Του Γιώργου Χαρβαλιά
Τα χαμόγελα αυταρέσκειας και οι πομπώδεις κυβερνητικές δηλώσεις που συνόδευσαν την υποβολή, με χίλια… παρακάλια και κυριολεκτικά στο πάρα πέντε μιας (και μοναδικής) εκδήλωσης ενδιαφέροντος ελληνοαμερικανικής κοινοπραξίας για τα 4 θαλάσσια οικόπεδα που έχουν προκηρυχθεί νοτίως της Κρήτης, δεν αναιρούν το γεγονός της απόλυτης αποτυχίας στο μέτωπο των εξορύξεων. Στην πολυδιαφημισμένη συνάντησή του, την ερχόμενη Τρίτη, με τον Ταγίπ Ερντογάν ο κ. Μητσοτάκης μάλλον θα διαπιστώσει ότι οι πανηγυρισμοί του είναι πρόωροι. Γιατί ενίοτε ο βήχας κόβεται απότομα.
Θυμίζω ότι και στο παρελθόν είχε εκδηλωθεί ανάλογο ενδιαφέρον, ίσως και πιο… ζωηρό, που όμως δεν οδήγησε πουθενά. Αμερικανικοί αλλά και ευρωπαϊκοί πετρελαϊκοί κολοσσοί «ήλθον, είδον και απήλθον», σταθμίζοντας τις γεωστρατηγικές ιδιαιτερότητες, αλλά και τη δυσεξήγητη αμφιθυμία της ελληνικής πλευράς. Όλοι θυμόμαστε το ισχυρό ενδιαφέρον της ExxonMobil (σε κοινοπραξία με τη γαλλική ΤΟΤΑL και τα ΕΛΠΕ), που υπέγραψε και συμβάσεις οι οποίες κυρώθηκαν από την ελληνική Βουλή για θαλάσσια οικόπεδα νοτιοδυτικά και δυτικά της Κρήτης. Θυμόμαστε, όμως, και την κατάληξη: Ένα απόλυτο μηδενικό. Επί έξι χρόνια η ExxonΜοbil πελαγοδρομούσε, χωρίς να έχει πάρει απόφαση αν και πού θα βάλει τρυπάνι. Βρίσκεται ακόμη σε φάση…αξιολόγησης. Και οι ανασταλτικοί παράγοντες δεν είχαν να κάνουν πρωτίστως με γεωστρατηγικές παραμέτρους, όπως σήμερα, αλλά με επιφυλάξεις για την οικονομική βιωσιμότητα του εγχειρήματος και κάποιες όψιμες περιβαλλοντικές ευαισθησίες της ελληνικής πλευράς. Για να φανταστείτε το οργανωτικό μπάχαλο, ακόμη και σήμερα που «καλωσορίσαμε» τη Chevron δεν υπάρχουν εγκεκριμένες λιμενικές υποδομές που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν τέτοιες δραστηριότητες. Και η κυβέρνηση ομφαλοσκοπεί για το αν το ενδεδειγμένο λιμάνι είναι η Πάτρα ή πρέπει να δημιουργηθεί «κάτι άλλο» στην Κρήτη!
Υπό αυτή την έννοια το καταρχήν ενδιαφέρον της Chevron, που σύρθηκε στην υποβολή προσφοράς με ικεσίες του «δαιμόνιου» υπουργού Ενέργειας Στ. Παπασταύρου προς την αντιπρόεδρο της εταιρίας και παρασκηνιακά διαβήματα του Κυριάκου Μητσοτάκη προς επαγγελματίες Αμερικανούς «μεσολαβητές», δεν προδικάζει κάποιο ευοίωνο μέλλον. Πρωτίστως επειδή η σημερινή ελληνική κυβέρνηση είναι ταυτισμένη στο περιβάλλον Τραμπ με ιδεοληπτική προσκόλληση στο Green Deal, με απόλυτη φοβικότητα έναντι επίδοξων καταπατητών και με… περγαμηνές τριτοκοσμικής διαφθοράς! Και η πρόσφατη επίσκεψη του πανίσχυρου Αμερικανού υπουργού Εσωτερικών, υπεύθυνου για θέματα ενέργειας Νταγκ Μπέργκαμ απέδειξε ότι η εικόνα δεν έχει αλλάξει. Ο Αμερικανός επίσημος απέφυγε να κάνει την παραμικρή δήλωση για το τουρκολιβυκό μνημόνιο και το μέλλον των εξορύξεων, ενώ επέμεινε στα σχέδια για δημιουργία κόμβου μεταφοράς LNG που εξυπηρετούν αποκλειστικά γεωστρατηγικούς και εμπορικούς σχεδιασμούς των ΗΠΑ.
Καλό είναι, λοιπόν, να σταματήσει η κοροϊδία. Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η Ελλάδα έχει χάσει πολύτιμο χρόνο στο κεφάλαιο των θαλάσσιων γεωτρήσεων με μεγάλη ευθύνη αυτής της κυβέρνησης αλλά και των προηγούμενων, που δεν πίστεψαν ποτέ στη δυναμική των εξορύξεων ή απλά θέλησαν να τις αποφύγουν για τους ίδιους ακριβώς λόγους που ο κ. Μητσοτάκης προσπαθεί σήμερα να «αποδράσει» από ένα άλλο υποθαλάσσιο project, αυτό του πολυσυζητημένου GSI.
Η εμμονή στις «πράσινες πηγές ενέργειας» με κορόνες τύπου «δεν θα γίνουμε κόλπος του Μεξικού» έχουν κλονίσει για τα καλά την εμπιστοσύνη των ξένων πετρελαϊκών εταιριών στις προθέσεις της Ελλάδας. Όταν με την έλευση Τραμπ στην εξουσία και την ενεργειακή ασφυξία που προκάλεσε η ουκρανική κρίση κατέρρευσε το παραμύθι των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ήταν πλέον πολύ αργά για δάκρυα. Η πατρίδα μας είχε ήδη χάσει σημαντικό στρατηγικό πλεονέκτημα με την «αποκήρυξη» του λιγνίτη προς χάριν της πράσινης… παράκρουσης.
Για πρώτη φορά το 2022 ο Μητσοτάκης επιχείρησε… αγκομαχώντας αναγκαστική αναστροφή διακηρύσσοντας το ενδιαφέρον του για τις εξορύξεις, αλλά τότε βρέθηκε μπροστά του η Τουρκία περνώντας το μήνυμα ότι λογαριάζει χωρίς τον ξενοδόχο! Το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» εξαγγέλθηκε το 2006 από τον γνωστό ναύαρχο Τζεμ Γκιουρντενίζ, αλλά ουσιαστικά εγκαινιάστηκε ως επίσημη αντίληψη μόλις το 2019 από τον ίδιο τον Ερντογάν με την ομώνυμη μεγάλη αεροναυτική άσκηση Mavi Vatan (Γαλάζια Πατρίδα).
Μία δεκαετία πριν τα πράγματα για την Ελλάδα θα ήταν πολύ πιο εύκολα, αλλά δυστυχώς είχε χαθεί πολύτιμος χρόνος με τις ιδεοληψίες του Τσίπρα περί κλιματικής αλλαγής και τη δραματική ανατροπή των γεωπολιτικών ισορροπιών στην ευρύτερη λεκάνη της Μεσογείου.
Ακόμα και με τη διαφαινόμενη εκλογή Τραμπ, όμως, ο Μητσοτάκης δεν έβαζε μυαλό. Στην περιβόητη διάσκεψη του Ντουμπάι «COP28» το 2023, 198 κράτη δεσμεύτηκαν για τη σταδιακή μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα (fossil fuel transition) μέχρι την οριστική κατάργησή τους (phase out). Ήταν η πρώτη φορά σε κείμενο του ΟΗΕ που γινόταν σαφής νύξη για μείωση χρήσης πετρελαίου, άνθρακα και φυσικού αερίου, με στόχο την αντικατάστασή τους από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Από τους πρωτοστατούντες στο πράσινο… παραλήρημα ήταν βεβαίως ο κύριος Μητσοτάκης, που άρχισε να αραδιάζει τις «καινοτομίες» του με τα GR-eco islands, τα ηλεκτρικά αυτοκινητάκια της Αστυπάλαιας και άλλες τέτοιες γραφικότητες.
