Περισσότερες από 130 περιπτώσεις αποιδιωτικοποίησης ή επανακρατικοποίησης-επαναδημοτικοποίησης επιχειρήσεων ύδρευσης καταγράφηκαν την περίοδο 2010 ως 2021 στην Ευρώπη, σύμφωνα με τη μελέτη που παρουσίασε πριν λίγες ημέρες ο τομέας Υποδομών και Μεταφορών του ΣΥΡΙΖΑ στο πλαίσιο εκδήλωσης για τον δημόσιο χαρακτήρα του νερού.
Τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν αντλήθηκαν από την βάση δεδομένων publicfutures.org, που αποτελεί την παγκόσμια βάση δεδομένων αποιδιωτικοποιήσεων δημοσίων υπηρεσιών. Η μερίδα του λέοντος των 131 περιπτώσεων απο-ιδιωτικοποίησης αφορά στη Γαλλία με 73 περιπτώσεις (55% των συνολικών περιπτώσεων) και στην Ισπανία με 35 περιπτώσεις (27% των συνολικών περιπτώσεων), ενώ στη σχετική λίστα εμφανίζονται ακόμα το Ηνωμένο Βασίλειο, η Τσεχία, η Γερμανία, η Ουγγαρία, η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Ρωσία, η Ουκρανία.
Βάσει των στοιχείων που παρουσιάστηκαν, οι απο-ιδιωτικοποιήσεις στην Ευρώπη επηρέασαν σχεδόν 19 εκατ. πολίτες (18.979.041 για την ακρίβεια). Στη Γαλλία επηρεάστηκαν 7,5 εκατ. πολίτες (40% των πολιτών που επηρεάστηκαν συνολικά), ενώ στην Γερμανία, αν και δεν καταγράφηκε μεγάλος αριθμός απο-ιδιωτικοποιήσεων, αυτές συνέβησαν σε μεγάλα αστικά πυκνόκατοικημένα κέντρα με αποτέλεσμα να επηρεαστούν 5,5 εκατ. πολίτες (29% των πολιτών που επηρεάστηκαν συνολικά). Αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση της Ουγγαρίας που αφορά την περίπτωση της Βουδαπέστης με πληθυσμό 1,7 εκατ. πολίτες.
Σχετικά με το επίπεδο εμπλοκής της αυτοδιοίκησης στις 131 περιπτώσεις αποιδιωτικοποιήσεων, παρατηρείται ότι σε 81 περιπτώσεις (62%) εμπλέκεται ο τοπικός δήμος, σε 48 περιπτώσεις (37%) υπάρχει διαδημοτική συνεργασία και σε δύο περιπτώσεις εμπλέκεται η περιφέρεια.
«Η εικόνα αυτή ενδυναμώνει την άποψη ότι το νερό και η ύδρευση είναι μία αμιγώς «αυτοδιοικητική» υπόθεση και ότι η κοινωνία των πολιτών είναι αυτή που πρέπει να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην υπόσταση του νερού ως δημόσιου αγαθού -δικαιώματος. Αντίστοιχα, για την περίοδο που εξετάζουμε και από τα στοιχεία της έρευνας (δεδομένα για 73 περιπτώσεις) προκύπτει ότι από τους νέους φορείς που διαχειρίζονται την ύδρευση την «επόμενη μέρα», οι 56 είναι κυβερνητικοί (77%), οι 12 δημόσιοι (16%) και μόνο δύο συνεργατικοί. Το συμπέρασμα είναι ότι το νερό και η ύδρευση τείνει να γίνει εκ νέου μία υπόθεση δημόσια», επεσήμαναν οι μελετητές.
Οι βασικότερες συνέπειες της ιδιωτικοποίησης του νερού, όπως προκύπτουν από τη διεθνή εμπειρία, είναι οι μεγάλες αυξήσεις στα τιμολόγια του νερού, οι οποίες έφτασαν κατά περίπτωση έως και το 60% και αφορούν τόσο στα τέλη ύδρευσης όσο και διαχείρισης λυμάτων. Ταυτόχρονα καταγράφηκε σε ορισμένες περιπτώσεις σημαντική επιδείνωση στην ποιότητα του παρεχόμενου νερού, αλλά και μεγάλη απώλεια υδάτων, όπως στην περίπτωση της Λυών συνδυαστικά και με τις μαζικές απολύσεις εργαζομένων από τις εταιρίες ύδρευσης.
