Οι ΗΠΑ παρουσιάζουν σχέδια ειρήνευσης, η Ευρώπη τα τορπιλίζει με την εμμονή στο ΝΑΤΟ, ενώ η Ουκρανία βυθίζεται σε σκάνδαλα διαφθοράς και η Μόσχα περιμένει από έξω τις αποφάσεις.
Οι τελευταίες ημέρες φέρνουν ραγδαίες εξελίξεις στο ουκρανικό μέτωπο, με αλλεπάλληλες διαπραγματεύσεις, διαρροές και σχέδια ειρήνευσης από ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, πίσω από την επιτάχυνση των διεργασιών, ξεδιπλώνεται ένα πλέγμα αντιφάσεων, πολιτικών σκοπιμοτήτων και διπλωματικών συγκρούσεων.
Η Ε.Ε., που μέχρι χθες διακήρυσσε ότι «καμία απόφαση για την Ουκρανία δεν μπορεί να παρθεί χωρίς την Ουκρανία και χωρίς την Ευρώπη», σήμερα συζητά χωρίς τη Ρωσία, επαναλαμβάνοντας τις πρακτικές που κατήγγειλε. Παράλληλα, η κυβέρνηση Ζελένσκη κλονίζεται από σκάνδαλα διαφθοράς που αγγίζουν κορυφαία στελέχη, ενώ η παραίτηση του Αντρίι Γέρμακ, του στενότερου συνεργάτη του Ουκρανού προέδρου, προκαλεί πολιτικό σεισμό στο Κίεβο. Σε αυτό το πλαίσιο, τα σχέδια ειρήνευσης τείνουν να μετατραπούν από λύση, σε νέο πεδίο έντασης μεταξύ Ουάσιγκτον, Βρυξελλών και Μόσχας.
Οι τελευταίες εβδομάδες σηματοδοτούν μια από τις πιο κρίσιμες φάσεις του ρωσοουκρανικού πολέμου. Μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια αιματηρής σύγκρουσης, Ηνωμένες Πολιτείες και Ευρωπαϊκή Ένωση επιτάχυναν τις διεργασίες για έναν οδικό χάρτη ειρήνευσης. Ωστόσο, η διαδικασία αυτή αποκαλύπτει εντυπωσιακές αντιφάσεις, πολιτικές σκοπιμότητες και βαθιά διχασμένες στρατηγικές μεταξύ Η.Π.Α. και Ευρώπης, την ώρα που στο εσωτερικό της Ουκρανίας ξεσπούν σκάνδαλα διαφθοράς που αγγίζουν τον στενό πυρήνα της εξουσίας Ζελένσκη.
Την προηγούμενη Παρασκευή διέρρευσε το αμερικανικό σχέδιο των 28 σημείων για την ειρήνευση, το οποίο λειτούργησε ως καταλύτης για άμεση κινητοποίηση της αποκαλούμενης «Συμμαχίας των Προθύμων». Οι Ευρωπαίοι ηγέτες απάντησαν με δικό τους σχέδιο 24 σημείων, επιχειρώντας να διαμορφώσουν ευρωπαϊκό αποτύπωμα στη μελλοντική αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ουκρανίας. Ακολούθησε μία εβδομάδα καταιγιστικών διαβουλεύσεων μεταξύ ΗΠΑ, Ουκρανίας και ευρωπαίων ηγετών στην Γενεύη, από τις οποίες προέκυψε νέο αμερικανικό σχέδιο 19 σημείων.
Ωστόσο, μέσα σε όλη αυτή τη διπλωματική κινητικότητα, ένα στοιχείο προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση, κανείς δεν μιλά με τη Ρωσία. Η Ευρώπη, η οποία όλο το προηγούμενο διάστημα στηλίτευε κάθε αμερικανορωσική συζήτηση στο περιθώριο της Ουκρανίας, διακηρύσσοντας πως «τίποτα δεν θα αποφασιστεί χωρίς το Κίεβο και την Ε.Ε.», σήμερα εφαρμόζει ακριβώς την ίδια πρακτική που κατήγγειλε. Η Ουάσιγκτον συζητά με το Κίεβο, το Κίεβο με τις Βρυξέλλες, οι Βρυξέλλες με τις ΗΠΑ και η Μόσχα παραμένει εκτός αίθουσας. Το παράδοξο αυτό υπονομεύει εξαρχής την αξιοπιστία της ευρωπαϊκής προσέγγισης, όταν όλοι γνωρίζουν πως χωρίς τη Ρωσία δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική και βιώσιμη ειρήνη.
Την ίδια στιγμή, η απόσταση μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης γίνεται ολοένα και πιο εμφανής. Το αμερικανικό σχέδιο προβλέπει ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, αλλά θα απολαμβάνει μία ασφάλεια τύπου Άρθρου 5, σε συνδυασμό με την πιθανότητα ένταξης στην Ε.Ε. Αντίθετα, το ευρωπαϊκό πακέτο αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο πλήρους νατοϊκής ένταξης, υποστηρίζοντας ότι «η Συμμαχία θα αποφασίσει» και ότι η Ουκρανία «δικαιούται να ενταχθεί».
