H ποιοτική διαφορά του εντατικού «ενεργειακού» διημέρου στο Ζάππειο στα πλαίσια της Συνόδου για τη «Διατλαντική Συνεργασία για την Ενέργεια» (P-TEC) σε σχέση με ανάλογες εξαγγελίες και «στοχεύσεις» του παρελθόντος, αποτυπώνεται έμπρακτα στη συμφωνία της Exxon Mobil να συνδράμει στην πραγματοποίηση της πρώτης ερευνητικής γεώτρησης μετά από 40 χρόνια στο Block 2.
Και πολύ περισσότερο -για το εγγύς μέλλον- η πρωτοβουλία των ΔΕΠΑ Εμπορίας και AKTOR να «κλείσουν» το πρώτο μακροπρόθεσμο συμβόλαιο προμήθειας αμερικανικού LNG στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, θεμελιώνοντας έτσι την εναλλακτική όδευση του Κάθετου Διαδρόμου με «starting point» την Ελλάδα.
Την παραπάνω εικόνα συμπληρώνει η συμφωνία των εμπλεκόμενων Διαχειριστών (Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία, Μολδαβία και Ουκρανία) να διευρύνουν την γκάμα των διαθέσιμων «προϊόντων δυναμικότητας», προσφέροντας πρόσθετες επιλογές στους συμμετέχοντες για τη μεταφορά φυσικού αερίου από τον Νότο προς τον Βορρά προς διασφάλιση του εφοδιασμού της Ουκρανίας.
Ισχυρή εθνική διάσταση
Οι εν λόγω ενέργειες, όπως επισημαίνουν στελέχη του χώρου που βρέθηκαν στο συνέδριο και επιχειρούν να «διαβάσουν» τον παλμό των εξελίξεων, διατηρούν ισχυρή «εθνική διάσταση», σε ένα κατά τα άλλα διεθνές περιβάλλον, με το γεγονός να προκύπτει τόσο από τη διαθεσιμότητα των υποδομών της χώρας όσο και από τη γεωγραφική της θέση.
Ο Κάθετος Διάδρομος
Σε κάθε περίπτωση, όπως επισημαίνουν αρμόδιες πηγές που συνομίλησαν με τη «Ν» στον απόηχο της 6ης «Partnership for Transatlantic Energy Cooperation», η 20ετής συμφωνία προμήθειας της νεοσύστατης κοινοπραξίας ATLANTIC – SEE LNG TRADΕ των ΔΕΠΑ Εμπορίας (40%) και AKTOR (60%) με τον αμερικανικό κολοσσό Venture Global συνιστά το βέλτιστο «όχημα» για τη στήριξη και υλοποίηση του συνολικότερου εγχειρήματος που λέγεται Κάθετος Διάδρομος.
Κατ’ ουσίαν αφορά την κατοχύρωση μιας βιώσιμης εναλλακτικής όδευσης, ικανής να διοχετεύσει αέριο στην περιοχή τόσο προς κάλυψη των αυξανόμενων ενεργειακών αναγκών τα επόμενα χρόνια όσο και προς αναπλήρωση των ρωσικών ποσοτήτων αερίου που θα «σβήσουν» μέχρι τις αρχές του 2028.
«Είναι το τελειότερο που θα μπορούσε να γίνει αυτή τη στιγμή» σημειώνουν χαρακτηριστικά, σχολιάζοντας τη σημασία της εν λόγω συμφωνίας, με τη σχετική εκτίμηση να εκκινεί από τα «γνωρίσματα» της ευρύτερης αγοράς των Βαλκανίων.
Ειδικότερα, όπως υπογραμμίζουν οι ίδιες πηγές, οι αγορές που «φιλοξενούν» τον Κάθετο Διάδρομο και συνθέτουν τον χάρτη από την Ελλάδα μέχρι την Ουκρανία, χαρακτηρίζονται από μικρό μέγεθος κατά κύριο λόγο, με λίγους αγοραστές και πωλητές που «αδυνατούν» να στηρίξουν αυτόνομα και εκ του μηδενός ένα τέτοιο εγχείρημα. Υπό αυτό το πρίσμα, η έλευση ενός «portfolio maker», δηλαδή μιας παγκόσμιας εταιρείας προμήθειας LNG (βλέπε Venture Global), σε συνδυασμό με έναν αγοραστή ικανό να αναλάβει και να διαχειριστεί το ρίσκο μακροχρόνιων συμβάσεων με «ισχυρές εγγυήσεις πίσω του» (βλέπε μια κρατική εταιρεία και εν προκειμένω τη ΔΕΠΑ Εμπορίας), αντισταθμίζει τα εγγενή μειονεκτήματα των οικείων αγορών και διαμορφώνει γερές βάσεις για τη συνέχεια.
