Του Δημήτρη Γαρούφα*
Ακούω και βλέπω πολιτικούς ή δημοσιογράφους να συζητούν για τις αιτίες κακής λειτουργίας των θεσμών του δημοκρατικού μας πολιτεύματος αλλά μάλλον στατικά, με τάση να αγιοποιούν προβεβλημένους και υπερτιμημένους πολιτικούς, χωρίς να φωτίζουν και κάποιες σκοτεινές πτυχές της ζωής τους (π.χ. τον πλουτισμό συγγενών ή την επιβολή στην πολιτική ζωή με φαύλες μεθόδους ασήμαντων συγγενών τους), αποκρύπτοντας την καταστροφική για τη χώρα μας οικογενειοκρατία.
Όταν λέμε οικογενειοκρατία δεν αναφερόμαστε τόσο στο γεγονός ότι στην κορυφή της εξουσίας εναλλάσσονται μέλη λίγων οικογενειών (μερικοί άξιζαν ή αξίζουν), αλλά κυρίως στο γεγονός ότι με διαπλοκή πολιτικής και οικονομικής εξουσίας, με στόχο τον απόλυτο έλεγχο του συστήματος, φτάσαμε να θεωρείται αυτονόητο ανεπάγγελτοι γόνοι «ισχυρών» οικογενειών να επιβάλλονται ως εκπρόσωποι του λαού γιατί ελέγχονται ευκολότερα και έτσι διαιωνίζεται η διαπλοκή και ο έλεγχος του πολιτικού συστήματος.
Υπενθυμίζω ότι ο Περικλής στον επιτάφιο λόγο του όπως τον διέσωσε ή απέδωσε ο Θουκυδίδης είχε πει (σε μετάφρ. Ε. Βενιζέλου) για το δημοκρατικό πολίτευμα: «δια μεν των νόμων ασφαλίζεται σε όλους ισότης δικαιοσύνης δια τα ιδιωτικά των συμφέροντα, ενώ από την έποψιν της κοινής εκτιμήσεως, έκαστος πολίτης προτιμάται εις τα δημόσια αξιώματα, όχι διότι ανήκει εις ωρισμένην κοινωνικήν τάξιν, αλλά δια την προσωπικήν του αξίαν, εφόσον διακρίνεται εις κάποιον κλάδον. Ούτε εξ άλλου, εκείνος που είναι πτωχός, ημπορεί όμως να προσφέρει υπηρεσίες εις την πόλιν, ευρίσκει εμπόδιον εις τούτο, ένεκα της κοινωνικής του αφανείας..»
Αυτά έλεγε ο Θουκυδίδης παρουσιάζοντας από τα βάθη της ιστορίας την εικόνα και τις αρχές ενός σωστού δημοκρατικού πολιτεύματος και βεβαίως με βάση αυτά το πολίτευμά μας βαθμολογούμενο δεν «πιάνει τη βάση», γιατί μαστίζεται από αναξιοκρατία και οικογενειοκρατία που εμφανώς ή αφανώς επιβάλλεται, με αποκλεισμό αξιόλογων ατόμων που θα μπορούσαν να προσφέρουν στη χώρα.
