Νέες μελέτες αποκαλύπτουν τις νέες τάσεις που αναπτύσσονται στον κόσμο των χρηστών μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Υπάρχει εντυπωσιακή πτώση της δημόσιας εμπιστοσύνης προς τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, σύμφωνα με τον Δείκτη Ηθικής 2025 (Ethics Index) που δημοσίευσε το Governance Institute of Australia. Ένας στους τέσσερις Αυστραλούς χαρακτηρίζει πλέον τα social media ως «πολύ ανήθικα». Η Έκθεση Ψηφιακών Ειδήσεων 2025 (Digital News Report) εντόπισε εκτεταμένη ανησυχία για την παραπληροφόρηση και έλλειψη εμπιστοσύνης στις ειδήσεις που διακινούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αυτή η δυσπιστία δεν περιορίζεται στην Αυστραλία είναι παγκόσμιο φαινόμενο. Ο Δείκτης Εμπιστοσύνης Edelman 2025 (Edelman Trust Barometer) —μια ετήσια διεθνής έρευνα σε πάνω από 30.000 άτομα σε 28 χώρες— κατέγραψε επίσης πτώση της εμπιστοσύνης στις εταιρείες κοινωνικής δικτύωσης.
Αν και τα social media έχουν διευκολύνει τη σύνδεση, τη δημιουργικότητα και τη συμμετοχή στα κοινά, η έρευνα αναδεικνύει και τις σκοτεινές τους πλευρές. Μελέτες δείχνουν ότι σε ορισμένες πλατφόρμες, ψευδείς ή εντυπωσιακές πληροφορίες διαδίδονται ταχύτερα από την αλήθεια. Τέτοιες πληροφορίες μπορούν να ενισχύσουν τη διχόνοια και την πολιτική πόλωση. Επιπλέον, η υπερβολική χρήση των social media έχει συνδεθεί με προβλήματα ψυχικής υγείας. Αν και οι αιτίες είναι δύσκολο να καθοριστούν, έρευνες έχουν εντοπίσει συσχέτιση με υψηλότερα επίπεδα κατάθλιψης, άγχους και ψυχολογικής πίεσης, ιδίως μεταξύ εφήβων και νεαρών ενηλίκων.
Το 2021, η Φράνσις Χόγκεν πρώην στέλεχος του Facebook, αποκάλυψε χιλιάδες εσωτερικά έγγραφα που έδειχναν τις αρνητικές επιπτώσεις του Instagram στην ψυχική υγεία των εφήβων. Οι αποκαλύψεις αυτές προκάλεσαν παγκόσμια έρευνα και έντονη συζήτηση για την ευθύνη των social media. Πληροφοριοδότες όπως η Χόγκεν υποστηρίζουν ότι οι ίδιες οι εταιρείες γνωρίζουν τους κινδύνους αλλά δεν ενεργούν πάντα για να τους περιορίσουν.
Τα podcasts διαθέτουν πολύ καλύτερη φήμη
Αντίθετα, τα podcasts φαίνεται να απολαμβάνουν πολύ πιο θετική εικόνα. Οι Αυστραλοί τα αξιολογούν πολύ πιο ευνοϊκά, ενώ η ακρόαση podcast έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια.
Πάνω από τους μισούς Αυστραλούς άνω των 10 ετών ακούνε ή βλέπουν podcasts κάθε μήνα. Δεν είναι τυχαίο ότι στις εκλογές του 2025, οι πολιτικοί ηγέτες συμμετείχαν ενεργά σε podcasts ως μέρος της επικοινωνιακής τους στρατηγικής. To YouTube έχει πλέον ξεχωριστή ενότητα για podcasts στην αρχική της σελίδα.
Η κατανάλωση τους είναι πιο συνειδητή — οι ακροατές επιλέγουν συγκεκριμένες εκπομπές και επεισόδια, αντί να κάνουν τυχαίο scroll.
Τα podcasts προσφέρουν πιο εκτενείς και ουσιαστικές συζητήσεις, σε αντίθεση με τις σύντομες, αποσπασματικές αναρτήσεις των social media.
Έρευνες δείχνουν ότι τα podcasts δημιουργούν αίσθημα οικειότητας και αυθεντικότητας. Οι ακροατές αναπτύσσουν σχέση εμπιστοσύνης με τους παρουσιαστές, τους οποίους θεωρούν αξιόπιστους και ειλικρινείς. Ωστόσο, αυτή η εμπιστοσύνη μπορεί να είναι παραπλανητική.
Μελέτη του Brookings Institution, που ανέλυσε πάνω από 36.000 πολιτικά podcasts, βρήκε ότι το 70% περιείχε τουλάχιστον έναν ψευδή ή ανεπιβεβαίωτο ισχυρισμό. Άλλες έρευνες δείχνουν ότι πολλά πολιτικά podcasts χρησιμοποιούν τοξική ή επιθετική γλώσσα. Συνεπώς, αν και τα podcasts θεωρούνται πιο «ηθικά» από τα social media, δεν είναι αυτόματα πιο ασφαλή ή αξιόπιστα.
Επανεξετάζοντας την εμπιστοσύνη στο ψηφιακό περιβάλλον
Το βασικό μήνυμα είναι ότι δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε ή να απορρίπτουμε τυφλά καμία διαδικτυακή πλατφόρμα — είτε είναι social media, είτε podcast, είτε οποιοδήποτε άλλο μέσο.
Χρειαζόμαστε κριτική σκέψη και ψηφιακή παιδεία για να αξιολογούμε όλες τις πληροφορίες που λαμβάνουμε, είτε πρόκειται για ένα βίντεο στο TikTok είτε για ένα δίωρο podcast. Για να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη του κοινού, τα social media πρέπει να λειτουργούν πιο ηθικά — να είναι διαφανή σχετικά με τις διαφημίσεις, τις χορηγίες και τις πολιτικές λογοκρισίας, και να εξηγούν πώς επιλέγεται το περιεχόμενο που προβάλλεται στους χρήστες.
Η ίδια απαίτηση διαφάνειας πρέπει να ισχύει και για τα podcasts και τις streaming πλατφόρμες, καθώς κι αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν κακόβουλα. Οι κυβερνήσεις μπορούν να ενισχύσουν την λογοδοσία μέσω δίκαιης εποπτείας, αλλά οι κανόνες θα έχουν αποτέλεσμα μόνο αν οι ίδιες οι πλατφόρμες ενεργούν υπεύθυνα. Νωρίτερα φέτος, η αυστραλιανή κυβέρνηση δημοσίευσε μια έκθεση που υποστηρίζει ότι οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν «καθήκον φροντίδας» προς τους χρήστες τους και πρέπει για παράδειγμα, να περιορίζουν ενεργά τη διάδοση επιβλαβούς περιεχομένου.