Το κρίσιμο για την «επόμενη μέρα», όπως αναφέρουν οι ίδιες πηγές, αφορά τη διαχείριση του συμβολαίου από την κοινοπραξία και την καθ’ ύλην αρμόδια ΔΕΠΑ Εμπορίας με τέτοιο τρόπο ώστε η «συμφωνία να εξελίσσεται όπως τραβάει η αγορά», αποφεύγοντας να εγκλωβιστεί σε σκληρούς όρους και ρήτρες που στερούν ευελιξία και «παραγνωρίζουν» τις διακυμάνσεις της αγοράς φυσικού αερίου, όταν μάλιστα οι τελευταίες έχουν καταστεί «κανονικότητα» τα τελευταία χρόνια.
Με άλλα λόγια, η συμφωνία των ΔΕΠΑ Εμπορίας και AKTOR έρχεται να απαντήσει στο κενό που υπάρχει, συνιστώντας την «ομπρέλα» κάτω από την οποία μπορούν να κινηθούν οι τοπικοί «παίκτες» στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης -μια αγορά της τάξης των 20 με μέγιστο 25 bcmχωρίς να χρειάζεται να αναλάβουν «μη διαχειρίσιμα ρίσκα» που υπό κανονικές συνθήκες θα απέφευγαν όπως και συμβαίνει μέχρι τώρα. «Στη δική μας περιοχή οι αγοραστές είναι μικροί και λίγοι, οι δε τοπικοί αγοραστές δεν έχουν τη δύναμη να αγοράσουν μακροχρόνια» δηλώνει χαρακτηριστικά στέλεχος της αγοράς στη «Ν».
Χρειάζεται να σημειωθεί, όπως επισήμανε ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, κατά τη χθεσινή του ομιλία στην P-TEC, ότι όλα τα παραπάνω συμβαίνουν στο έδαφος που έχει διαμορφωθεί με την ανάπτυξη στρατηγικών υποδομών στην ελληνική επικράτεια, με τελευταία «προσθήκη» να αποτελεί, όπως έχει γράψει σε προηγούμενο ρεπορτάζ η «Ν», ο νέος συμπιεστής του ΔΕΣΦΑ στην Κομοτηνή και ο οποίος, μεταξύ άλλων, πολλαπλασιάζει την εξαγωγική ικανότητα της χώρας.
Το εν λόγω asset έρχεται να προστεθεί συμπληρωματικά στον διασυνδετήριο αγωγό Ελλάδας – Βουλγαρίας (IGB), στον τερματικό σταθμό επαναεριοποίησης LNG στην Αλεξανδρούπολη, καθώς και σε σειρά άλλων υποδομών που υπάρχουν (βλέπε Ρεβυθούσα και άλλους διασυνοριακούς αγωγούς) και αναπτύσσονται στην ελληνική επικράτεια, αναβαθμίζοντας την εξαγωγική ικανότητα της χώρας περί τα 8,5 bcm μέχρι το τέλος του χρόνου.
Σε αυτή την κατεύθυνση, ο πρωθυπουργός σημειώνει, μταξύ άλλων, ότι «έχει απόλυτη λογική οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής να βλέπουν την Ελλάδα ως σημείο εισόδου για το αμερικανικό LNG που θα καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες μιας ολόκληρης περιοχής».
Επαναλαμβάνοντας με έμφαση, δήλωσε: «Η Ελλάδα είναι το φυσικό σημείο εισόδου για το αμερικανικό LNG, που θα αντικαταστήσει το ρωσικό αέριο στην περιοχή», για να προσθέσει σε άλλο σημείο της ομιλίας του: «Έχουμε γίνει πάροχος ενεργειακής ασφάλειας για ολόκληρη τη Νοτιοανατολική Ευρώπη».
«Αστερίσκος» Τουρκίας
Ο σχεδιασμός, ωστόσο, τόσο στο κομμάτι της απόσυρσης του ρωσικού αερίου όσο και ειδικότερα στο κομμάτι της ανάδειξης της Ελλάδας σε «γέφυρα» LNG των Βαλκανίων, περιλαμβάνει και έναν «αστερίσκο», που ακούει στο όνομα «Τουρκία», η οποία συνεχίζει να πατάει στη «βάρκα» του ρωσικού αερίου.
