Η πρόσφατη υπόθεση στη Γαλλία, όπου ένας γάτος βρέθηκε στο επίκεντρο μιας δικαστικής διαμάχης και θεωρήθηκε υπεύθυνος για φθορές στον κήπο ενός γείτονα, άνοιξε μια συζήτηση που ξεπερνά κατά πολύ τις πατουσιές σε έναν τοίχο ή μια λερωμένη κουβέρτα. Παρότι στην πράξη η καταδίκη αφορά την ιδιοκτήτρια του ζώου, η εικόνα ενός «καταδικασμένου γάτου» αναπαράχθηκε ευρέως, προκαλώντας εύλογη ανησυχία στις φιλοζωικές κοινότητες. Στην ουσία όμως μιλάμε για κάτι πολύ βαθύτερο. Για το πώς η κοινωνία αντιμετωπίζει τα ζώα, για το πού αρχίζει και πού τελειώνει η ευθύνη των ανθρώπων και, κυρίως, για το πώς μπορεί μια δικαστική απόφαση να επηρεάσει την ευζωία ενός αθώου ζώου.
Οι συνέπειες μιας απόφασης στην καθημερινή ζωή ενός ζώου
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, ο μικρός Ρεμί βρέθηκε στο στόχαστρο επειδή θεωρήθηκε ότι προκάλεσε ζημιές στον κήπο ενός γείτονα. Η ιδιοκτήτριά του κλήθηκε να καταβάλει 1.250 ευρώ και να πληρώνει επιπλέον 30 ευρώ κάθε φορά που ο γάτος «εισβάλλει» στο διπλανό οικόπεδο. Παρότι οι κατηγορίες δεν επιβεβαιώθηκαν πλήρως και παρά το γεγονός ότι σε μια γειτονιά μπορεί να κυκλοφορούν πολλές γάτες, το δικαστήριο προχώρησε στην καταδίκη. Το πιο ανησυχητικό όμως δεν είναι το πρόστιμο. Είναι οι συνέπειες που αυτή η απόφαση έχει ήδη επιφέρει στην καθημερινή ζωή του γάτου. Από φόβο για νέα πρόστιμα, η ιδιοκτήτρια άρχισε να κρατά τον Ρεμί συνεχώς μέσα στο σπίτι. Το αποτέλεσμα; Ο γάτος πήρε βάρος, έγινε πιο νευρικός, πιο επιθετικός, και έχασε την ελευθερία του να εξερευνά τον εξωτερικό κόσμο, μια βασική ανάγκη για τη σωματική και ψυχική του υγεία.
Η υπόθεση εγείρει σοβαρά φιλοζωικά ερωτήματα. Μπορούμε άραγε να ζητάμε από ένα ζώο να κατανοεί όρια, ιδιοκτησίες ή δικαστικές απαγορεύσεις; Είναι δίκαιο να τιμωρείται ένας άνθρωπος για κάθε φυσική συμπεριφορά ενός ζώου που δρα ενστικτωδώς; Και κυρίως, μπορεί μια κοινωνία να θεωρεί αποδεκτό τον περιορισμό της ελευθερίας ενός ζώου για να αποφύγει οικονομικές κυρώσεις;
Φιλοζωικά διλήμματα και ο κίνδυνος ενός επικίνδυνου προηγούμενου
Οι φιλοζωικές οργανώσεις στη Γαλλία, όπως η SPA, προειδοποιούν ήδη για τον κίνδυνο δημιουργίας ενός επικίνδυνου προηγούμενου. Εάν τέτοιες αποφάσεις πολλαπλασιαστούν, πολλοί άνθρωποι μπορεί να αποφεύγουν να υιοθετήσουν ζώα, φοβούμενοι οικονομικές κυρώσεις. Άλλοι ίσως οδηγηθούν να περιορίζουν τους τετράποδους συντρόφους τους μέσα σε διαμερίσματα, στερώντας τους τη φυσική τους συμπεριφορά. Μια κοινωνία όμως που «δικάζει» τη φύση των ζώων και τιμωρεί την ενστικτώδη συμπεριφορά τους, παύει να είναι κοινωνία συμβίωσης και γίνεται κοινωνία κυριαρχίας.
Το πιο σημαντικό ερώτημα που τίθεται είναι το εξής. Σε ποιον επιρρίπτεται τελικά η ευθύνη; Τα ζώα δεν έχουν ηθική συνείδηση, δεν γνωρίζουν νόμους ούτε έχουν τη δυνατότητα να ελέγξουν την περιέργεια ή τα ένστικτά τους. Η ευθύνη ανήκει αποκλειστικά στον άνθρωπο αλλά πρέπει να αποδίδεται με τρόπο αναλογικό, τεκμηριωμένο και πάνω από όλα δίκαιο. Κανένα ζώο δεν πρέπει να στερείται την ελευθερία του επειδή οι άνθρωποι αδυνατούν να συνυπάρξουν αρμονικά σε μια γειτονιά.
Η υπόθεση του Ρεμί δεν είναι απλώς ένα viral περιστατικό. Είναι μια υπενθύμιση ότι οι νόμοι και οι θεσμοί μας οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη όχι μόνο την προστασία της ιδιοκτησίας, αλλά και την προστασία της ζωής. Κάθε ζωής. Τα ζώα δεν είναι αντικείμενα, ούτε πηγές προβλημάτων. Είναι πλάσματα με ανάγκες, συναισθήματα και φυσικές συμπεριφορές που η κοινωνία μας οφείλει να σεβαστεί. Αν κάτι πρέπει να κρατήσουμε από αυτήν την υπόθεση, είναι ότι η δικαιοσύνη οφείλει να εξετάζει προσεκτικά τις συνέπειες κάθε απόφασης πάνω στην ευζωία των ζώων. Οι κηδεμόνες οφείλουν να φροντίζουν τα ζώα τους, αλλά η κοινωνία οφείλει να κατανοεί τη φύση τους. Και πάνω απ’ όλα, δεν πρέπει να αφήνουμε κανέναν Ρεμί ή οποιοδήποτε άλλο ζώο να πληρώνει το τίμημα για την ανθρώπινη αδιαλλαξία.
