Η 24η Αυγούστου του 2006 ήταν μοιραία για τον Πλούτωνα, καθώς μετά από ανοιχτή ψηφοφορία που έγινε ανάμεσα σε χιλιάδες αστρονόμους, υποβιβάστηκε από την κατηγορία των πλανητών στην κατηγορία των Μετα-Ποσειδωνίων Αντικειμένων (Trans Neptunian Objects) ή για παρηγοριά στην κατηγορία των νάνων-πλανητών.
Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης (IAU) το 2006, μετά από πολλές συζητήσεις και διαφωνίες, τελικά επικράτησαν τα ψηφίσματα 5Α και 6Α.
Το ψήφισμα 5A περιέχει τον βασικό καθορισμό της έννοιας «πλανήτης» και την ταξινόμηση – ονομασία των υπόλοιπων κοσμικών αντικειμένων του ηλιακού μας συστήματος. Σύμφωνα με αυτό τα κοσμικά αντικείμενα του ηλιακού μας συστήματος ταξινομούνται ως εξής:
(1) Σε πλανήτες, που είναι ουράνια σώματα τα οποία:
α) είναι σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο,
β) έχουν επαρκή μάζα ώστε λόγω της ιδιο-βαρύτητάς τους να βρίσκονται σε υδροστατική ισορροπία και επομένως να έχουν σχεδόν σφαιρικό σχήμα και
γ) έχουν συλλέξει – «καθαρίσει» – κατά μήκος της τροχιάς τους γύρω από τον Ήλιο όλα τα μικρο-σώματα (απομεινάρια του αρχικού υλικού από το οποίο προέκυψε το ηλιακό μας σύστημα). Με την τελευταία προϋπόθεση εξασφαλίζεται το γεγονός ότι ο κάθε πλανήτης είναι το κυρίαρχο βαρυτικά αντικείμενο στην τροχιά του. Για παράδειγμα, ο Πλούτωνας έχει 0,07 φορές τη μάζα των άλλων αντικειμένων στην τροχιά του, ενώ η Γη έχει 1,7 εκατομμύρια φορές τη μάζα των άλλων αντικειμένων στην τροχιά της.
(2) Σε νάνους πλανήτες, που είναι τα ουράνια σώματα για τα οποία ισχύουν τα (1α) και (1β) αλλά δεν ισχύει το (1γ). Επιπλέον δεν θα πρέπει να είναι δορυφόροι άλλων πλανητών.
(3) Στα «μικρά κοσμικά αντικείμενα του ηλιακού μας συστήματος«, (Small Solar – System Bodies) όπου ανήκουν τα υπόλοιπα κοσμικά αντικείμενα που είναι σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο (εκτός των δορυφόρων των πλανητών).
Το ψήφισμα 6A αναφερόταν στο ότι ο Πλούτωνας χάνει τη θέση του ανάμεσα στους πλανήτες και χαρακτηρίζεται σύμφωνα με το ψήφισμα 5Α, ως νάνος πλανήτης και ότι αποτελούσε το μεγαλύτερο αντικείμενο των μετα-Ποσειδωνίων αντικειμένων.
Όμως, από το 2006 τα πράγματα έχουν αλλάξει δραματικά με την πληθώρα των εξωπλανητών που έχουν ανακαλυφθεί. Μέχρι στις 25 Ιουλίου 2024 ανακαλύφθηκαν 5.741 εξωπλανήτες σε 4.285 πλανητικά συστήματα, με 960 από αυτά να έχουν περισσότερους από έναν πλανήτες. Έτσι, ο επιστημονικός ορισμός του πλανήτη του 2006, ο οποίος αναφέρεται σε αντικείμενα που περιφέρονται μόνο γύρω από τον δικό μας ήλιο, πρέπει να αλλάξει. Ο νέος ορισμός θα διευκρινίζει ότι το σώμα μπορεί να περιφέρεται γύρω από ένα ή περισσότερα άστρα, καφέ νάνους ή άλλα αστρικά υπολείμματα και θα θέτει τα όρια μάζας που πρέπει να ισχύουν για τους πλανήτες σε ολόκληρο το σύμπαν. Δυστυχώς όμως, και με το νέο ορισμό, ο Πλούτωνας δεν πρόκειται να ανέβει κατηγορία…
Σε ένα άρθρο με τίτλο «Quantitative Criteria for Defining Planets» των Jean-Luc Margot, Brett Gladman και του μαθητή Λυκείου Tony Yang, που θα δημοσιευθεί στο περιοδικό Planetary Science Journal προτείνεται ένας τέτοιος νέος ορισμός για τους πλανήτες όλων των πλανητικών συστημάτων του σύμπαντος. Ο Jean-Luc Margot θα παρουσιάσει τον προτεινόμενο νέο ορισμό στη γενική γυνέλευση της IAU τον Αύγουστο του 2024.