Ως γνωστόν, αυτή τη στιγμή, το ρωσικό αέριο -περί τα 16 bcm ετησίως- φτάνει στην ευρωπαϊκή αγορά μέσω του TurkStream, με την προοπτική να σταματήσει αρχές του 2028. Τα τινά που προκύπτουν για την Τουρκία είναι είτε να συμμορφωθεί «προς τας ευρωπαϊκάς υποδείξεις» είτε να διατηρήσει τις ποσότητες για την εσωτερική της αγορά και να εξάγει τα φορτία LNG που καταφθάνουν στους τερματικούς της σταθμούς.
Στη δεύτερη περίπτωση, όπως διευκρινίζουν αρμόδιες πηγές, πρακτικά καταλήγει να «ξεπλένει» το ρωσικό αέριο, διεμβολίζοντας κατά έναν τρόπο το ευρωπαϊκό εγχείρημα της απεξάρτησης. Κατά μία άλλη «ανάγνωση», η προαναφερόμενη συμφωνία προμήθειας LNG ΔΕΠΑ Εμπορίας και AKTOR επιλύει το θέμα, με τον Αλέξανδρο Εξάρχου, διευθύνοντα σύμβουλο της Atlantic – SEE Trade και πρόεδρο και CEO του Ομίλου AKTOR, να δηλώνει, μεταξύ άλλων, στη «Ν»: «Το πρωτεύον σήμερα είναι ότι γίνεται κάτι το οποίο ουσιαστικά βάζει τη χώρα σε καλύτερη γεωπολιτική θέση από την Τουρκία. Διότι κλείνει τον τουρκικό αγωγό. (…) Πήγε ο Ερντογάν να πάρει αυτά που πήγε να πάρει – και θα τα έπαιρνε αν δεχόταν να κάνει αυτό που κάναμε εμείς – δηλαδή να σταματήσει το ρωσικό αέριο και να εξυπηρετήσει μόνο το αμερικανικό. Δεν δέχθηκε να το κάνει, έχασε τα F-35 και έχασε τη γεωπολιτική του ισχύ». Πρόσθεσε, δε, πως η Τουρκία «σήμερα χάνει το πλεονέκτημα που είχε, γιατί οι Αμερικανοί θα κινούν όλο το αέριό τους μέσω της Ελλάδας».
Route 2 και Route 3
Επί του πρακτέου, το σχέδιο του Κάθετου Διαδρόμου προχωρά προς τα επόμενα βήματα, με τους εμπλεκόμενους Διαχειριστές Συστημάτων Μεταφοράς Φυσικού Αερίου ΔΕΣΦΑ (Ελλάδα), Bulgartransgaz EAD (Βουλγαρία), Transgaz SA (Ρουμανία), Vestmoldtransgaz SRL (Δημοκρατία της Μολδαβίας) και Gas TSO of Ukraine (Ουκρανία), μαζί με τον ICGB AD, τον ανεξάρτητο διαχειριστή του Διασυνδετήριου Αγωγού Ελλάδας-Βουλγαρίας να υπογράφουν χθες, στο πλαίσιο της P-TEC, κοινή επιστολή προς τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές ενέργειας, ζητώντας έγκριση για την έναρξη δύο νέων διασυνοριακών προϊόντων δυναμικότητας – το Route 2 και το Route 3.
Η πρόθεση των Διαχειριστών, όπως αναφέρουν αρμόδιες πηγές, είναι να προλάβουν τη δημοπρασία στις 24 Νοεμβρίου, με το σενάριο να χαρακτηρίζεται «βάσιμο», κρίνοντας από το γεγονός ότι τα προαναφερόμενα προϊόντα έχουν δομηθεί στη λογική του Route 1, που ήδη έχει εγκριθεί και διατίθεται. Η στροφή επί το θετικότερον, όπως αναμένεται στις επικείμενες δημοπρασίες, έγκειται στις αυξανόμενες ανάγκες της Ουκρανίας, με τα διαθέσιμα στοιχεία να δείχνουν μόνη διαθέσιμη δίοδο για την προώθηση ποσοτήτων προς τη χώρα της Κεντρικής Ευρώπης τον Κάθετο Διάδρομο, καθώς τα υπόλοιπα σημεία εισόδου προς την Ουκρανία εμφανίζονται «δεσμευμένα» κατά το πρώτο τρίμηνο του 2026.
