Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη *
Σε μια εποχή που ο Δυτικός κόσμος παραπαίει ανάμεσα στον κυνισμό και την ψευδαίσθηση προόδου — όπου οι άνθρωποι μετρούν τη ζωή με αποδόσεις, επιδόσεις και «like» — η Ελλάδα, μέσα από την πληγή των Τεμπών, ξαναθυμάται το αρχέγονο της πρόσωπο: όχι εκείνο του καταναλωτή, αλλά του πολίτη, όχι του θεατή, αλλά του συμμετόχου, όχι του θύματος, αλλά του μάρτυρα της αλήθειας.
Όταν χιλιάδες άνθρωποι στέκονται στο Σύνταγμα, σιωπηλοί, με κεριά, χωρίς κομματικά σύμβολα, μόνο με τα πρόσωπά τους στραμμένα σε έναν πατέρα που πεινά για δικαιοσύνη, τότε κάτι αρχαίο ξυπνά.
Αυτή η σιωπηλή, συνειδητή παρουσία, είναι πράξη πολιτισμικής ανάμνησης. Σαν οι ψυχές να θυμούνται ότι το ελληνικό «εμείς» δεν είναι σύνθημα, είναι ανταπόκριση στο ιερό κάλεσμα του πόνου.
Ο Δυτικός άνθρωπος, εγκλωβισμένος στην υπερανάλυση και την αποϊεροποίηση, ζητά αποδείξεις για κάθε συγκίνηση και μετρά την αξία σε αριθμούς. Η Ελλάδα, όμως, ξαναβρίσκει το ήθος του προσώπου: το βλέμμα που κοιτά και στέκεται, το χέρι που ακουμπά χωρίς όφελος, το πλήθος που γίνεται κοινότητα γύρω από μια πράξη πίστης — όπως η απεργία πείνας του πατέρα, που θυμίζει το μαρτύριο ως έμπρακτη μεταφορά της αλήθειας.
Εδώ, ο πατέρας δεν απεργεί για ένα συμφέρον, αλλά για το ιερό δικαίωμα της εκ-ταφής, όπως η Αντιγόνη στάθηκε απέναντι στην εξουσία, δίνοντας πρόσωπο στην πίστη που υπερβαίνει τον νόμο.
Η κοινωνία, ανταποκρινόμενη, δεν παρακολουθεί απλώς συμπάσχει, συν-κλαίει, συν-εγείρεται. Αυτό είναι το πρόσωπο της αληθινής ελληνικότητας: η ικανότητα να αισθάνεσαι τον ξένο ως δικό σου, τον πόνο του άλλου ως προσωπική ευθύνη.
Ενώ η Δύση θεοποίησε το «εγώ», εδώ επιστρέφει το «εμείς»: η γλώσσα της φροντίδας, της κοινότητας, της συλλογικής ευθύνης.
Δεν είναι τυχαίο ότι πλήθος πολιτών στηρίζει και άλλους λαούς που υποφέρουν — από τη Γάζα ως τη Συρία — βλέποντας στον Άλλο το κοινό τραύμα.
Αν η Ευρώπη βρίσκεται σε ύστερη φάση πολιτισμικής κόπωσης, η Ελλάδα των Τεμπών προτείνει την αναγέννηση του νοήματος μέσα από το τραύμα.
Δεν είναι θυμός, είναι “θεραπεία”. Δεν είναι διαμαρτυρία, είναι επανόρθωση του νοήματος. Η στάση αυτή θυμίζει τις στιγμές μιας αρχέγονης κάθαρσης —όπου μέσα από τον πόνο, το σώμα της πόλης ανασυγκροτείται.
Αληθινή ελληνική ταυτότητα σημαίνει:
Να στέκεσαι με ευγένεια στην αλήθεια, να πονάς χωρίς να μισείς, να αντιστέκεσαι χωρίς να εκδικείσαι, να θυμάσαι χωρίς να εγκλωβίζεσαι, να μετατρέπεις την πληγή σε δημιουργία.
Αλλά, δεν είναι όλοι ικανοί να σταθούν μπροστά στο ιερό.
Όσοι έχουν εκδυτικιστεί πλήρως, όσοι έχουν εσωτερικεύσει την κυνική λογική του ανταγωνισμού και της ατομικής αυτάρκειας, δεν αντέχουν να αντικρίσουν τη δύναμη της τρυφερότητας και της θυσιαστικής αγάπης.
Η απεργία πείνας του πατέρα και η οδύνη της Γάζας λειτουργούν σαν καθρέφτες: αντανακλούν την απώλεια ψυχής μιας εποχής που έχει μάθει να φοβάται τη συγκίνηση.
Όποιος δεν μπορεί να νιώσει, θα προσπαθήσει να υποτιμήσει εκείνον που νιώθει. Όποιος δεν αντέχει το ιερό, θα το περιγελάσει.
Έτσι γεννιέται ο φθόνος των εκδυτικισμένων “Ελλήνων”: η επιθετική ειρωνεία απέναντι σε όσους εκφράζουν το βαθύ συλλογικό συναίσθημα, η χλεύη απέναντι στους γονείς που πενθούν με αξιοπρέπεια, η απαξίωση όσων δείχνουν αλληλεγγύη στη Γάζα.
Γιατί κάθε πράξη ανιδιοτέλειας, πένθους και θυσίας τους υπενθυμίζει αυτό που οι ίδιοι απώλεσαν: τη ρίζα, την πίστη, την ικανότητα τους να αγαπούν, την πιο βαθιά τους Ελληνικότητα.
Γιατί ο φθόνος δεν είναι τίποτα άλλο παρά ο πόνος του ανθρώπου που βλέπει σε κάποιον άλλο τη δική του ανεκπλήρωτη ψυχή.
* Αναπτυξιακός & Κοινωνικός Ψυχολόγος, Διδάσκων Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Neapolis.
