Ερευνητική ομάδα υποστηρίζει ότι βρήκε την απάντηση στο μυστήριο των Μοάι.
Νέα μελέτη εξηγεί το πώς μετέφεραν οι κάτοικοι των Νησιών του Πάσχα τα τεράστια αγάλματα που έφτιαχναν από το σημείο δημιουργίας τους στην περιοχή που τα τοποθετούσαν διαδικασία που αποτελεί διαχρονικό αντικείμενο συζητήσεων στην επιστημονική κοινότητα.
Το Ράπα Νούι που είναι ευρέως γνωστό ως Νησί του Πάσχα είναι νησί της Πολυνησίας που βρίσκεται στον Ειρηνικό ωκεανό και είναι επαρχία της Χιλής. Έχει έκταση 163,6 τετ. χλμ. και θεωρείται το πλέον απομονωμένο νησί στον κόσμο. Ο γηγενής πληθυσμός αναφέρεται στο νησί ως Ραπανούι. Το όνομα «Νησί του Πάσχα» οφείλεται στον Ολλανδό θαλασσοπόρο Γιάκομπ Ρόγκεβεν, ο οποίος έφτασε εκεί το Πάσχα του 1722.
Η ιστορία της ανθρώπινης παρουσίας στο νησί του Πάσχα αρχίζει περίπου το 500 όταν σύμφωνα με την κρατούσα θεωρία πήγαν εκεί οι πρώτοι άποικοι από νησιά της της Γαλλικής Πολυνησίας. Σύμφωνα με άλλη θεωρία οι πρώτοι άποικοι έφθασαν εκεί από την Ούρου (Uru), που βρίσκεται στα σύνορα της Βολιβίας, του Περού και της Χιλής.
Οι πρώτοι Ευρωπαίοι που έφτασαν στο νησί του Πάσχα αντίκρισαν λίγους εξαθλιωμένους κατοίκους να ζουν σε ένα ερημικό περιβάλλον τριγυρισμένοι από εντυπωσιακά γιγάντια αγάλματα, τα Μοάι. Ο τρόπος που κατασκευάστηκαν και κυρίως ο τρόπος που μεταφέρθηκαν σε διάφορα σημεία του νησιού αυτά τα αγάλματα βάρους από 12 ως 80 τόνους απασχολεί επί δεκαετίες την επιστημονική κοινότητα χωρίς να έχει υπάρξει μια κοινά αποδεκτή εξήγηση. Να σημειωθεί ότι πρόσφατη μελέτη ανατρέπει τα όσα γνωρίζουμε για το νησί του Πάσχα αναφέροντας ότι οι πρώτοι Ευρωπαίοι αντίκρισαν μια καλά οργανωμένη κοινότητα μερικών χιλιάδων κατοίκων που είχαν αναπτύξει μάλιστα καινοτόμες γεωργικές μεθόδους για να αντιμετωπίσουν τα διαφόρων ειδών γεωγραφικά και κλιματικά εμπόδια που αντιμετώπιζαν για να διατηρείται χωρίς προβλήματα η διαβίωση τους.
Η νέα θεωρία
Χρησιμοποιώντας συνδυασμό τρισδιάστατης μοντελοποίησης (3D modelling) και πειραμάτων σε πραγματικές συνθήκες ερευνητική ομάδα επιβεβαίωσε ότι τα αγάλματα του Νησιού του Πάσχα πραγματικά «περπατούσαν» μέχρι να φτάσουν στους τελικούς τους προορισμούς. Μετά από μελέτη σχεδόν στο σύνολο των Μοάι η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι οι κάτοικοι του νησιού πιθανότατα χρησιμοποιούσαν σχοινιά για να τα… κουνάνε μπρος-πίσω σε ζιγκ-ζαγκ κίνηση.
Αυτή η τεχνική επέτρεπε σε μικρές ομάδες ανθρώπων να μετακινούν τα τεράστια αγάλματα σε μεγάλες αποστάσεις με σχετικά μικρή προσπάθεια. «Μόλις αρχίσει να κινείται, δεν είναι καθόλου δύσκολο, οι άνθρωποι τραβούν με το ένα χέρι. Εξοικονομεί ενέργεια και κινείται πολύ γρήγορα· το δύσκολο είναι να ξεκινήσεις το “κούνημα” στην αρχή» λέει ο καθηγητής Κάρλ Λίπο του αμερικανικού Πανεπιστημίου Binghamton, εκ των επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.