Αναφορικά με τη μέθοδο που ακολουθήθηκε, προκύπτει ότι σε 115 περιπτώσεις (91% του συνόλου) υπήρχε στάση αναμονής ως τη λήξη της σύμβασης παραχώρησης, γεγονός που δικαιολογούν οι υψηλές ρήτρες πρόωρης απεμπλοκής για τους αντισυμβαλλόμενους που προκύπτουν από τις συμβάσεις, ειδικά για τις τοπικές αρχές ή το δημόσιο κατά περίπτωση. Υπάρχουν ελάχιστες περιπτώσεις που παρουσιάζονται και αφορούν την απόσυρση, αυτοβούλως, του ιδιώτη επενδυτή, την εξαγορά των μετοχών του ιδιώτη μετόχου από το δημόσιο και τη μονομερή καταγγελία και λήξη της σύμβασης από την πλευρά του δημοσίου.
Η μελέτη εκπονήθηκε από τον τομέα Υποδομών και Μεταφορών του ΣΥΡΙΖΑ από τον Κωνσταντίνο Αγόρη, οικονομολόγο – δημοσιογράφο, τον Γιώργο Αναβαλόγλου, χρηματοοικονομικό και ασφαλιστικό σύμβουλο, τον Γιώργος Μαστοράκη, οικονομολόγο, Msc, τον Παναγιώτη Μελαχρινό, οικονομολόγο, MSc, Δρ. Δημόσιας Διοίκησης, τον Ευάγγελο Παναγιωτουνάκο, δικηγόρο LL.M και τη Ματίνα Πούλου, δικηγόρο, Δρ. Νομικής.
Αφορμή της εκδήλωσης ήταν το πάνδημο συλλαλητήριο της Θεσσαλονίκης για τη διαφύλαξη του δημόσιου χαρακτήρα του νερού ύστερα από την ψήφιση του νόμου από την κυβέρνηση για την ένταξη των υδάτων στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας μαζί με τα απόβλητα, δηλαδή σε μια αρχή που εκ προοιμίου ρυθμίζει ζητήματα ανταγωνισμού.
Κι αυτό την ώρα που το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) με απόφασή του το 2022 ουσιαστικά ακύρωσε την κατοχή του 50% των μετοχών της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ από το Υπερταμείο διατάσσοντας την επιστροφή τους στο Δημόσιο.
Η κυβέρνηση επανήλθε με νομοθετική ρύθμιση το περασμένο καλοκαίρι με στόχο να «ακυρώσει» επι της ουσίας τις εν λόγω αποφάσεις. Οι εργαζόμενοι προσέφυγαν στην Επτροπή Συμμόρφωσης του ΣτΕ, η οποία επανήλθε στο θέμα πρόσφατα ζητώντας την άμεση εφαρμογή των αποφάσεων εντός του εξαμήνου.
Οπως επισημάνθηκε από τους ομιλητές, «η ιδιωτικοποίηση του νερού αποτελεί προτεραιότητα της σημερινής κυβέρνησης. Εκτός της άρνησης απόσπασης των εταιρειών ύδρευσης της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης από το Υπερταμείο, είχε εκκινήσει και διαγωνιστική διαδικασία για την παραχώρηση της λειτουργίας και της συντήρησης του Εξωτερικού Υδροδοτικού Συστήματος (ΕΥΣ) Αττικής σε ιδιωτικές εταιρείες, μέσω ΣΔΙΤ, επιλογή που επίσης κατέπεσε στο ΣτΕ».
Στην παρέμβασή του ο τομεάρχης Υποδομών και Μεταφορών του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκος Παππάς, παρατήρησε μεταξύ άλλων ότι «η ιστορία των νερών έχει δείξει ότι χρειάζεται κοινωνικό κίνημα, συνδικαλιστικό κίνημα, νομικός αγώνας, επιστημονικός κόπος – τεκμηρίωση και πολιτικός αγώνας για την αλλαγή και την εφαρμογή πολιτικών διατήρησης του δημόσιου χαρακτήρα του νερού. Το νερό ήταν, είναι και θα παραμείνει δημόσιο αγαθό, το πόσιμο νερό ανθρώπινο δικαίωμα. Όσο και να επιμένει η κυβέρνηση Μητσοτάκη στην ιδιωτικοποίησή του».
