: ένα εσωτερικό έγγραφο της Alameda δείχνει ότι το μεγαλύτερο μέρος του ενεργητικού της βασίζεται στο FTT.
Η αγορά μυρίζει αίμα. Η Binance, ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής, ανακοινώνει ότι πουλάει τα FTT που διαθέτει. Σε λίγες ώρες, ξεκινά ο πανικός. Οι χρήστες ζητούν αναλήψεις ύψους 6 δισ. δολαρίων μέσα σε δύο μέρες. Το FTX δεν έχει ρευστό. Και η φούσκα σκάει.
Το ντόμινο
Ο Μπάνκμαν–Φρίντ στέλνει tweet: “Assets are fine” (το ενεργητικό είναι εντάξει). Τρεις ώρες αργότερα, σβήνει το tweet.
Προσπαθεί να βρει διάσωση από τη Binance. Ο Ζάο Τσανγκπένγκ δέχεται να ελέγξει τα βιβλία — και την επόμενη μέρα αποσύρει την πρόταση: «Τα προβλήματά του είναι πέρα από κάθε έλεγχο», λέει.
Οι αγορές παγώνουν. Το Bitcoin βυθίζεται κάτω από τα 16.000 δολάρια. Η τιμή του FTT καταρρέει 90%. Η αξία του FTX καταρρέει στο μηδέν.
Στις 11 Νοεμβρίου 2022, η εταιρεία καταθέτει αίτηση πτώχευσης στο Ντέλαγουερ.
Στο δικαστήριο, ο νέος CEO Τζον Ρέι —ο ίδιος που ανέλαβε την Enron το 2001— δηλώνει:«Ποτέ στην καριέρα μου δεν έχω δει τέτοια αποτυχία ελέγχου και τέτοια απουσία αξιόπιστων οικονομικών δεδομένων».
Η αποκάλυψη
Οι ερευνητές ανακαλύπτουν ένα λάκκο 8 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Πελάτες από 134 χώρες χάνουν αποταμιεύσεις, hedge funds καταρρέουν, δίκτυα δανεισμού παγώνουν.
Η απάτη είναι τόσο εκτεταμένη που το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ μιλά για «οικονομικό έγκλημα του αιώνα».
Ο SBF συλλαμβάνεται περίπου έναν μήνα αργότερα στις Μπαχάμες. Κατηγορείται για απάτη, ξέπλυμα χρήματος και παραβίαση χρηματοπιστωτικών κανονισμών. Όταν τον ρωτούν πώς χάθηκε τόσος πλούτος, απαντά ψύχραιμα:«Μάλλον δεν ήμουν τόσο καλός στα ρίσκα όσο νόμιζα».
Η δίκη, η ποινή, το αποτύπωμα
Το 2024, το ομοσπονδιακό δικαστήριο της Νέας Υόρκης τον κρίνει ένοχο για επτά κατηγορίες απάτης και συνωμοσίας. Η ποινή —βαριά: 25 χρόνια φυλάκιση.
Ο άλλοτε «Μεσσίας των crypto» παρακολουθεί τώρα από το κελί του στο Μπρούκλιν τις αγορές να έχουν αλλάξει πρόσωπο.
Το FTX έχει διαλυθεί. Οι διαχειριστές ρευστοποιούν τα εναπομείναντα assets, ενώ οι αρχές προσπαθούν να ανακτήσουν περίπου 60 σεντς ανά δολάριο για τους επενδυτές.
Η υπόθεση έχει γίνει πια παράδειγμα προς αποφυγή στα πανεπιστήμια,
και η φράση “Do your own research” έχει αποκτήσει βαρύτητα.
Η φούσκα που καθρέφτισε την εποχή
Η ιστορία του FTX δεν είναι μόνο μια ιστορία απάτης.
Είναι η αντανάκλαση μιας ολόκληρης εποχής, που πίστεψε ότι μπορεί ο ψηφιακός κόσμος να κυριαρχήσει χωρίς κανόνες. Όπως είπε ο οικονομολόγος Νουριέλ Ρουμπινί, «δεν κατέρρευσε η τεχνολογία. Κατέρρευσε η ηθική πίσω από αυτήν».
Η υπόθεση δείχνει πόσο εύκολα το όραμα της καινοτομίας μπορεί να μετατραπεί σε εργαλείο απληστίας, και πώς κάθε νέο σύστημα —όσο «έξυπνο» κι αν είναι— χρειάζεται μια παλιά, απλή αρετή: λογοδοσία.
3 χρόνια μετά
Τρία χρόνια μετά, ο απόηχος της κατάρρευσης ακόμη ηχεί. Τα crypto έχουν επιβιώσει, αλλά πιο ώριμα, πιο ρυθμισμένα.
Οι επενδυτές δεν κυνηγούν πια το «εύκολο δισεκατομμύριο»· ζητούν κανόνες, εποπτεία, διαφάνεια.
Το FTX έπεσε, αλλά άφησε πίσω του ένα πολύτιμο μάθημα: πως καμία καινοτομία δεν είναι άτρωτη όταν χτίζεται πάνω στην αυταπάτη.
