Είναι γνωστό ότι η εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου μπορεί να προσφέρει οφέλη που ξεπερνούν τις μουσικές δεξιότητες. Έρευνες έχουν δείξει ότι ενισχύει τη μνήμη, τη συγκέντρωση, τον συντονισμό κινήσεων και τη γλωσσική ανάπτυξη, ενώ βοηθά και να διατηρήσουμε τον εγκέφαλό μας νεότερο. Στα παραπάνω, μια νέα επιστημονική μελέτη έρχεται να προσθέσει ένα ακόμη εντυπωσιακό εύρημα: η μουσική φαίνεται να αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε τον πόνο.
Ο πόνος αποτελεί έναν σύνθετο αμυντικό μηχανισμό του σώματος, που κινητοποιεί άμεσα τόσο το νευρικό σύστημα όσο και τη συμπεριφορά μας. Αν, για παράδειγμα, αγγίξουμε κατά λάθος ένα καυτό τηγάνι, το ερέθισμα μεταδίδεται στον εγκέφαλο και προκαλεί ακαριαία απόσυρση του χεριού, πριν προκληθεί σοβαρό έγκαυμα. Ταυτόχρονα, μειώνεται η δραστηριότητα του κινητικού φλοιού – της περιοχής του εγκεφάλου που ελέγχει τις κινήσεις – ώστε να αποτραπεί η καταπόνηση του τραυματισμένου μέλους του σώματος.
Αυτές οι αντιδράσεις είναι προστατευτικές βραχυπρόθεσμα, όμως όταν ο πόνος παρατείνεται, ο εγκέφαλος συνεχίζει να στέλνει αυτά τα σήματα «μην κινείσαι», τα οποία τελικά οδηγούν σε μείωση κινητικότητας και σε δυσλειτουργία των περιοχών που ελέγχουν τον πόνο, αναφέρει το Science Alert.
Ο επίμονος πόνος μπορεί μάλιστα να «συρρικνώσει» τον αποκαλούμενο «σωματικό χάρτη» του εγκεφάλου – το σύστημα που καθορίζει ποιοι μύες ενεργοποιούνται και πότε – γεγονός που σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα πόνου και μειωμένο έλεγχο των κινήσεων. Παρόλα αυτά, δεν επηρεάζονται όλοι με τον ίδιο τρόπο· κάποιοι άνθρωποι εμφανίζουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, γεγονός που οι επιστήμονες προσπαθούν να κατανοήσουν.
Οι διαφορές μουσικών και μη μουσικών
Με αυτό το ερώτημα ως αφετηρία, ερευνητική ομάδα μελέτησε εάν η συστηματική μουσική εκπαίδευση και οι αλλαγές που αυτή προκαλεί στον εγκέφαλο μπορούν να επηρεάσουν και την εμπειρία του πόνου. Για τον σκοπό αυτό, προκάλεσαν ελεγχόμενο μυϊκό πόνο στα χέρια 40 εθελοντών, μουσικών και μη μουσικών, μέσω έγχυσης μιας ένωσης που ονομάζεται παράγοντας ανάπτυξης νεύρου. Πρόκειται για μια πρωτεΐνη που συνήθως διατηρεί τα νεύρα υγιή, αλλά όταν ενίεται στους μύες των χεριών, τους προκαλεί πόνο για αρκετές ημέρες ειδικά όταν τα χέρια κινούνται. Ωστόσο, είναι ασφαλής, προσωρινή και δεν προκαλεί καμία βλάβη.
Η εγκεφαλική δραστηριότητα των συμμετεχόντων μετρήθηκε με τη μέθοδο της διακρανιακής μαγνητικής διέγερσης (TMS), τόσο πριν όσο και δύο και οκτώ ημέρες μετά την έγχυση. Η τεχνική αυτή επέτρεψε τη χαρτογράφηση της περιοχής του εγκεφάλου που ελέγχει τις κινήσεις του χεριού.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Οι εθελοντές που ήταν μουσικοί παρουσίαζαν από την αρχή πιο εξελιγμένους χάρτες κινητικού ελέγχου, σε άμεση αναλογία με τις ώρες εξάσκησης που είχαν αφιερώσει στη ζωή τους. Μετά την πρόκληση του πόνου, οι μη μουσικοί εμφάνισαν μείωση της δραστηριότητας και συρρίκνωση αυτών των χαρτών, ενώ οι μουσικοί όχι μόνο δεν παρουσίασαν αλλοίωση, αλλά ανέφεραν και σαφώς μικρότερη ενόχληση. Όσο περισσότερη μουσική εμπειρία είχαν, τόσο λιγότερο έντονα αντιλαμβάνονταν τον πόνο.
«Νευρολογική ασπίδα» απέναντι στον πόνο
Αν και η μελέτη βασίστηκε σε μικρό δείγμα, τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι η μακρόχρονη μουσική εξάσκηση προσφέρει μια μορφή «νευρολογικής ασπίδας» απέναντι στον πόνο. Η μουσική δεν αποτελεί θεραπεία για τις χρόνιες παθήσεις, ωστόσο αποδεικνύει πως η συνεχής εξάσκηση και η εμπειρία μπορούν να αναδιαμορφώσουν τον εγκέφαλο και να επηρεάσουν την ίδια την αίσθηση του πόνου.
Οι επιστήμονες συνεχίζουν την έρευνα, εξετάζοντας εάν η μουσική εκπαίδευση μπορεί να προστατεύει και από άλλες επιπτώσεις του χρόνιου πόνου, όπως η διαταραχή προσοχής ή η γνωστική κόπωση. Αν τα νέα ευρήματα το επιβεβαιώσουν, ίσως στο μέλλον η μουσική να αποτελέσει τη βάση για θεραπείες που θα «επανεκπαιδεύουν» τον εγκέφαλο των ανθρώπων που υποφέρουν από επίμονο πόνο.
