Οι πρώτες βολιδοσκοπήσεις της Αθήνας σχετικά με τη συγκρότηση ενός νέου πολυμερούς σχήματος συνεργασίας για την Ανατολική Μεσόγειο φαίνεται πως έχουν ήδη ξεκινήσει.
Στην πιο ώριμη ίσως στιγμή των τελευταίων ετών, η ελληνική διπλωματία επιχειρεί μια στρατηγική αναβάθμιση του ρόλου της στην Ανατολική Μεσόγειο, προωθώντας τη δημιουργία ενός νέου πολυμερούς σχήματος συνεργασίας με τη συμμετοχή πέντε παράκτιων κρατών της περιοχής: Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου, Τουρκίας και Λιβύης. Η ελληνική πρωτοβουλία αποτελεί μια προσπάθεια αντιστροφής του κλίματος έντασης που κυριάρχησε τα προηγούμενα χρόνια στην περιοχή.
Σύμφωνα με την εκπρόσωπο του Υπουργείου Εξωτερικών, Λάνα Ζωχιού, ο Υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης έθεσε την πρόταση στον Τούρκο ομόλογό του, Χακάν Φιντάν, κατά τη συνάντησή τους στο περιθώριο του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ στο Λουξεμβούργο. Όπως τόνισε, η συγκρότηση ενός τέτοιου σχήματος καθίσταται ιδιαίτερα χρήσιμη μπροστά στις μεγάλες γεωπολιτικές ανακατατάξεις που διαμορφώνονται διεθνώς.
Οι τέσσερις άλλες χώρες επιλέχθηκαν επειδή διαθέτουν κοινά θαλάσσια σύνορα με την Ελλάδα, αλλά και κοινές προκλήσεις στην περιοχή.
«Στόχος της Ελλάδας είναι να δημιουργήσει ένα περιβάλλον σταθερότητας σε ένα πεδίο που μέχρι σήμερα ήταν χώρος ανταγωνισμού και εντάσεων», ανέφερε η εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών , υπογραμμίζοντας ότι η Αθήνα επιδιώκει να διαμορφώνει τις εξελίξεις και όχι απλώς να τις παρακολουθεί.
Η Ελλάδα έχει θέσει ως αδιαπραγμάτευτη προϋπόθεση: «Την καθολική αποδοχή του Διεθνούς Δικαίου και τον πλήρη σεβασμό της κυριαρχίας των κρατών.» Με άλλα λόγια, η Αθήνα επιδιώκει ένα σχήμα που δε θα λειτουργεί «a la carte». Όποιος συμμετέχει, συμμετέχει με αποδοχή κοινών κανόνων.
Η ελληνική πρόταση προβλέπει πέντε άξονες συνεργασίας που θα αποτελέσουν τον πυρήνα της ατζέντας: μεταναστευτικό, προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος, συνδεσιμότητα, οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών, πολιτική προστασία.
Προοπτικές διεύρυνσης
Ο Γιώργος Γεραπετρίτης έχει επισημάνει ότι το συγκεκριμένο σχήμα ενδέχεται να διευρυνθεί στο μέλλον, καθώς υπάρχουν κράτη της ευρύτερης περιοχής που μοιράζονται κοινά συμφέροντα και θα μπορούσαν να ενταχθούν.
Παράλληλα, ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών θα πραγματοποιήσει άτυπες ενημερώσεις με τους ομολόγους, οι οποίες δεν έχουν ολοκληρωθεί, όπως τόνισε η κα Ζωχιού. Ωστόσο, η Αθήνα αναγνωρίζει πώς πρόκειται για ένα σύνθετο εγχείρημα.
Τα εμπόδια
Παρά τις θετικές προθέσεις και τον δηλωμένο στόχο για ένα νέο πλαίσιο σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο, το εγχείρημα του «5×5» συναντά ήδη τα πρώτα του εμπόδια. Στο επίκεντρο βρίσκεται η Άγκυρα, η οποία μεταξύ άλλων προβάλει αιτιάσεις σε ζητήματα κυριαρχίας και θαλασσίων ζωνών.
Ωστόσο η Αθήνα επιμένει στο δρόμο του διαλόγου. Η πρόσκληση προς την Άγκυρα εκπέμπει διάθεση συνεννόησης, χωρίς καμία υποχώρηση σε πάγιες «κόκκινες γραμμές».
Ο πρωθυπουργός αναφέρθηκε στα οφέλη της πολιτικής των ήρεμων νερών με την Τουρκία, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο συνάντησης με τον κ. Ερντογάν. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε στην ΕΡΤ πώς «κάθε συνάντηση μπορεί να είναι χρήσιμη, έστω και αν δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο παραδοτέο. Ναι, νομίζω ότι η ηρεμία στα ελληνοτουρκικά, σίγουρα των τελευταίων δύο ετών, είναι καλοδεχούμενη. Σίγουρα νομίζω ότι δεν είναι κακό το γεγονός ότι δεν είναι γεμάτα τα πρωτοσέλιδα με σενάρια πολέμου και έντασης ως προς τις σχέσεις μας με την Τουρκία».
Την ίδια ώρα, η Τουρκία συνεχίζει να μην αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία , μια θέση που δυσχεραίνει σοβαρά την υλοποίηση της πρωτοβουλίας.
Παράλληλα , η κατάσταση στη Λιβύη αποτελεί βασικό παράγοντα αστάθειας, καθώς η χώρα παραμένει βαθιά διαιρεμένη. Το ερώτημα ποιος θα εκπροσωπήσει την Τρίπολη και ποιος τη Βεγγάζη παραμένει ανοικτό και κρίσιμο. Επιπρόσθετα, υπάρχει το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο, το οποίο η Άγκυρα επιχειρεί να «νομιμοποιήσει» .
Η χρονική συγκυρία
Η πρωτοβουλία της Ελλάδας δεν είναι τυχαία. Η Αθήνα επιδιώκει να ενταχθεί ενεργά στη νέα ισορροπία δυνάμεων. Οι ενεργειακές συμφωνίες που υπεγράφησαν στην Αθήνα το τελευταίο δεκαήμερο καθιστούν την Ελλάδα πάροχο ενεργειακής ασφάλειας για τα Βαλκάνια και την Ουκρανία, όπως σημείωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, αναβαθμίζοντας το γεωπολιτικό αποτύπωμα της χώρας.
Επιπρόσθετα , έγινε γνωστό ότι υπεγράφη η συμφωνία για την έναρξη των τελικών μελετών σύνδεσης των δικτύων Αιγύπτου και Ελλάδας για τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη.