Η αξιοκρατία είναι φυσική επιταγή, αλλά στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης δεν λειτούργησε, γιατί στη δημόσια ζωή επιλέγονταν και επιβάλλονταν συνήθως «συστημικά» πρόσωπα – μετριότητες, ενώ και κάποιοι αξιόλογοι που διασώζονταν συνήθως περιθωριοποιούνταν από ένα σύστημα διαπλοκής που ήθελε επιλογή προσώπων εντός ελεγχομένου συστήματος. Γι’ αυτό βλέπαμε να εξελίσσονται πολιτικά ή οικονομικά σκάνδαλα (Κοσκωτά, SIEMENS, Χρηματιστηρίου, κ.λπ.) κι ο πολιτικός κόσμος (με μετρημένες εξαιρέσεις) έκανε πως δεν έβλεπε, ενώ κάποιοι σιωπούσαν με προσδοκία ανταλλάγματος…
Μια που μιλήσαμε για οικονομικά σκάνδαλα για να γίνει κατανοητό πώς εκτυλίσσονταν και γιατί δεν υπήρχε αντίσταση, αναφέρω ενδεικτικά ότι όταν βρισκόταν στην ακμή του ο Κοσκωτάς τον προσκυνούσε σχεδόν το σύνολο του πολιτικού κόσμου. Πριν αποκαλυφθεί το σκάνδαλο έγινε μια ερώτηση στη Βουλή από τον τότε βουλευτή της Ν.Δ. Γιώργο Σούρλα με αίτημα τη διενέργεια ελέγχου, αλλά άμεσα θεωρήθηκε απόβλητος… Μάλιστα, ο ίδιος, παρουσιάζοντας την 1/10/2014 στην Αθήνα (μαζί με τον Γ. Καραμπελιά και τον Σ. Χατζάκη) το βιβλίο μου με τίτλο «Με το βλέμμα στο μέλλον», εκδ. ΙΑΝΟΣ, 2014, όπου υπάρχει ειδικό κεφάλαιο για την παθογένεια της διαφθοράς, με συγκλονιστικό τρόπο περιέγραψε το τι αντιμετώπισε, αποκαλύπτοντας μεταξύ άλλων ότι ακόμα και από το κόμμα του, που βρισκόταν στην αντιπολίτευση τότε, μετρημένοι μόνο δύο (2) βουλευτές τον χαιρετούσαν, ενώ επί μήνες οι υπόλοιποι απέφευγαν και να του πουν καλημέρα…
Και μια που ανέφερα τον Γιώργο Σούρλα, υπενθυμίζω ότι προτού εκλεγεί βουλευτής ήταν συνιδρυτής με ομάδα ανανεωτικών στελεχών (που κινούνταν στον φιλελεύθερο χώρο) της ανανεωτικής τότε «Κίνησης Βόλβης», που αγωνιζόταν τότε για δημοκρατική οργάνωση κομμάτων, δημιουργία κομμάτων αρχών, για αξιοκρατική στελέχωση του δημόσιου τομέα, περιορισμό της οικογενειοκρατίας και του ρουσφετιού. Υπήρξαν, λοιπόν, έντιμες φωνές που έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου στην αρχή του εκτροχιασμού της πολιτικής ζωής, αλλά ως απάντηση σε αυτά, το 1979, η τότε ηγεσία της Ν.Δ. αντί να προβληματιστεί, αντί να αγκαλιάσει και να υιοθετήσει αυτή την κίνηση, με ανακοίνωσή της διέγραψε όσους συμμετείχαν σε αυτή… Καλό είναι να θυμόμαστε κάποιες αλήθειες.
Δυστυχώς αυτή ήταν η νοοτροπία της Μεταπολίτευσης, που ανέχτηκε τη διαφθορά, παγίωσε την κακώς εννοούμενη οικογενειοκρατία και επέφερε πλείστες παθογένειες στην πολιτική μας ζωή. Ενδεικτικά αναφέρω ότι ο κοινωνιολόγος Β. Φίλιας, διατελέσας πρύτανης της ΠΑΣΠΕ το 1981-1982, στο βιβλίο του «Τα αξέχαστα και τα λησμονημένα», σελ. 403, εκδ. Παπαζήση, 1997, περιγράφοντας την κατάσταση που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα την περίοδο αυτή, γράφει: «Ποτέ στο παρελθόν -με εξαίρεση ίσως την περίοδο Βούλγαρη (του επιλεγόμενου Τζουμπέ) τον περασμένο αιώνα- η ζωή του τόπου δεν είχε φτάσει σ’ αυτό το σημείο κατάπτωσης. Κατάπτωσης και κατάρρευσης όλων των διαχρονικών αξιών, που δίνουν το υπόβαθρο σε μια κοινωνία να λειτουργεί συγκροτημένα και να μην αποσυντίθεται».
Αυτή η νοοτροπία, που την πλήρωσε ακριβά η Ελλάδα, κάποτε πρέπει να αλλάξει. Για να γίνει αυτό, όμως, πολλά πρέπει να γίνουν και σε θεσμικό επίπεδο και προαπαιτούμενο είναι η νέα γενιά αλλά και όλοι μας να γίνουμε ενεργοί πολίτες, θεωρώντας προσωπική μας υπόθεση ό,τι συμβαίνει στη δημόσια ζωή και να αρχίσουμε να επιλέγουμε για τα δημόσια αξιώματα πρόσωπα αυτόφωτα, με ικανότητες και ήθος και με θάρρος να λένε και «όχι» όταν πρέπει..
*Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης
