Το σπανιότερο θαλάσσιο θηλαστικό της Ευρώπης και ένα από τα σπανιότερα στον κόσμο, η μεσογειακή φώκια Monachus monachus, μετά από απουσία δεκαετιών τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μόνιμα αναπαραγωγή στην Κύπρο.
Στο υπουργείο Γεωργίας Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος επικρατεί ικανοποίηση αφού κατά την αναπαραγωγική περίοδο του 2023 του είδους Monachus monachus έχουν καταγραφεί άλλες δύο γεννήσεις του σπάνιου αυτού θαλάσσιου θηλαστικού στο νησί μας, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό των ατόμων στα περίπου 22. Σημειώνεται ότι πριν μερικά χρόνια ο αριθμός τους έφθανε τα 12 άτομα. Οι δύο αυτές γεννήσεις αφορούν τις περιοχές Ακρωτηρίου και Ακάμα/ Χάλαβρο. Στις νεογέννητες φώκιες, δόθηκαν τα ονόματα «Πιέρος» και «Αρκαδία». Ο Πιέρος γεννήθηκε τον Νοέμβριο 2023 από την Υδίλη και η Αρκαδία στις 4 Οκτωβρίου 2023 από την Άνασσα. Δυστυχώς, η Αρκαδία εντοπίστηκε νεκρή προχθές Σάββατο στον Κόλπο της Πόλης Χρυσοχούς. Τα ακριβή αίτια θανάτου θα διαπιστωθούν μετά από νεκροψία που θα διενεργηθεί στα μέσα της εβδομάδας. Οι γεννήσεις κρίνονται ως ένα εξαιρετικά σημαντικό γεγονός για τη διατήρηση του είδους στην Κύπρο, αλλά και για την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων προστασίας και διαχείρισης της φύσης στον τόπο μας.
Η Ομάδα Παρακολούθησης της Μεσογειακής Φώκιας στην Κύπρο, έχει καταγεγραμμένα όλα τα καταφύγια που χρησιμοποιεί το είδος, σε όλο το εύρος της ακτογραμμής των ελεύθερων περιοχών του νησιού μας. Μάλιστα, με τη βοήθεια ειδικού εξοπλισμού, η παρακολούθηση είναι 24ωρη, ενώ το ένα καταφύγιο δίνει τη δυνατότητα παρακολούθησης σε πραγματικό χρόνο. Η ομάδα παρακολούθησης συλλέγει πληροφορίες που αφορούν τη συμπεριφορά του είδους (π.χ. αναπαραγωγή, συχνότητα παρουσίας, κατάσταση των ζώων), με σκοπό τη μελέτη για τη διατήρηση του πληθυσμού του στην Κύπρο και τη σταδιακή αύξηση του.
Διανύοντας τους πρώτους μήνες της ζωής τους, οι μικρές φώκιες περνούν σχεδόν όλη την ημέρα μέσα στη σπηλιά. Σταδιακά, αρχίζουν να απομακρύνονται με τη συνοδεία της μητέρας τους, ακολουθώντας την στην εξεύρεση τροφής. Μετά το πέρας της περιόδου γαλουχίας, που διαρκεί περίπου 3 με 4 μήνες, τα νεαρά ζώα θα ανεξαρτητοποιηθούν από τη μητέρα τους, χωρίς απαραίτητα να εγκαταλείψουν τη σπηλιά στην οποία γεννήθηκαν.
Το πρώτο διάστημα ζωής των νεογέννητων αποτελεί εξαιρετικά κρίσιμη περίοδο για την επιβίωση τους, αφού οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν είναι πάρα πολλοί. Παρ’ όλο που τα νεογέννητα είναι ικανά να κολυμπούν από τις πρώτες μέρες ζωής τους, δεν είναι ούτε αρκετά δυνατά ούτε και έμπειρα για να αντιμετωπίσουν σοβαρή θαλασσοταραχή, με αποτέλεσμα να διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο πνιγμού, ιδιαίτερα αν η μητέρα τους δεν μπορεί να τα προστατέψει ή εάν το καταφύγιο δεν παρέχει ικανοποιητική προστασία.
Είναι για αυτό τον λόγο που είναι εξαιρετικά σημαντικό τα καταφύγια αναπαραγωγής να κρατιούνται μακριά από ανθρώπινη όχληση, αφού σε τέτοια περίπτωση τα νεογέννητα πιθανόν να ενοχληθούν από την ανθρώπινη παρουσία και στην προσπάθεια τους να ξεφύγουν τον κίνδυνο να βγουν από την ασφάλεια που τους παρέχει η σπηλιά. Η πρόωρη έξοδος των νεογέννητων από τη σπηλιά, εμπεριέχει, όπως λέχθηκε και προηγουμένως, τον σοβαρό κίνδυνο να πνιγούν, αφού δεν θα είναι ικανά να κολυμπήσουν για αρκετή ώρα, ή ακόμα και να βγουν σε κάποια απομακρυσμένη παραλία, μακριά από τη μητέρα τους και να πεθάνουν από ασιτία ή άλλους κινδύνους. Επιπρόσθετα, λόγω της ανθρώπινης όχλησης, η μητέρα μπορεί να απομακρύνει το νεογέννητο σε άλλο καταφύγιο που να μην παρέχει την ασφάλεια του αρχικού καταφυγίου, με αποτέλεσμα να υπάρχει σοβαρός κίνδυνος πνιγμού από σοβαρή θαλασσοταραχή.