Εδώ όμως αποκαλύπτεται και η μεγαλύτερη αντίφαση της ευρωπαϊκής πολιτικής, η προοπτική ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ ήταν ο βασικός λόγος της ρωσικής εισβολής, όπως το έχει δηλώσει επανειλημμένα η Μόσχα. Επομένως, η ευρωπαϊκή επιμονή σε αυτό το ζήτημα όχι μόνο δεν συμβάλλει στην ειρήνευση, αλλά στην πράξη λειτουργεί ως διαπραγματευτική τορπίλη. Έτσι δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί παρατηρητές, θεωρούν πως η στάση των Βρυξελλών και του Λονδίνου επιβραδύνει και σε ορισμένες στιγμές ματαιώνει, τις προσπάθειες αποκλιμάκωσης.
Άλλωστε, η ιστορία έχει προηγούμενο. Την άνοιξη του 2022, στη Συμφωνία της Κωνσταντινούπολης, Ρωσία και Ουκρανία είχαν φτάσει πολύ κοντά σε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός. Τότε, μετά το αιφνιδιαστικό ταξίδι του Μπόρις Τζόνσον στο Κίεβο, οι διαπραγματεύσεις κατέρρευσαν. Την στιγμή που μετά τη διαρροή της τηλεφωνικής συνομιλίας Γουίτκοφ – Ουσάκοφ, όλα δείχνουν ότι οδηγεί στο Λονδίνο, οι υποψίες αναζωπυρώνονται για τον ρόλο της Βρετανίας στον πόλεμο.
Μέσα σε όλα αυτά, η Ουκρανία ταλανίζεται από μια νέα σειρά σκανδάλων διαφθοράς. Τις τελευταίες ημέρες, πληροφορίες και καταγγελίες αναφέρουν ότι σημαντικά ποσά ευρωπαϊκής και αμερικανικής βοήθειας καταλήγουν σε κύκλους στενών συνεργατών του Ουκρανού προέδρου. Οι Βρυξέλλες έχουν ήδη προειδοποιήσει ότι χωρίς αποτελεσματικές έρευνες και καταδίκες για υψηλή διαφθορά, η Ουκρανία δεν μπορεί να ενταχθεί στην Ε.Ε.
Σε αυτό το κλίμα, η παραίτηση του Αντρίι Γέρμακ, επικεφαλής της Προεδρικής Διοίκησης και στενότερου συνεργάτη του Ζελένσκη, προκάλεσε σοκ στο Κίεβο. Ο Γέρμακ, άνθρωπος κλειδί σε όλες τις διπλωματικές αποστολές και συνομιλητής των Αμερικανών, φέρεται να είχε δεχθεί ισχυρή πίεση εδώ και μήνες. Η παραίτησή του την προηγούμενη Παρασκευή ερμηνεύεται από πολλούς ως μοχλός πίεσης των ΗΠΑ προς τον Ζελένσκη ώστε να προχωρήσει σε συμφωνία ειρήνης, πριν οι έρευνες διαφθοράς φτάσουν στον ίδιο.
Από την πλευρά της, η Ρωσία παρακολουθεί τις εξελίξεις, ενώ εντείνει τις πιέσεις στο μέτωπο προκειμένου να διασφαλίσει στρατιωτικά κέρδη πριν από οποιαδήποτε συμφωνία. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε ότι το αμερικανικό σχέδιο των 19 σημείων μπορεί να αποτελέσει «βάση συζήτησης». Ωστόσο, σύμφωνα με βρετανικές πηγές, ο Ντόναλντ Τραμπ εμφανίζεται έτοιμος να αποδεχθεί τις ρωσικές θέσεις για την Κριμαία και τα εδάφη που έχουν προσαρτηθεί από το 2022, κάτι που περιλαμβανόταν και στο πρώτο σχέδιο των 28 σημείων.
Η αίσθηση που κυριαρχεί είναι πως η πορεία προς την ειρήνη, παρά τα εμπόδια, επιταχύνεται. Εκτίμηση του γράφοντος, είναι ότι ο πόλεμος θα τερματιστεί μέχρι τον Ιανουάριο ή, το αργότερο, στις αρχές Φεβρουαρίου.
Οι ΗΠΑ δείχνουν αποφασισμένες να κλείσουν το μέτωπο. Η Ρωσία δηλώνει έτοιμη να διαπραγματευτεί. Όμως η Ευρώπη, εγκλωβισμένη σε στρατηγικές εμμονές και εσωτερικές αντιφάσεις, κινδυνεύει όχι μόνο να βρεθεί εκτός παιγνίου, αλλά και να υπονομεύσει, άθελά της ή όχι, τις προσπάθειες που διεξάγονται για τον τερματισμό της σύρραξης.