Το deal με Venture Global
Η συμφωνία αγοροπωλησίας ανάμεσα στην ATLANTIC – SEE LNG TRADE και τη Venture Global θα τεθεί σε εφαρμογή την 1η Ιανουαρίου 2030. Βάσει των όρων της συμφωνίας, προβλέπεται η προμήθεια τουλάχιστον 0,5 εκατ. τόνων LNG ετησίως (MTPA), ενώ η εταιρεία έχει τη δυνατότητα να επεκτείνει τη δέσμευσή της για αγορά έως και περίπου 1,5 εκατ. τόνους ετησίως (MTPA). Επιπλέον, προβλέπεται η δυνατότητα, με κοινή συμφωνία των μερών, να αυξηθούν οι σχετικές ποσότητες ακόμα περαιτέρω.
Παράλληλα, υπεγράφη Συμφωνία Εκδήλωσης Αμοιβαίου Ενδιαφέροντος (Joint Statement of Mutual Intent) με την κρατική ουκρανική εταιρεία Naftogaz of Ukraine, βάσει της οποίας η Naftogaz εκδήλωσε ενδιαφέρον για τη σύναψη σύμβασης αγοραπωλησίας LNG έως περίπου 0,7 εκατ. τόνων ετησίως (MTPA), μετά την επαναεριοποίηση (regasification), για διάρκεια 20 ετών, με έναρξη από την 1η Ιανουαρίου 2030. Αντίστοιχα, υπεγράφη Μνημόνιο Κατανόησης (MoU) με τις ρουμανικές εταιρείες NOVA POWER & GAS S.R.L. και S.N.T.G.N. Transgaz S.A., βάσει του οποίου οι δύο εταιρείες εκδήλωσαν ενδιαφέρον για σύναψη σύμβασης αγοραπωλησίας LNG έως περίπου 1,4 εκατ. τόνων ετησίως (MTPA), για περίοδο 20 ετών, επίσης από το 2030. Συνολικά, τα Μνημόνια Κατανόησης αντιστοιχούν σε ποσότητες LNG έως 3,7 δισ. κυβικών μέτρων (BCM).
Μεγάλες προσδοκίες
Η Κίμπερλι Γκίλφοϊλ, πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα, μιλώντας στο Ζάππειο κατά την έναρξη της τελετής υπογραφής, χαρακτήρισε τη χθεσινή μέρα «ιστορική για όλες τις χώρες και για τον Κάθετο Διάδρομο», υπογραμμίζοντας ότι «υπογράφονται συμφωνίες που βρίσκονταν σε προετοιμασία επί μήνες και θα επηρεάσουν την πορεία της περιοχής για τα επόμενα χρόνια». Ο κ. Κωνσταντίνος Ξιφαράς, πρόεδρος της ATLANTIC – SEE LNG TRADE Α.Ε. και διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΠΑ Εμπορίας, δήλωσε: «Χτίζουμε έναν νέο εμπορικό και γεωστρατηγικό διάδρομο, που μετατρέπει τη χώρα μας σε σημείο αναφοράς για ολόκληρη τη Νοτιοανατολική Ευρώπη».
Σε ανάλογο μήκος κύματος κινήθηκαν οι δηλώσεις του Αλέξανδρου Εξάρχου, με τον διευθύνοντα σύμβουλο της ATLANTIC – SEE LNG TRADE και πρόεδρο και CEO του Ομίλου AKTOR να αναφέρει: «Η Ελλάδα αποκτά πλέον έναν κομβικό ρόλο στην περιοχή, ο οποίος δημιουργεί ιστορικές ευκαιρίες και αισθανόμαστε τεράστια χαρά που είμαστε μέρος αυτής της εθνικής προσπάθειας». Η Shaylyn Hynes, Senior Vice President της Venture Global, εξέφρασε την ικανοποίησή της για τη συμφωνία με την Atlantic Sea LNG (το κοινό σχήμα AKTOR και ΔΕΠΑ Εμπορίας), τονίζοντας ότι η μέρα αυτή σηματοδοτεί «μια νέα εποχή συνεργασίας ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ελλάδα στον τομέα της ενέργειας».
Από την πλευρά του, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, σημείωσε ότι «Ελλάδα και ΗΠΑ μοιραζόμαστε κοινό όραμα», με την ενέργεια ολοένα και περισσότερο να συμπλέκεται με το κομμάτι της γεωπολιτικής.
