Της Μαρίας Δεναξά
Η δολοφονία του συντηρητικού ακτιβιστή Τσάρλι Κερκ ενώ συζητούσε με τους πολιτικούς του αντιπάλους σε μια πανεπιστημιούπολη θα μπορούσε να αποτελέσει ευκαιρία για κοινό μέτωπο ενάντια στη βία και υπέρ της σημασίας του ανοιχτού διαλόγου. Ωστόσο, αυτό στις μέρες μας φαντάζει σαν μια χαμένη ευκαιρία.
Είναι κοινά αποδεκτό πως τα μεγάλα προβλήματα και οι κρίσεις λειτουργούν σαν καθρέφτης των αξιών που υπερασπίζεται κάθε άνθρωπος. Ο αποτρόπαιος χαμός του πολιτικού ακτιβιστή αποκαλύπτει με τον πιο σκληρό τρόπο τα βαθιά ρεύματα που διαπερνούν και επηρεάζουν τις κοινωνίες μας και φέρνει στην επιφάνεια τις αντιθέσεις που τις καθορίζουν. Ανάμεσα στις αντιδράσεις που προκάλεσε η δολοφονία του Κερκ, ξεχώρισε εκείνη του Μπέρνι Σάντερς, ενός από τους πιο σφοδρούς πολιτικούς του αντιπάλους, γνωστού για την υπεράσπιση της σοσιαλιστικής ιδεολογίας.
Σε ένα συγκινητικό βίντεο, ο Σάντερς ξεκινά αποτίοντας φόρο τιμής στον δολοφονηθέντα. Παρά τις έντονες πολιτικές τους διαφωνίες, αναγνωρίζει ότι επρόκειτο «για έναν ευφυή και αποτελεσματικό επικοινωνιολόγο, με ικανότητα να κινητοποιεί, που δεν δίσταζε να βγαίνει δημόσια και να υπερασπίζεται τις απόψεις του μέσα από ανοιχτή συζήτηση με οποιονδήποτε».
Ο αριστερός πολιτικός τονίζει ότι «σε μια ελεύθερη δημοκρατία θα έπρεπε να είναι αυτονόητο κάθε άτομο να μπορεί να συμμετέχει στον κοινωνικό διάλογο χωρίς να φοβάται για τη ζωή του» και ότι «ο θάνατος του Κερκ αποτελεί μια συλλογική αποτυχία». Στη συνέχεια ο Σάντερς καταδικάζει την πολιτική βία και τις εκφοβιστικές πρακτικές ως «δειλή στρατηγική ανθρώπων που δεν μπορούν να πείσουν τους άλλους ειρηνικά».
Η αλήθεια είναι πως, όταν ο φόβος της έκφρασης εδραιώνεται, όλοι χάνουμε.
Αυτή η αξιοπρεπής στάση του Σάντερς θα μπορούσε να είχε υιοθετηθεί από όλους.
Από τα 18 του, ο Κερκ είχε δημιουργήσει ένα δημοφιλές κίνημα που επισκεπτόταν πανεπιστημιουπόλεις για να συνομιλήσει με τους πολιτικούς του αντιπάλους με ελεύθερο και ειρηνικό τρόπο. Με το σύνθημα «Prove me wrong» («Αποδείξτε μου ότι κάνω λάθος»), έδινε μέσω ενός μικροφώνου τη δυνατότητα σε όλους να εκφραστούν και να του θέσουν μια ερώτηση. Επιζητούσε ενεργά την επαφή με διαφορετικές απόψεις. Το γεγονός αυτό είναι αληθινό και θα έπρεπε να αναγνωριστεί ανεξαρτήτως των απόψεων που υπερασπιζόταν.
Ωστόσο, δυστυχώς, οι ίδιοι που θρηνούν όλο τον χρόνο για την αυξανόμενη πόλωση της κοινωνίας και το γεγονός ότι ο καθένας κινείται μόνο στη δική του ιδεολογική φούσκα, δυσκολεύονται να παραδεχτούν ότι η προσέγγιση του Κερκ ήταν εξαιρετικά ωφέλιμη και υγιής σε μια κοινωνία υπό ένταση, όπως είναι η αμερικανική. Από τη δολοφονία του και μετά έχω διαβάσει πολλά άρθρα τα οποία ξεκινούν αναφέροντας ακραίες δηλώσεις του, χωρίς ποτέ να παρουσιάζονται στο σωστό πλαίσιο διατύπωσής τους.
Χωρίς να είναι πάντα εσκεμμένη, αυτή η πρακτική αποανθρωποποιεί τον άλλον και συμβάλλει σε μια μορφή ανηθικότητας που είναι σοκαριστική σε ηθικό επίπεδο, καθώς παρουσιάζει, παρά τις προφανείς ενδείξεις και στοιχεία, τον Τσάρλι Κερκ ως κάτι διαφορετικό από αυτό που ήταν: έναν λάτρη του δημόσιου διαλόγου, πάνω απ’ όλα. Σε σημείο που κυριολεκτικά έδωσε τη ζωή του γι’ αυτό.
Το να παρουσιάζει κανείς αποσπασματικά τις δηλώσεις κάποιου, βγάζοντάς τες εκτός πλαισίου, δεν είναι έντιμο. Επιπλέον, παραβλέπει τη σύνθετη φύση της προσωπικής σκέψης και, συνεπώς, υπονομεύει την αρχή ότι η ουσία των ιδεών υπερέχει έναντι της επιφανειακής τους παρουσίασης. Δημιουργεί επίσης την παραπλανητική εντύπωση ότι, επειδή υπερασπιζόταν θέσεις που δεν ήταν δημοφιλείς σε όλους στην Ευρώπη, δεν είναι εντελώς αθώος. Αυτή η πρακτική υποκύπτει εύκολα στην αντίληψη ότι, επειδή οι απόψεις του δεν συμβάδιζαν με την ηθική της πλειοψηφίας, στερούνταν κάθε ηθικής.
Οι διαφωνίες, όμως, θα έπρεπε να είναι κάτι συνηθισμένο σε μια ελεύθερη δημοκρατία.
Είχα πολλές διαφωνίες με τον πολιτικό επικοινωνιολόγο που ήταν ο Κερκ, κι όμως ο θάνατός του με έχει συγκλονίσει βαθιά.
Όπως ο Σάντερς, πιστεύω ακράδαντα ότι όλοι χάνουμε πάρα πολλά όταν οι απόψεις μας δεν μπορούν πλέον να εκφράζονται κι όταν ο φόβος των συνεπειών γίνεται υπερβολικά μεγάλος, υπονομεύοντας μία από τις θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας: την ελευθερία της έκφρασης.
Ο Κερκ, σε όσους τον ρωτούσαν γιατί πήγαινε να συζητήσει τις συντηρητικές του απόψεις με προοδευτικούς σε πανεπιστημιουπόλεις, απαντούσε ότι δεν είχε άλλη επιλογή, γιατί «όταν οι άνθρωποι σταματούν να μιλούν, η βία κυριαρχεί».
Κι είχε δίκιο! Ας ελπίσουμε ότι άλλοι θα συνεχίσουν την προσπάθειά του για έναν ανοιχτό, τολμηρό και ειρηνικό διάλογο με όσους διαφωνούν, ενάντια σε κάθε μορφή καταπίεσης και απόπειρας φίμωσης.
