Η πολιτική ηγεσία οφείλει να αφουγκράζεται την κοινωνική πραγματικότητα και να σπεύδει να υιοθετήσει τις δέουσες ρυθμίσεις, αλλά αυτό να γίνεται ύστερα από την απαραίτητη διαβούλευση και τον αναγκαίο -έστω και σύντομο- επιστημονικό διάλογο
Του Πολυχρόνη Περιβολάρη*
Στα μέσα Δεκέμβρη 2023, όταν ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης επισκέφθηκε τον Πειραιά για το νέο δικαστικό μέγαρο, είχα την ευκαιρία στο τέλος της εκδήλωσης να συνομιλήσω μαζί του για τα ανοιχτά αυτόν τον καιρό θέματα της Δικαιοσύνης. Είπα στον υπουργό ότι τον Σεπτέμβρη του 2023 στη Χίο, όπου και παρέστη στην Ολομέλεια των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων και δήλωσε την πρόθεσή του για αλλαγές στους ποινικούς κώδικες, χάθηκε μια μεγάλη ευκαιρία για τα ζητήματα της ποινικής Δικαιοσύνης. Ξαφνιασμένος με ρώτησε τι εννοώ. Απάντησα ότι, αφού είχε τη ρητή εντολή από τον πρωθυπουργό για να προχωρήσει σε ρυθμίσεις για την επιτάχυνση στην απονομή της και την ποιοτική αναβάθμιση της ποινικής Δικαιοσύνης, θα έπρεπε, κατά την άποψή μου, να κηρύξει θεσμικό διάλογο ολιγόμηνης διάρκειας προκειμένου να του υποβληθούν προτάσεις και εάν αποτυγχάναμε σε αυτό ή δεν ήταν συγκλίνουσες οι θέσεις, θα υπέβαλλε τις δικές του, μια και έχει τη νομοθετική πρωτοβουλία.
Μου απάντησε ότι αυτό μπορεί να γίνει και τώρα, διότι συζητεί από μηδενική βάση. Αυτό είναι θετικό, αλλά τι θα πρωτοαλλάξει;
Έκτοτε έχουν γίνει εκδηλώσεις που έχουν καταδείξει τις πολλές αντιφατικές και άστοχες ρυθμίσεις τόσο στον Π.Κ. όσο και στον ΚΠΔ, που απέχουν πολύ από το να οδηγήσουν σε ποιοτική αναβάθμιση και ταχύτερη απονομή της ποινικής Δικαιοσύνης.
Δεν θα αναφερθώ αναλυτικά, αλλά η συλλήβδην αυστηροποίηση θα οδηγήσει στη φυλακή πολλούς «πλημμεληματίες» (δανείζομαι την έκφραση από εκλεκτό συνάδελφο ποινικολόγο), ακόμη και πτωχευμένους ή μεταπτωχευμένους που οφείλουν ασφαλιστικές εισφορές, έχουν χρέη προς το Δημόσιο ή τους Οργανισμούς Κοινής Ωφέλειας και διαβιούν -όπως όλοι μας- σε ένα γενικώς ποινικοποιημένο περιβάλλον από εκατοντάδες ειδικούς ποινικούς νόμους.
Περαιτέρω η κατάργηση των πολυμελών συνθέσεων και της διαδικασίας των βουλευμάτων μάλλον θα επιβαρύνει τα ακροατήρια αντί να τα αποσυμφορήσει, αφού όλες οι υποθέσεις θα καταλήγουν εκεί.
Όλοι γνωρίζουμε τι συμβαίνει όταν υπάρχουν ελλείψεις στην ποινική προδικασία και η έδρα αναγκάζεται να διατάσσει τη διενέργεια ελλιπουσών ανακριτικών πράξεων.
Σημειώνω επίσης ότι το πρόβλημα της αθρόας «φυλακοποίησης» -ας μου επιτραπεί η έκφραση- δεν θα προκύψει έπειτα από 3-4 χρόνια λόγω του χρόνου τέλεσης των πράξεων (το εφαρμοστέο δίκαιο θα είναι ένας άλλος εφιάλτης για τα δικαστήρια), αλλά άμεσα και μετά την ψήφιση των νέων διατάξεων, όταν σε επίπεδο της αυτόφωρης διαδικασίας θα υπάρχουν γύρω στους 150-200 πολίτες προς μεταγωγή στην Ευελπίδων (ο αριθμός είναι κοντά στην πραγματικότητα και έχει προκύψει στο παρελθόν λόγω της ισχύουσας ρύθμισης του 187 ΠΚ)!
Επομένως έχουμε αντιληφθεί τι προτείνεται; Αυτό θέλουμε; Δεν το πιστεύω. Έχει διακριβωθεί πού ακριβώς πάσχει η απονομή της ποινικής Δικαιοσύνης, πού καθυστερεί και ποια τα κατάλληλα μέτρα; Όχι. Υπάρχει ασφάλεια δικαίου όταν γίνονται επανειλημμένες συχνές αλλαγές στον Π.Κ. και τον ΚΠΔ; Όχι.
Είμαι σύμφωνος η πολιτική ηγεσία να αφουγκράζεται την κοινωνική πραγματικότητα και να σπεύδει να υιοθετήσει τις δέουσες ρυθμίσεις, αλλά αυτό να γίνεται ύστερα από την απαραίτητη διαβούλευση και τον αναγκαίο -έστω και σύντομο- επιστημονικό διάλογο.
Εν προκειμένω οι αντιρρήσεις της επιστημονικής κοινότητας έχουν υποβληθεί αρμοδίως στον υπουργό Δικαιοσύνης, ώστε να γίνει αντιληπτό τι πρόκειται να συμβεί; Δεν το γνωρίζω, αλλά ελπίζω να γίνει.
Μερικές σκέψεις και για τον προτεινόμενο νέο δικαστικό χάρτη. Κατά την άποψή μου, μεγάλος θόρυβος για ζητήματα που εύκολα θα μπορούσαν να λυθούν πάλι έπειτα από σύντομο θεσμικό διάλογο.
Δεν είμαι σίγουρος για το ποιος πρότεινε την ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας (γνωρίζω μόνο κάποιον που έχει αρθρογραφήσει σχετικά μετά τις προτάσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας) και εάν προκύπτει από στοιχεία ότι αυτό θα βελτιώσει την απονομή της πολιτικής δικαιοσύνης. Καλές οι αναμνήσεις των αντίστοιχων προσπαθειών του Ελευθερίου Βενιζέλου, αλλά άλλο ο Μεσοπόλεμος και άλλο το 2024.
Εάν το διακύβευμα για το υπουργείο -σύμφωνα και με τις προτάσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας- είναι η καλύτερη αξιοποίηση των ειρηνοδικών και η είσπραξη κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης, θα μπορούσε αυτό εύκολα να υλοποιηθεί με συγχώνευση ειρηνοδικείων, δημιουργία πολυδύναμων και μεταφορά ύλης σε αυτά (π.χ. οικογενειακές διαφορές, διαφορές συνιδιοκτητών, εκούσια κ.λπ.) και υπολογισμένη αύξηση της καθ’ ύλην αρμοδιότητάς τους ώστε πράγματι να αποσυμφορηθούν τα πρωτοδικεία. Υπάρχει και σχετική με στοιχεία πρόταση της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων.
Επίσης, επειδή στην Αττική πράγματι υπάρχει πρόβλημα με την τεράστια πληθυσμιακά τοπική αρμοδιότητα του Δικαστηρίου Αθηνών, ενδεχομένως να μην έβλαπτε ακόμη και η δημιουργία νέου ειρηνοδικείου (Γλυφάδα, π.χ.) προκειμένου να αποσυμφορηθεί εκείνο των Αθηνών.