Ο Ερντογάν, αντίθετα, βλέποντας αυτό που δεν έβλεπε ο Μητσοτάκης (την επερχόμενη έλευση Τραμπ) άφησε τις αερολογίες και επικεντρώθηκε στα ρεαλιστικά σενάρια εναλλακτικών ενεργειακών πόρων, τονίζοντας τα πλεονεκτήματα της γεωθερμίας (τομέας στον οποίο η Τουρκία θριαμβεύει), της υδροηλεκτρικής ισχύος (2η στην Ευρώπη), αλλά και τη μελλοντική χρήση του υδρογόνου. Φόρεσε προς στιγμήν (σοβαρό) «πράσινο φερετζέ» για τη διεθνή κοινή γνώμη, αλλά στην πράξη επιδόθηκε σε μια αποφασιστική εξορυκτική στρατηγική με στόχο την ενεργειακή αυτονομία. Τα προηγούμενα χρόνια η Τουρκία εξόπλισε τον στόλο της με ερευνητικά πλοία και θαλάσσια γεωτρύπανα υιοθετώντας ένα δόγμα ενεργειακής ανεξαρτησίας με εκμετάλλευση «εγχώριων» κοιτασμάτων, το οποίο ενέταξε στο δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας.
«Η Τουρκία δεν θα σταματήσει να κάνει γεωτρήσεις σε Μεσόγειο και Μαύρη Θάλασσα. Όσο υπάρχουν αυτοί οι πόροι, θα τους βγάζουμε στο φως» ήταν η χαρακτηριστική δήλωση του Ερντογάν στη «Σαμπάχ», την ώρα που ο Κυριάκος… πάλευε στον ύπνο του για την οικονομία «μηδενικών ρύπων» και κόμπαζε για την περικοπή της χρήσης λιγνίτη πάνω από 80%. Μέχρι που ήρθε ο Τραμπ και το… drill baby drill. Αλλά τώρα ξαναλέμε ότι είναι αργά, πολύ αργά. Γιατί έχει προστεθεί ο παράγοντας του γεωπολιτικού ρίσκου.
Θα πρέπει να καταλάβουμε ότι για τέτοιου είδους εγχειρήματα, είτε αφορούν εξορύξεις είτε διασυνδέσεις, όταν πραγματοποιούνται σε διεθνή ύδατα χωρίς αμοιβαία καθορισμένες ΑΟΖ η έννοια της «βιωσιμότητας» που ορθά επικαλείται η Κύπρος είναι πολυδιάστατη. Δεν αφορά δηλαδή μόνο την αμιγώς οικονομική πτυχή σε cost-benefit analysis, αλλά συνδέεται με παραμέτρους αβεβαιότητας, που στην ελληνική περίπτωση είναι δύο: η ποσοτική και ποιοτική σύσταση των κοιτασμάτων (μη διαπιστωμένη) και βεβαίως η γεωπολιτική αβεβαιότητα, καθώς τα θαλάσσια όρια, αν και σαφώς καθορισμένα από το Διεθνές Δίκαιο, αμφισβητούνται «επί του πεδίου» με λογικές νομικής στρεψοδικίας και στρατιωτικού τσαμπουκά, όπως αυτές που εφαρμόζονται από την Τουρκία και τα ενεργούμενά της.
Οι μεγάλες εταιρίες σταθμίζουν πολύ σοβαρά αυτές τις παραμέτρους, ανεξαρτήτως του ποιος έχει δίκιο ή άδικο. Και στην περίπτωση της Chevron μάλλον έχουμε σπεύσει να χαρούμε πρόωρα…
