Του Αλκιβιάδη Κεφαλά*
Η Valar Atomics είναι μία αμερικανική εταιρία που κατασκευάζει μικρούς πυρηνικούς αντιδραστήρες (HTGR) στοχεύοντας στα υγρά συνθετικά καύσιμα μηδενικού αποτυπώματος άνθρακα. Με ενέργεια από την πυρηνική σχάση τo ατμοσφαιρικό CO₂ μετατρέπεται σε καύσιμα. Όταν αυτά καίγονται, εκλύεται στην ατμόσφαιρα η ίδια ποσότητα CO₂ με αυτή που αρχικά αφαιρέθηκε (carbon-neutral). Ούτε καταστροφή των βουνών ούτε λεηλασία της γεωργικής γης.
Αυτή την τεχνογνωσία ζήτησε ο Ερντογάν από τον Τραμπ. Η τεχνολογία ως μορφή κυριαρχίας απαιτεί θεσμούς, διανοητική ακεραιότητα, ορθολογισμό, όραμα και θεσμική εντιμότητα.
Αντιθέτως, στην Ελλάδα πολιτικοί με μηδενικούς ορίζοντες και γνώμονα την τσέπη είναι αυτοί που λαμβάνουν τις στρατηγικές αποφάσεις. Εδώ αναπτύχθηκε ένα υβριδικό σύστημα, ένας μηχανισμός εξουσίας που δεν απορροφά τεχνολογία αλλά διαχειρίζεται πόρους.
Όσο και να προσπαθεί ο Δένδιας, η σχέση έρευνας-τεχνολογίας- παραγωγής κατέρρευσε από τη σκόπιμη οικοδόμηση ενός ακαδημαϊκού – οικονομικού – πολιτικού μοντέλου σχεδιασμένου για να λεηλατεί ευρωπαϊκά κονδύλια. Η τεχνολογική ανεπάρκεια είναι η αιτία που η Ελλάδα δεν συμμετέχει ουσιαστικά στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα SAFE.
Στο κέντρο αυτού του φαινομένου βρίσκονται «ιδιωτικές ερευνητικές εταιρίες», μια επινόηση που δεν έχει στόχο την καινοτομία αλλά τη διαμεσολάβηση και την απόσπαση. Συχνά φτιαγμένες από ανθρώπους κοντά σε πολιτικούς ή πανεπιστημιακά πρόσωπα, συνέδεσαν τη γνώση όχι με την παραγωγή αλλά με το κέρδος σε συνεργασία με τα γραφειοκρατικά κυκλώματα των Βρυξελλών.
Το ευρωπαϊκό χρήμα, που σε άλλες χώρες χρηματοδοτεί αναδυόμενους τεχνολογικούς κλάδους, ερευνητικά κέντρα και βιομηχανική καινοτομία, στην Ελλάδα μετατράπηκε σε αυτό που ο Μαρξ θα ονόμαζε «πλασματικό προϊόν».
Αυτό δεν δημιουργεί αξία, απλώς μετακινείται από τον ένα τραπεζικό λογαριασμό στον άλλον, αφήνοντας πίσω του ίχνη εξουσίας, συναλλαγών, διαφθοράς και αδιαφάνειας.
Το πολιτικό σύστημα αντιλαμβάνεται την τεχνολογία όχι ως πυλώνα ανάπτυξης αλλά ως πεδίο προσωπικού πλουτισμού.
Έτσι έστησε ένα μοντέλο όπου ο πακτωλός των ερευνητικών χρημάτων έγινε μηχανισμός πολιτικού και προσωπικού κέρδους.
Στις περισσότερες περιπτώσεις ένα μικρό ποσοστό των ευρωπαϊκών πόρων φτάνει στο εργαστήριο, στους νέους ερευνητές, στις πραγματικές ανάγκες. Το μεγαλύτερο μέρος χάνεται σε έναν λαβύρινθο ιδιωτικών εταιριών, «διοικητικών υποστηρίξεων», ρουσφετολογικών διορισμών, «συμβουλευτικών υπηρεσιών» και πολιτικών δικτυώσεων.
Η τεχνολογία δεν υπονομεύεται από έλλειψη ταλέντου, αλλά από την ύπαρξη ενός συστήματος που μετατρέπει την προσωπική αξία σε πολιτικό πλουτισμό. Η λεηλασία των ευρωπαϊκών ερευνητικών πόρων δεν είναι οικονομικό σκάνδαλο, είναι πολιτικό έγκλημα κατά της χώρας.
Είναι ένας τρόπος να μετατρέπεται η ανθρώπινη ευφυΐα σε εργαλείο εξάρτησης, η τεχνολογία σε κερδοσκοπικό φετίχ, το πανεπιστήμιο σε κομματική γιάφκα και η πολιτική σε τεχνολογικό ΟΠΕΚΕΠΕ.
Όσο η γνώση αντιμετωπίζεται ως πολιτικό πεδίο εκμετάλλευσης, η χώρα παραμένει χειροκροτητής της Ιστορίας. Η τεχνολογία στην Ελλάδα από εθνικό εγχείρημα μετατράπηκε σε μη κατανοητό εμπόρευμα. Το αποτέλεσμα είναι η πλήρης διάρρηξη της αλυσίδας έρευνας – τεχνολογίας – παραγωγής. Η τεχνολογική έρευνα εκφυλίζεται σε διαχείριση κονδυλίων όπου η παραγωγή δεν συναντά τη γνώση.
Εδώ εμφανίζεται η βαθύτερη φιλοσοφική διάσταση του προβλήματος. Όταν ένα έθνος δεν επενδύει συνειδητά στην τεχνολογία, όταν καλλιεργεί μεσάζοντες, όταν στηρίζει εταιρίες μεσολαβητές, τότε εκχωρεί στην πράξη την κυριαρχία του. Η τεχνολογία παύει να είναι εθνικό εργαλείο ισχύος και γίνεται εξωτερική δύναμη που επιβάλλεται.
Λαοί που δεν κατανόησαν τα τεχνολογικά αντικείμενα που αντίκρισαν εξαφανίστηκαν. Δεν ηττήθηκαν από στρατιωτική υπεροχή, αλλά από γνωστική ασυμμετρία.
Στην Ελλάδα η τεχνολογία αντιμετωπίζεται ως το «σιδερένιο άλογο» που περνά από πάνω της επιστήμη και τεχνολογία και ως το «ραβδί του κεραυνού» που τη σκοτώνει. Μοιάζει με μαγεία που άλλοι κατέχουν.
Την ίδια στιγμή το έθνος διασπάται ανάμεσα σε όσους φεύγουν για να δημιουργήσουν και σε όσους μένουν για να διαχειριστούν τη μιζέρια.
Στον αντίποδα, η Τουρκία, μετά τους HTRG, στο τέλος του έτους θα κάνει τις πρώτες δοκιμές του υπερηχητικού πυραύλου TΑYFUN Block-4.
*Διδάκτωρ Φυσικής του πανεπιστημίου του Μάντσεστερ, UK, τ. διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
