Αν θέλουμε καλύτερη την πατρίδα, πρέπει να αναζητούμε και να προβάλλουμε υποδείγματα θάρρους και ήθους για να ελπίζουμε ότι θα ανασυρθεί από το τέλμα η κοινωνία μας
Του Δημήτρη Γαρούφα*
Η πολυήμερη αποχή δικηγόρων έδωσε τη δυνατότητα για πολλές συζητήσεις, και για τα δίκαια αιτήματά τους, αλλά και για ευρύτερες συζητήσεις για την κατάσταση της χώρας. Έτσι, σε μια πρόσφατη συζήτηση δικηγόρων για την παρακμή που βιώνει η χώρα, κάποιος ανέφερε ότι στην κρίση της κοινωνίας μας συμβάλλει η έλλειψη υγιών προτύπων. Απαντώντας, επισήμανα ότι υγιή πρότυπα υπήρχαν και υπάρχουν αλλά δεν τα προβάλλουν τα ΜΜΕ και είναι άγνωστα στην κοινή γνώμη. Ανέφερα ενδεικτικά ότι την περίοδο της γερμανικής Κατοχής υπήρχε στη Θεσσαλονίκη ως προϊστάμενος του Πρωτοδικείου ο πρόεδρος Πρωτοδικών Άγγελος Κουτσουμάρης .
Τον Μάρτιο του 1943, όταν οι Γερμανοί κατακτητές άρχισαν αποστολές Εβραίων στα κρεματόρια της Γερμανίας, ο συγκεκριμένος δικαστής, θέλοντας να διασώσει τα παιδιά των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, όρισε στο Πρωτοδικείο έκτακτες δικασίμους πρωί κι απόγευμα και γίνονταν σωρηδόν υιοθεσίες παιδιών Εβραίων από οικογένειες χριστιανών, ενώ οι δικηγόροι που παρίσταντο δεν έπαιρναν αμοιβή και οι δικαστές που δίκαζαν εξέδιδαν άμεσα αποφάσεις κάνοντας δεκτές τις αιτήσεις.
Σε 15 μέρες εκδικάστηκαν πάνω από 400 αιτήσεις υιοθεσίας, αλλά προδόθηκε στους Γερμανούς το εγχείρημα κι έτσι ο Γερμανός στρατιωτικός διοικητής με έγγραφό του ζήτησε τα ονόματα όσων συνέπραξαν στο εγχείρημα (δικαστές, δικηγόροι κ.λπ.) για να τιμωρηθούν. Την επόμενη μέρα ο δικαστής αυτός παρουσιάστηκε μόνος του στον Γερμανό στρατιωτικό διοικητή και τον υπασπιστή του Μαξ Μέρτεν και δήλωσε ότι αναλαμβάνει προσωπικά την ευθύνη γιατί ως προϊστάμενος του Πρωτοδικείου οργάνωσε το εγχείρημα για ανθρωπιστικούς λόγους για να σωθούν τα παιδιά. Ο Γερμανός διοικητής εκφράστηκε με θαυμασμό για το θάρρος του δικαστή και τον άφησε ελεύθερο.
Ηρωική πράξη
Τα παιδιά δεν σώθηκαν τελικά, αλλά ξεχάστηκε και η ηρωική πράξη του συγκεκριμένου δικαστή που έμεινε άγνωστη στην κοινή γνώμη. Ήρθε στο φως όταν ο δικηγορικός σύλλογος αποφάσισε να γραφεί η ιστορία του. Συγκρότησε σχετική επιτροπή, της οποίας ήμουν πρόεδρος, η οποία ανέθεσε στον Τζων Θωμά, έναν από τους παλιότερους δικηγόρους, τη συγγραφή. Ο Τζων Θωμάς ήταν ένα κινητό αρχείο. Είχε γίνει δικηγόρος το 1934 και είχε εξαιρετική μνήμη και σχετικό αρχείο. Στην ιστορία του ανέφερε μεταξύ άλλων ότι λόγω βουλγαρικής κατοχής στην ανατολική Μακεδονία και Θράκη οι Βούλγαροι έδιωχναν από τις περιοχές που κατείχαν τα ηγετικά ελληνικά στοιχεία και μεταξύ άλλων τους δικηγόρους τους οποίους περιέθαλπε ο Δικηγορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης. Ανέφερε στον α΄ τόμο της ιστορίας του ΔΣΘ, μεταξύ άλλων, και την περίπτωση του ήρωα δικαστή που με κίνδυνο της ζωής του προσπάθησε να διασώσει τα παιδιά των Εβραίων… Μετέπειτα, όταν εκλέχθηκα πρόεδρος του δικηγορικού συλλόγου, ανέφερα το γεγονός στον πρόεδρο της ισραηλιτικής κοινότητας Θεσσαλονίκης Δαυίδ Σαλτιέλ, ο οποίος ανέθεσε στο Λεόν Σαλτιέλ να ερευνήσει το θέμα. Έπειτα από έρευνα και μελέτη των κατοχικών εφημερίδων που αναφέρθηκαν σε αυτές τις υιοθεσίες απειλώντας με κυρώσεις τους εμπλεκομένους ζητήσαμε να τιμήσουν τη μνήμη του ήρωα δικαστή, πράγμα που έγινε σε ειδική τελετή στη Συναγωγή Μοναστηριωτών στις 8/5/2016.
Αυτόν τον γενναίο πρόεδρο Πρωτοδικών (μετέπειτα αρεοπαγίτης) δεν τον τίμησαν οι δικαστικές ενώσεις ούτε ο Δήμος Θεσσαλονίκης και, αν δεν γινόταν αναφορά του περιστατικού στην ιστορία του ΔΣΘ που έγραψε ο Τ. Θωμάς (Α΄ τόμος σ. 39-40), θα είχε ξεχαστεί.
Αναφέρθηκα στην ηρωική αυτή προσπάθεια του συγκεκριμένου δικαστή για να υπενθυμίσω ότι υπήρξαν και υπάρχουν πρότυπα θάρρους και ήθους στη χώρα μας, αλλά «εξοβελίζονται» στη λήθη γιατί η παρουσία τους αποκαλύπτει τη μικρότητα των άλλων… Αν όμως θέλουμε καλύτερη την πατρίδα, πρέπει να αναζητούμε και να προβάλλουμε πρότυπα θάρρους και ήθους για να ελπίζουμε ότι θα ανασυρθεί από το τέλμα η κοινωνία μας.
*Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης
