Του Λάζαρου Καμπουρίδη*
Η φράση αυτή χρησιμοποιείται πολύ συχνά τελευταία από Τούρκους αναλυτές και ΜΜΕ της γειτονικής χώρας. Ήδη από το καλοκαίρι τουρκικές πηγές μιλούσαν για περικύκλωση της Τουρκίας από το τρίγωνο Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ με αφορμή τις αναφορές για στρατιωτικό εξοπλισμό ισραηλινής κατασκευής, ο οποίος τοποθετήθηκε και συνεχίζεται η εγκατάστασή του στην Κύπρο και σε νησιά του Αιγαίου.
Το θέμα της στρατηγικής περικύκλωσης της Τουρκίας όμως συζητείται με αφορμή την τριμερή σύνοδο Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ σε συνδυασμό και με την αναγνώριση της Σομαλιλάνδης από το Ισραήλ. Ήδη η Τουρκία αναζητά νέες συμμαχίες για την αντιμετώπιση του Ισραήλ αλλά και του τριγώνου που αναφέρθηκε, αν και γνωρίζει ότι οι επιλογές της είναι περιορισμένες λόγω των πολλών μετώπων που προέκυψαν από τη φιλόδοξη πολιτική του Ερντογάν.
Ποια είναι όμως τα μέτωπα που βλέπει η Τουρκία, τα οποία στοιχειοθετούν μία τέτοια στρατηγική περικύκλωση;
Τρίγωνο Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ: Αποτελεί τον ισχυρότερο βραχίονα στην τουρκική ιδεοληψία ότι «η Τουρκία περικυκλώνεται». Η τελευταία τριμερής σύνοδος με τη συμμετοχή του Έλληνα πρωθυπουργού, του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και του πρωθυπουργού του Ισραήλ, σε συνδυασμό με τις αναφορές για ίδρυση κοινής Ταξιαρχίας Ταχείας Αντίδρασης, τις δηλώσεις του Έλληνα υπουργού Εθνικής Άμυνας για κλείσιμο του Αιγαίου με πυραυλικά συστήματα, αλλά και τις ειδήσεις για εγκατάσταση οπλικών συστημάτων ισραηλινής κατασκευής στην Κύπρο και στα νησιά του Αιγαίου αποτέλεσαν τους βασικούς λόγους για την έκφραση έντονης δυσαρέσκειας από πλευράς Άγκυρας, η οποία κάνει λόγο για περικύκλωση από δυτικά και νότια.
Προμήθεια αεροσκαφών F-35: Η Τουρκία αισθάνεται ότι η προμήθεια των F-35 είναι στα χέρια του Ισραήλ και ειδικότερα προϊόν της πίεσης του εβραϊκού λόμπι στις ΗΠΑ. Το έχει ξεκαθαρίσει εξάλλου με δημόσια δήλωση και ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπ. Νετανιάχου.
Συμφωνίες Αβραάμ: Πρόκειται για μία στρατηγική επιλογή εξομάλυνσης των σχέσεων του Ισραήλ με τις αραβικές χώρες, αλλά και δημιουργίας σχέσεων με άλλες χώρες τις οποίες η Τουρκία είχε σκοπό να θέσει υπό την επιρροή της. Χαρακτηριστικά αναφέρεται η προσχώρηση του Καζακστάν στις Συμφωνίες του Αβραάμ, προκαλώντας την οργή της Άγκυρας, αφού το Καζακστάν και οι υπόλοιπες τουρκόφωνες χώρες της Κεντρικής Ασίας αποτελούν τον πυρήνα εφαρμογής του σχεδίου «Αιώνας της Τουρκίας». Αυτό σημαίνει ότι το Ισραήλ θέτει τις βάσεις ώστε να αποσπάσει τις χώρες της Κεντρικής Ασίας από τη δυνάμει τουρκική επιρροή.
