Οταν ο Βρετανός αρχαιολόγος Χάουαρντ Κάρτερ ρωτήθηκε για πρώτη φορά τι είδε στον θρυλικό τάφο του Τουταγχαμών, λέγεται ότι απάντησε: «Θαυμάσια πράγματα», θυμίζουν οι New York Times.
Για πρώτη φορά μετά την ανασκαφή του 1922, όλα αυτά τα «θαυμάσια πράγματα» – περισσότερα από 5.500 από αυτά – εκτίθενται μαζί σε μία έκθεση που οι επιμελητές της ελπίζουν πως θα προκαλέσει στους επισκέπτες το δέος που ένιωσε ο Κάρτερ.
Η συλλογή του Τουταγχαμών αποτελεί το κεντρικό στοιχείο του Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου, ενός πολυτελώς σχεδιασμένου γιγαντιαίου συγκροτήματος, με φόντο τις Μεγάλες Πυραμίδες της Γκίζας που υψώνονται ακριβώς πίσω στην έρημο. Επειτα από δεκαετίες εργασιών, το μουσείο άνοιξε τελικά τις πύλες του για το κοινό αυτή την εβδομάδα.
Τα εγκαίνιά του είναι ένα «δώρο από την Αίγυπτο στον κόσμο», δήλωσε ο πρόεδρος της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, κατά τη σχετική τελετή την περασμένη εβδομάδα.
Φιλοξενεί τη μεγαλύτερη φυσικά συλλογή αντικειμένων ενός αρχαίου πολιτισμού που γοητεύει αρχαιολόγους, ιστορικούς και επισκέπτες μουσείων εδώ και αιώνες. Για την κυβέρνηση της Αιγύπτου, το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο συμβολίζει τις φιλοδοξίες της να ενισχύσει το κύρος της χώρας – καθώς και τα έσοδα από τον τουρισμό, παρέχοντας σανίδα σωτηρίας στην πληγείσα οικονομία της.
Και για πολλούς Αιγύπτιους, το υπερσύγχρονο μουσείο στέλνει σαφές μήνυμα πως οι πιο εμβληματικές αρχαιότητες της Αιγύπτου ανήκουν στην πατρίδα τους – όχι στις μαρμάρινες αίθουσες των ευρωπαϊκών μουσείων.
«Τα παλιά επιχειρήματα καταρρέουν»
«Τα παλιά επιχειρήματα κατά της επιστροφής καταρρέουν», δήλωσε η Μόνικα Χάνα, κορυφαία Αιγυπτιολόγος με έδρα το Κάιρο. Το νέο μουσείο, υποστήριξε, αποτελεί μήνυμα προς όλο τον κόσμο: «Η Αίγυπτος έχει την ικανότητα, τη βούληση και τις εγκαταστάσεις παγκόσμιας κλάσης για να στεγάσει την κληρονομιά της».
Επειτα από περισσότερα από 20 χρόνια καθυστερήσεων -εν μέσω μιας επανάστασης και αντεπανάστασης, μιας πανδημίας και οικονομικών κρίσεων- το μουσειακό συγκρότημα παραδόθηκε στο κοινό. Εκτείνεται σε έκταση μεγαλύτερη από 90 γήπεδα ποδοσφαίρου και ουσιαστικά φιλοξενεί πολλά μουσεία σε ένα. Θα ήταν σχεδόν αδύνατο να δει κάποιος τα πάντα μέσα σε μόνο μια μέρα.
Η πυραμιδοειδής, λαμπερή είσοδος από αλάβαστρο οδηγεί σε εντυπωσιακή μεγάλη σκάλα, όπου φωτισμένα αγάλματα και γιγάντιες κολώνες αναδύονται από σκοτεινά σκαλοπάτια. Στο κεντρικό κτίριο, 12 αίθουσες στεγάζουν πανύψηλα γλυπτά, περίτεχνα κοσμήματα και πολύχρωμες ζωφόρους.