Αντί όλων αυτών προτείνεται η δημιουργία περιφερειακών πρωτοδικείων και η μετάπτωση των ειρηνοδικών σε πρωτοδίκες με ό,τι ζητήματα αυτό θα δημιουργήσει. Δεν θα ήταν πιο απλό και δόκιμο να συγχωνευθούν ανά την Ελλάδα όποια ειρηνοδικεία δεν έχουν μεγάλο όγκο υποθέσεων; Βέβαια υπάρχουν και εδώ θέματα με τη νησιωτικότητα και την απόσταση, τα οποία πρέπει να προσεχθούν και να συζητηθούν.
Τέλος, θέλω να υπογραμμίσω ότι οι ιδέες χωρίς μελέτη ή η πρόθυμη υποστήριξή τους, όταν υποβάλλονται από κυβερνητικούς παράγοντες, μπορεί να οδηγήσουν σε αντίθετα αποτελέσματα σε σχέση με αυτά που επιδιώκεται να φέρουν. Αναφέρομαι συγκεκριμένα στην επέκταση της τοπικής αρμοδιότητας του Πρωτοδικείου και Εφετείου Πειραιά, η οποία προτάθηκε χωρίς μελέτη των πληθυσμιακών στοιχείων και μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία μιας αντίστοιχης κατάστασης με την Ευελπίδων και τη Λουκάρεως.
Πάντοτε έχω σταθεί θετικά στην επέκταση της αρμοδιότητας του Δικαστηρίου Πειραιά, άλλωστε μια δική μου ιδέα ήταν η συντρέχουσα αρμοδιότητα των ναυτικών τμημάτων για όλη την Ελλάδα για την ενότητα της νομολογίας κ.λπ. Και τώρα δεν είμαι αρνητικός. Χρειάζεται όμως έρευνα και όχι βιαστικές και χωρίς περισυλλογή προτάσεις για τη δημιουργία εντυπώσεων, διότι η ευθύνη όλων είναι μεγάλη.
Το επιχείρημα ότι θα έχουμε στον Πειραιά νέο και ευρύχωρο δικαστικό μέγαρο το 2026 ασφαλώς και δεν αρκεί για να γίνει δεκτή η οποιαδήποτε επιβάρυνση σε ύλη που μπορεί να χειροτερεύσει τις συνθήκες απονομής της δικαιοσύνης. Δεν γνωρίζουμε τι μεγέθους αύξηση των οργανικών θέσεων δικαστών, εισαγγελέων και δικαστικών υπαλλήλων θα πρέπει να ζητήσουμε, παρά ταύτα υπήρξε προτείνων το θέμα αυτό από μόνος του και χωρίς σχετική απόφαση του Δ.Σ. του ΔΣΠ. Έθεσα τα ζητήματα στο τελευταίο Δ.Σ. μας για να γνωρίζουν όλοι πού βαδίζουμε.
Καταλήγοντας, δέχομαι ότι ο κύριος υπουργός έχει καλές προθέσεις, διαπνέεται από μεταρρυθμιστικό πνεύμα και επιθυμεί να φέρει τομές, εκπληρώνοντας την εντολή του πρωθυπουργού. Δεν φτάνουν όμως οι καλές και αγαθές προθέσεις, χρειάζεται να έχει προηγηθεί η διαπίστωση των προβλημάτων, η συγκρότηση νομοπαρασκευαστικών επιτροπών με την ορθή σύνθεση, διάλογο και συναίνεση προκειμένου να φθάσουμε στις κατάλληλες και αποτελεσματικές ρυθμίσεις που θα οδηγήσουν στις τομές που τόσο έχει ανάγκη η ποινική και πολιτική Δικαιοσύνη. Αλλιώς ματαιοπονούμε και με την όποια υπουργική ή κυβερνητική αλλαγή θα συζητάμε τα ίδια.
*Δικηγόρος, Α’ αντιπρόεδρος Δ.Σ. ΔΣΠ