Οι Μargot et al υποστηρίζουν ότι o προτεινόμενος νέος ορισμός περιέχει μετρήσιμα κριτήρια που μπορούν να εφαρμοστούν για τον καθορισμό πλανητών εντός και εκτός του ηλιακού μας συστήματος. Σύμφωνα με τον νέο ορισμό, πλανήτης είναι ένα ουράνιο σώμα που:
● περιφέρεται γύρω από ένα ή περισσότερα άστρα, καφέ νάνους ή αστρικά υπολείμματα και
● έχει μάζα από 1023 kg έως 2,5×10 28 kg (=13 φορές η μάζα Δία).
Οι Margot, Gladman και Yang, έτρεξαν έναν μαθηματικό αλγόριθμο για τις ιδιότητες των αντικειμένων στο ηλιακό μας σύστημα και ανακάλυψαν ομάδες χαρακτηριστικών ιδιοτήτων που μοιράζονται οι πλανήτες στο ηλιακό μας σύστημα, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αφετηρία για την δημιουργία μιας ταξινόμησης για τους πλανήτες γενικά.
Για παράδειγμα, αν ένα αντικείμενο έχει αρκετή βαρύτητα ώστε να καθαρίσει την διαδρομή του συσσωρεύοντας ή εκτινάσσοντας μικρότερα γειτονικά αντικείμενα, λέγεται πως είναι δυναμικά κυρίαρχο. Σύμφωνα με τον Margot: «Όλοι οι πλανήτες στο ηλιακό μας σύστημα είναι δυναμικά κυρίαρχοι, όμως άλλα αντικείμενα – συμπεριλαμβανομένων των νάνων πλανητών, όπως ο Πλούτωνας, και των αστεροειδών – δεν είναι. Έτσι αυτή η ιδιότητα περιέχεται και στον ισχύοντα ορισμό του πλανήτη.»
Όμως, η απαίτηση για δυναμική κυριαρχία παρέχει ένα χαμηλότερο όριο μάζας ίσο με 1023 kg. Επίσης, οι πιθανοί πλανήτες με τον ισχύοντα ορισμό μπορεί να είναι πολύ μεγάλοι, έτσι ώστε να απαιτείται και ένα ανώτερο όριο. Μερικοί αέριοι γίγαντες για παράδειγμα, είναι τόσο μεγάλοι που συμβαίνει θερμοπυρηνική σύντηξη δευτερίου στον πυρήνα τους και το αντικείμενο μεταπίπτει σε ένα είδος υποάστρου που ονομάζεται καφέ νάνος και επομένως δεν είναι πλανήτης. Αυτό συμβαίνει όταν το αστρονομικό αντικείμενο έχει μάζα μεγαλύτερη ή ίση από 2,5×10 28 kg (=13 φορές η μάζα Δία).
Επιπλέον, η απαίτηση του ισχύοντος ορισμού ώστε ο υποψήφιος πλανήτης να έχει σφαιρικό σχήμα είναι αρκετά προβληματικός. Οι εξωπλανήτες σπάνια μπορούν να παρατηρηθούν με αρκετή λεπτομέρεια για να εξακριβωθεί το σχήμα τους με βεβαιότητα. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι η απαίτηση του σφαιρικού σχήματος είναι τόσο δύσκολο να εφαρμοστεί που είναι ουσιαστικά άχρηστη, παρότι οι πλανήτες είναι γενικά σφαιρικοί.
Στο ηλιακό μας σύστημα, τα ουράνια σώματα με μάζα μεγαλύτερη από 1021 kg φαίνονται να είναι σφαιρικά. Έτσι, όλα τα σώματα που ικανοποιούν το προτεινόμενο κατώτερο όριο μάζας των 1023 kg αναμένεται να είναι σφαιρικά. Γι αυτό η απαίτηση της σφαιρικότητας στον ορισμό των πλανητών δεν είναι απαραίτητη.
”Έχοντας τους ορισμούς προσηλωμένους στην πιο εύκολα μετρήσιμη ποσότητα – την μάζα – μειώνονται οι αμφιβολίες σχετικά με το αν ένα αστρονομικό αντικείμενο ικανοποιεί ή όχι το κριτήριο του πλανήτη», λέει ο Gladman. «Κι αυτό είναι κάτι που λείπει από τον τρέχοντα ορισμό.»
Ενώ οποιαδήποτε επίσημη αλλαγή στον ορισμό του πλανήτη είναι πιθανή στα επόμενα χρόνια, ο Margot και οι συνάδελφοί του ελπίζουν ότι η εργασία τους θα ξεκινήσει μια συζήτηση που οδηγεί σε έναν πιο βελτιωμένο ορισμό.
Πηγή: physicsgg