Οι σύγχρονες αίθουσες του νέου μουσείου διαθέτουν ψηλά ταβάνια και σκοτεινά δωμάτια με προσαρμοσμένο φωτισμό που αναδεικνύουν τα εκθέματα και τις λεπτομέρειές τους.
Τουταγχαμών και μη βασιλικός πληθυσμός
Η νεκρική μάσκα του Τουταγχαμών, φυσικά, κατέχει εξέχουσα θέση στο μουσείο, ενώ για όσους ενδιαφέρονται για τους μύθους και τις συζητήσεις γύρω από τον πρόωρο θάνατο του νεαρού βασιλιά (κάποιοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι ήταν δολοφονία), υπάρχει σχετική ενότητα: διερευνά τις θεωρίες για τον θάνατό το υπό το πρίσμα της νέας εγκληματολογικής τεχνολογίας και της γενετικής.
Πέρα από τις στοές του Τουταγχαμών, υπάρχουν ακόμη 11 αίθουσες με ισάριθμες συλλογές.
Οι Αιγύπτιοι ιστορικοί λένε ότι αυτό που τους ενθουσιάζει περισσότερο στη διάταξη του Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου δεν είναι τα πανύψηλα αγάλματα και τα πολυτελή κοσμήματα, αλλά τα τμήματα που σκιαγραφούν την καθημερινή ζωή των αρχαίων Αιγυπτίων.
Υπάρχουν αγάλματα ζυθοποιών και αρτοποιών εν ώρα εργασίας, και προτομές που απεικονίζουν τα αρχαία χτενίσματα των γυναικών – από κοντά καρέ μέχρι σγουρά περούκες, σε στυλ που αναδεικνύουν τα αυτιά τους. Μικροσκοπικό πήλινο ειδώλιο ενός άνδρα που χαϊδεύει τον σκύλο του αποτίει φόρο τιμής στον χιλιετή δεσμό ανθρώπου-σκύλου.
«Τα πιο σημαντικά αντικείμενα είναι αυτά που μας συνδέουν με τον μη βασιλικό πληθυσμό, με την καθημερινή ζωή», δήλωσε η Χάνα, η Αιγυπτιολόγος.
Το μουσείο περιλαμβάνει επίσης κάποιες εκθέσεις υψηλής τεχνολογίας εκθέσεις. Μέσα στην αναπαράσταση ενός τάφου, για παράδειγμα, προβάλλονται σε οθόνες σκηνές από τις ζωφόρους του, που απεικονίζουν καθημερινές στιγμές: Κυνηγοί τεντώνουν τα τόξα τους στοχεύοντας γαζέλες. Αγρότες ταλαντεύονται, καθώς προσπαθούν να αντέξουν το βάρος από τα γεμάτα καλάθια που σηκώνουν στους ώμους τους.
Ο υπουργός Τουρισμού και Αρχαιοτήτων, Σερίφ Φαθί, δήλωσε ότι αναμένει το μουσείο να προσελκύει έως και πέντε εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως. Εταιρείες σπεύδουν να κατασκευάσουν περίπου 12.000 δωμάτια ξενοδοχείων για να τους φιλοξενήσουν.
Ωστόσο το μουσείο αποτελεί αξιοθέατο για τους 108 εκατομμύρια κατοίκους της Αιγύπτου.
Επιστροφή στην Αίγυπτο
Η ικανοποίηση του κοινού είναι μόνο ένας από τους στόχους του μουσείου, λένε Αιγύπτιοι αξιωματούχοι. Με νέες εγκαταστάσεις αποκατάστασης και εσωτερικό προσωπικό περίπου 300 συντηρητών, διεκδικεί επίσης να επαναφέρει το κέντρο βάρους της Αιγυπτιολογίας, που εδώ και καιρό καθοδηγείται από δυτικά πανεπιστήμια, στους Αιγυπτίους.