Πέραν των πιο πάνω, οι κίνδυνοι για τα νεαρά ζώα στη θάλασσα είναι πάρα πολλοί, κυρίως λόγω απειρίας, με το μεγαλύτερο ποσοστό θνησιμότητας στο είδος αυτό να καταγράφεται κατά το πρώτο έτος ζωής τους.
Διατάγματα για καθορισμό θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών
Τα τελευταία 12 χρόνια έχει εξακριβωθεί ότι η μεσογειακή φώκια χρησιμοποιεί θαλάσσια σπήλαια της κυπριακής ακτογραμμής για αναπαραγωγή και ξεκούραση. Με στόχο την προστασία του εμβληματικού αυτού είδους, μεταξύ άλλων μέτρων, έχουν εκδοθεί διατάγματα με τα οποία δημιουργήθηκαν ζώνες προστασίας γύρω από την περιοχή των Θαλασσινών Σπηλιών στην Πέγεια και της περιοχής Χάλαβρο στη χερσόνησο του Ακάμα, στα οποία απαγορεύεται η αλιεία, καθώς και η διέλευση μηχανοκίνητων σκαφών.
Επίσης, με απόφαση του υπουργού Γεωργίας, βρίσκεται σε εξέλιξη διαδικασία απαλλοτρίωσης τεμαχίων τα οποία βρίσκονται πολύ κοντά σε καταφύγια αναπαραγωγής του είδους και η τυχόν ανάπτυξη τους θα προκαλούσε σοβαρά θέματα όχλησης για το είδος. Κάποια από τα μέτρα προστασίας της μεσογειακής φώκιας, ευθυγραμμίζονται πλήρως με τις εισηγήσεις που υπέβαλε σε έκθεσή του ο ειδικός επιστήμονας σε θέματα της διατήρησης του είδους, δρ. Παναγιώτης Δενδρινός.
Σημειώνεται ότι ο Ελλαδίτης επιστήμονας, δρ. Δενδρινός, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας (MOm) θα είναι ομιλητής το ερχόμενο Σάββατο 24/2/2024, σε εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί στο Cap St Georges στον Άγιο Γεώργιο Πέγειας, με οργανωτές τον Δήμο Πέγειας και το υπουργείο Γεωργίας Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Η εκδήλωση τελεί υπό την αιγίδα της υπουργού Μαρίας Παναγιώτου και παρουσίαση για τη διατήρηση της μεσογειακής φώκιας στην Κύπρο θα γίνει από τα μέλη της Ομάδας Παρακολούθησης της Μεσογειακής Φώκιας στην Κύπρο, Χάρη Νικολάου και Μελίνα Μάρκου.
Στόχος των μέτρων και των συνεπαγόμενων διαταγμάτων είναι η προστασία και η σωστή διαχείριση της βιοποικιλότητας στις περιοχές που συναντάται το είδος, με γνώμονα την όσο το δυνατό αρμονικότερη συμβίωση της φώκιας με τον άνθρωπο.
Πέραν των πιο πάνω μέτρων, μια πολύ πρωτοποριακή δράση, μοναδική σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αφορά στην αποκατάσταση θαλάσσιας σπηλιάς που είχε καταρρεύσει στην επαρχία Λεμεσού, η οποία αποτελούσε καταφύγιο της μεσογειακής φώκιας στο παρελθόν, με αποτέλεσμα σήμερα στη συγκεκριμένη σπηλιά να έχουν επανέλθει τα ζώα και να την χρησιμοποιούν με επιτυχία αφού καταγράφονται 3 διαφορετικά άτομα να χρησιμοποιούν τη σπηλιά.
Οι συχνότερες καταγραφές
Οι συχνότερες καταγραφές αφορούν κυρίως τις περιοχές Θαλασσινές Σπηλιές Αγίας Νάπας, Ακτή του Κυβερνήτη, Άγιος Γεώργιος Αλαμάνου, Ακρωτήρι Λεμεσού, Θαλασσινές Σπηλιές Πέγειας και Χερσόνησος Ακάμα.
Επίσης, θεάσεις του είδους έχουν καταγραφεί στα λιμάνια/ αλιευτικά καταφύγια σε Αγία Νάπα, Ζύγι, Λεμεσό, Πέγεια, Λατσί, και Πωμό, καθώς και τις περιοχές των ιχθυοκαλλιεργειών όπως αυτές σε Λιοπέτρι, Βασιλικό και Ladies mile. Τα λιμάνια και τα αλιευτικά καταφύγια συνεχίζουν να αποτελούν χώρους καταφυγίων σε περιόδους με άστατο καιρό και θαλασσοταραχή ιδιαίτερα για νεαρά άτομα που δεν είναι και τόσο έμπειρα σε τέτοιου είδους καιρικά φαινόμενα.
Οι μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας είναι προφανές ότι αποτελούν χώρους τροφοληψίας αφού γύρω από αυτές μαζεύονται ψάρια τα οποία επωφελούνται από το τάισμα. Αυτό είναι κάτι που φαίνεται και στις καταγραφές από τη βάση δεδομένων.
Πηγή: Φilenews