Το μέτωπο της Αφρικής, η περίπτωση της Σομαλίας: Το Ισραήλ έχει προβεί σε ενέργειες περιορισμού της επιρροής της Τουρκίας στην Αφρική όχι μόνο επειδή έχει στρατηγικά συμφέροντα σε πολλές χώρες της μαύρης ηπείρου, αλλά κυρίως επειδή η ασφάλεια του Ισραήλ από τον Νότο απειλείται από συμμαχίες της Τουρκίας με αφρικανικές χώρες. Χαρακτηριστικά αναφέρεται η περίπτωση της Σομαλίας με την οποία η Τουρκία έχει συνάψει στρατηγική συνεργασία, διατηρεί τη μεγαλύτερη υπερπόντια στρατιωτική της βάση και έχει υπογράψει συμφωνία για την ασφάλεια/μερίδιο από την εκμετάλλευση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) της. Επιπρόσθετα, η Τουρκία έχει ιδρύσει στη Σομαλία βάση δοκιμής πυραύλων, ενώ είναι σε εξέλιξη η ίδρυση βάσης εκτόξευσης δορυφόρων. Λόγω της συμφωνίας με τη Σομαλία η Τουρκία διατηρεί σε μόνιμη βάση τρεις φρεγάτες στις θαλάσσιες περιοχές της. Η αναγνώριση της Σομαλιλάνδης από το Ισραήλ αποτελεί μία κίνηση που όχι μόνο απειλεί τα ζωτικά συμφέροντα της Τουρκίας στο Κέρας της Αφρικής, αλλά προσδίδει στο Ισραήλ αυξημένες δυνατότητες παρακολούθησης του τουρκικού πυραυλικού προγράμματος, ελέγχου της διέλευσης στην Ερυθρά Θάλασσα και απόκτησης πλεονεκτήματος για την εξουδετέρωση των Χούθι της Υεμένης.
Συρία: Αποτελεί ίσως τον σημαντικότερο γεωγραφικό χώρο σύγκρουσης των στρατηγικών της Τουρκίας και του Ισραήλ. Η Τουρκία έχει αντιληφθεί ότι η ανατροπή του Άσαντ δεν ήταν αρκετή για να ελέγξει τη Συρία με τον δορυφόρο της Αλ Τζολάνι, καθώς η πολιτική ασφάλειας του Ισραήλ προβλέπει στήριξη των μειονοτήτων και ιδιαίτερα των Κούρδων, καταστροφή κάθε τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας και κυρίως μία τεμαχισμένη Συρία με αυτονομήσεις των μειονοτήτων, κάτι το οποίο αποτελεί εφιαλτικό σενάριο για την Άγκυρα.
Λίβανος: Η επικύρωση από τη Βηρυτό της συμφωνίας ΑΟΖ του Λιβάνου με την Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία αποτελεί σφήνα στην ανατολική απόληξη του δόγματος «Γαλάζια Πατρίδα» της Τουρκίας, αποτελεί προϊόν της πίεσης των ΗΠΑ και του Ισραήλ ώστε η πολύπαθη αυτή χώρα να πάψει να αποτελεί όμηρο της Χεζμπολάχ και κατά συνέπεια του Ιράν.
Γάζα – Χαμάς: Η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς εναντίον του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 αποτελεί το σημαντικότερο γεγονός της πλήρους διάρρηξης των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ. Κατόπιν τούτου, η Τουρκία ανεπιτυχώς προσπάθησε να παρασύρει και τις άλλες μουσουλμανικές χώρες σε έναν πόλεμο εναντίον του Ισραήλ, με αποτέλεσμα η Άγκυρα να χάσει τη δυνατότητα προς το παρόν να χρησιμοποιήσει το Παλαιστινιακό ως παράγοντα προώθησης των στρατηγικών της επιδιώξεων στην ανατολική Μεσόγειο.
Ως συμπέρασμα, τα μεγάλα και επιθετικά οράματα του Ερντογάν, όπως το σχέδιο «Αιώνας της Τουρκίας» και το δόγμα «Γαλάζια Πατρίδα», τα οποία προβλέπουν η Τουρκία να καταστεί ένας ενεργειακός και εμπορικός κόμβος της περιοχής εις βάρος της εδαφικής και θαλάσσιας επικράτειας γειτονικών χωρών, φαίνεται ότι απειλούνται και επιπλέον η Τουρκία αισθάνεται ότι περικυκλώνεται σε στρατηγικό επίπεδο από την εφαρμογή της στρατηγικής ασφαλείας του Ισραήλ.
Το ενδιαφέρον σε εθνικό επίπεδο είναι ότι η Άγκυρα θεωρεί πως η Ελλάδα και η Κύπρος αποτελούν μέρος αυτής της περικύκλωσης και θα πρέπει να αναμένεται αντίδραση από τουρκικής πλευράς, παρά το γεγονός ότι οι επιλογές της γειτονικής χώρας όχι μόνο είναι περιορισμένες, αλλά και δεν είναι ευνοϊκή προς το παρόν η διεθνής συγκυρία για την εκδήλωση μιας τουρκικής επιθετικότητας με επιχειρησιακούς όρους εναντίον των δύο πυλώνων του Ελληνισμού.
*Αντιστράτηγος ε.α.