«Ο τομέας δημιουργήθηκε στην Αίγυπτο, αλλά ακμάζει στον έξω κόσμο», δήλωσε ο Αχμέντ Γκονέιμ, διευθύνων σύμβουλος του μουσείου. «Θέλουμε να επιστρέψει».
Αυτή είναι η κορυφή του παγόβουνου για πολλούς Αιγύπτιους ιστορικούς, οι οποίοι έχουν ηγηθεί μυριάδων εκστρατειών για να απαιτήσουν την επιστροφή κάποιων από τα πιο διάσημα αντικείμενα της αρχαίας Αιγύπτου. Μεταξύ άλλων, οι Αιγύπτιοι ζητούν την επιστροφή της προτομής της Βασίλισσας Νεφερτίτης, ηλικίας 3.300 ετών από το Μουσείο Neus του Βερολίνου, της Στήλης της Ροζέτας από το Βρετανικό Μουσείο και του Ζωδιακού Κύκλου της Ντεντέρας από το Λούβρο.
Οι Αιγύπτιοι υπενθυμίζουν ότι η αφαίρεσή τους ήταν νόμιμη βάσει νόμων της αποικιακής εποχής. Τονίζουν ακόμη πως η επιχειρηματολογία κατά της επιστροφής, βάσει της οποίας τα μουσεία της Αιγύπτου δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν τέτοια πολύτιμα αντικείμενα είναι πλέον κενά περιεχομένου.
Το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο είναι ο πλέον κατάλληλος οικοδεσπότης, επισημαίνουν, ενώ αμφισβητούν επιπλέον, κάθε ίδρυμα που ισχυρίζεται ότι αντιμετωπίζει επαρκώς ζητήματα ζημιών ή λεηλασιών.
Το 2020, 70 αιγυπτιακά αντικείμενα (συμπεριλαμβανομένων σαρκοφάγων) ψεκάστηκαν με λάδι στο Νησί των Μουσείων του Βερολίνου. Επιπλέον, τα ευρωπαϊκά μουσεία έχουν πληγεί από σειρά διαρρήξεων τα τελευταία χρόνια -πιο πρόσφατο είναι το παράδειγμα της κλοπής των γαλλικών κοσμημάτων του στέμματος από το Λούβρο. «Μην μου μιλάτε για προστασία, παρακαλώ», τόνισε ο Μπάσαμ Ελ Σαμάα, γνωστός Αιγυπτιολόγος στο Κάιρο.
«Θέλουμε τα πράγματά μας πίσω – ειδικά από το Λούβρο», πρόσθεσε ο ίδιος.
Ηθική και ιστορική αποκατάσταση
Πολλοί Αιγύπτιοι τονίζουν ότι τα νομικά αντεπιχειρήματα αψηφούν τη σύγχρονη ανάγκη για ηθική και ιστορική αποκατάσταση. Κάποιοι θεωρούν πως είναι λάθος να πρέπει να ταξιδέψουν σε άλλη χώρα για να γνωρίσουν την κληρονομιά τους, τονίζονται πως είναι η ταυτότητά τους.
Οι Αιγύπτιοι αξιωματούχοι είναι πιο προσεκτικοί. Σε συνέντευξή του, ο γενικός γραμματέας του Ανώτατου Συμβουλίου Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου, Μοχάμεντ Ισμαήλ Χαλέντ, απέφυγε τα ηθικά επιχειρήματα και τόνισε τις νομικές περιπλοκές.
Παρόλα αυτά, τόνισε, η Αίγυπτος ελπίζει να πείσει τα ευρωπαϊκά μουσεία να στείλουν εμβληματικά εκθέματα, όπως η Νεφερτίτη στο Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο τουλάχιστον για προσωρινές εκθέσεις. «Θα μας άρεσε αν μπορούσαν να έρθουν να μας επισκεφτούν — έστω και για λίγο», σημείωσε, προσθέτοντας: «Ετσι ώστε οι Αιγύπτιοι να έχουν το δικαίωμα να δουν τους προγόνους τους».
Πηγή: New York Times