Παλαιότερα οι ανθρωπολόγοι πίστευαν ότι τα moai ξαπλώνονταν στο έδαφος και σύρονταν μέχρι τον προορισμό τους κάτι που θα απαιτούσε τεράστιες ομάδες ανθρώπων και θα ήταν σχεδόν αδύνατο για τα μεγαλύτερα αγάλματα. Ωστόσο, τα νεότερα ευρήματα δείχνουν ότι οι κάτοικοι της Ράπα Νούι είχαν βρει μια πολύ πιο έξυπνη λύση: με το δέσιμο σχοινιών στις δύο πλευρές του κεφαλιού και την εναλλασσόμενη έλξη, το άγαλμα ταλαντευόταν δεξιά–αριστερά και προχωρούσε μπροστά “περπατώντας”.
Τα πειράματα
Ο Λίπο και ο Τέρι Χάντ από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα είχαν ήδη δοκιμάσει τη θεωρία τους σε μικρότερα μοντέλα, αλλά ήθελαν να δουν πώς θα λειτουργούσε σε μεγαλύτερη κλίμακα. Πρώτα, δημιούργησαν ένα λεπτομερές 3D μοντέλο ενός Μοάι για να μελετήσουν ποια χαρακτηριστικά το βοηθούσαν να “περπατά”. Ανακάλυψαν ότι τα Μοάι φαίνεται να είχαν σχεδιαστεί σκόπιμα με αυτή τη λειτουργία στο νου.
Η μεγάλη σχήματος D βάση και η ελαφρώς κεκλιμένη προς τα εμπρός στάση τα καθιστούσαν ικανά να κινούνται προς τα εμπρός σε ζιγκ-ζαγκ κίνηση όταν ταλαντεύονταν. Για να ελέγξουν τη θεωρία στην πράξη, οι ερευνητές κατασκεύασαν ένα αντίγραφο Μοάι βάρους 4,35 τόνων σύμφωνα με το 3D μοντέλο τους. Το ομοίωμα είχε την ίδια D-σχήματος βάση και προσκείμενο κέντρο βάρους όπως τα αυθεντικά.
Με ομάδα μόλις 18 ατόμων, κατάφεραν να το μετακινήσουν 100 μέτρα σε μόλις 40 λεπτά πολύ γρηγορότερα από κάθε προηγούμενη προσπάθεια. Οι ερευνητές θεωρούν πως αυτό αποτελεί ισχυρότατη απόδειξη ότι τα moai μετακινούνταν πραγματικά «περπατώντας». «Η φυσική βγάζει νόημα. Ό,τι είδαμε πειραματικά λειτουργεί. Και όσο μεγαλύτερα γίνονται, τόσο πιο αποτελεσματική είναι η μέθοδος γιατί είναι ο μόνος τρόπος να τα μετακινήσει» λέει ο Λίπο.
Οι θρύλοι και οι δρόμοι
Αξιοσημείωτο είναι ότι τα ευρήματα αυτά συμφωνούν με τις προφορικές παραδόσεις της Ράπα Νούι, που ανέφεραν πως τα αγάλματα «περπατούσαν» από το λατομείο μέχρι τις τελικές τους θέσεις. Η μελέτη εξέτασε επίσης το δίκτυο των «δρόμων των Μοάι» που διασχίζει το νησί.
Πολλά Μοάι βρέθηκαν πεσμένα στην άκρη των δρόμων με σημάδια προσπάθειας να τα επαναφέρουν όρθια σκάβοντας κάτω από τα «πόδια» τους.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτοί οι δρόμοι διαμορφώθηκαν ειδικά για να υποστηρίζουν την κίνηση με ταλάντευση. «Κάθε φορά που μετακινούν ένα άγαλμα, φαίνεται πως φτιάχνουν και τον δρόμο. Ο δρόμος είναι μέρος της διαδικασίας μετακίνησης», εξηγεί ο Λίπο.
Οι δρόμοι αυτοί είχαν πλάτος περίπου 4,5 μέτρα και κοίλο προφίλ κάτι που βοηθούσε στη σταθερότητα και έκανε πιο εύκολη την… περπατητή κίνηση. Σύμφωνα με τους ερευνητές, όλα αυτά δείχνουν ότι οι άνθρωποι του νησιού του Πάσχα ήταν εντυπωσιακά ευφυείς και δημιούργησαν μια καινοτόμα, ενεργειακά αποδοτική τεχνική για τη μεταφορά των τεράστιων αγαλμάτων τους.
«Αυτό δείχνει πόσο απίστευτα έξυπνοι ήταν οι άνθρωποι της Ράπα Νούι. Το ανακάλυψαν μόνοι τους. Τους αξίζει τιμή γιατί πέτυχαν κάτι που ακόμη και σήμερα μας εντυπωσιάζει, και έχουμε πολλά να μάθουμε από τις αρχές τους» λέει ο Λίπο.
