Η αναζήτηση για τη ρυγχοφάλαινα με «φύλλα γκίνγκο» είχε διαρκέσει πέντε χρόνια, όταν ένας κλέφτης άλμπατρος παραλίγο να τα τινάξει όλα στον αέρα.
Ήταν ένα πρωινό του Ιουνίου 2024 και κατά μήκος των ακτών της Μπάχα Καλιφόρνια στο Μεξικό, οι επιστήμονες στο ερευνητικό σκάφος Pacific Storm τελείωναν τον καφέ τους και ετοιμάζονταν για μια ακόμη μεγάλη μέρα αναζητώντας μερικά από τα πιο δυσπρόσιτα πλάσματα του πλανήτη. Ξαφνικά, ένα κάλεσμα ακούστηκε από τη γέφυρα: «Φάλαινες! Δεξιά πλευρά!»
Για τις επόμενες ώρες, αυτό που έμοιαζε με δύο νεαρές ρυγχοφάλαινες εμφανιζόταν και εξαφανιζόταν μέχρι που ο Ρόμπερτ Πίτμαν, πλέον συνταξιούχος ερευνητής του Πανεπιστημίου της Πολιτείας του Όρεγκον, εκτόξευσε ένα μικρό βέλος από ένα τροποποιημένο τόξο στην πλάτη μίας από αυτές.
Η μύτη του βέλους αφαίρεσε ένα μικρό κομμάτι δέρματος στο μέγεθος γόμες μολυβιού. Αυτό θα αποδείκνυε αργότερα ότι οι επιστήμονες είχαν μπροστά τους ένα είδος που ποτέ πριν δεν είχε παρατηρηθεί ζωντανό στη φύση: τη ρυγχοφάλαινα με «φύλλα γκίνγκο».
«Δεν μπορώ καν να περιγράψω το συναίσθημα, γιατί ήταν κάτι για το οποίο δουλεύαμε τόσο καιρό», λέει η Ελίζαμπεθ Χέντερσον, ερευνήτρια στο Κέντρο Πληροφοριακού Ναυτικού Πολέμου του αμερικανικού στρατού και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης που δημοσιεύθηκε στο Marine Mammal Science. «Όλοι στο πλοίο πανηγύριζαν γιατί το είχαμε, το είχαμε επιτέλους».
Η ανακάλυψη χρειαζόταν πέντε χρόνια για να γίνει πραγματικότητα. Από το 2020, η Χέντερσον και οι συνεργάτες της από το Μεξικό και τις ΗΠΑ είχαν εντοπίσει μια ομάδα φαλαινών που παρήγαν έναν ιδιαίτερο ήχο, με την κωδική ονομασία BW43, τον οποίο αρχικά θεωρούσαν ότι ανήκε στην απολύτως άγνωστη στη φύση ρυγχοφάλαινα του Πέριν.
Η ομάδα επέστρεψε στο ίδιο σημείο για τρία χρόνια, αρχικά με ιστιοπλοϊκό και στη συνέχεια με ένα μεξικανικό αλιευτικό σκάφος, χωρίς επιτυχία. Το 2024 συνεργάστηκαν με το Πανεπιστήμιο της Πολιτείας του Όρεγκον και απέπλευσαν με το ερευνητικό του σκάφος, το οποίο αποδείχθηκε καθοριστικό: διέθετε συρόμενη συστοιχία υδροφώνων για ακρόαση υποβρύχιων ήχων και υπερσύγχρονα κιάλια στο παρατηρητήριο, ικανά να εντοπίζουν φάλαινες εκατοντάδες μέτρα μακριά.
Για την εύρεση ρυγχοφαλαινών, τέτοια τεχνολογία είναι απαραίτητη. Υπάρχουν 24 γνωστά είδη, αλλά για τα περισσότερα γνωρίζουμε ελάχιστα.
Είναι τα θηλαστικά με τις βαθύτερες καταδύσεις στον πλανήτη, περνώντας σχεδόν όλη τη ζωή τους στα βάθη της θάλασσας και ανεβαίνοντας στην επιφάνεια μόνο για λίγα λεπτά κάθε φορά, συνήθως μακριά από ακτές. Είναι εξαιρετικά ντροπαλές και τρομάζουν εύκολα από τα σκάφη. Πολλά είδη έχουν περιγραφεί μόνο από νεκρά ζώα που ξεβράστηκαν σε ακτές – και νέα είδη συνεχίζουν να ανακαλύπτονται.
«Η Εταιρεία Θαλάσσιας Θηλασιολογίας έχει καταγεγραμμένα 94 είδη κητωδών», λέει ο Πίτμαν. «Το ένα τέταρτο είναι ρυγχοφάλαινες, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν ακούσει ποτέ γι’ αυτές. Είναι τα μεγαλύτερα, πιο άγνωστα ζώα που έχουν απομείνει στον πλανήτη».
Η γνώση των συνηθειών τους είναι κρίσιμη, καθώς είναι εξαιρετικά ευαίσθητες στα στρατιωτικά σόναρ, τα οποία διαταράσσουν την αναζήτηση τροφής και σε ορισμένες περιπτώσεις τις αναγκάζουν να ανέβουν πολύ γρήγορα στην επιφάνεια, υποφέροντας θανατηφόρους τραυματισμούς αντίστοιχους με τη «νόσο των δυτών». Ο εντοπισμός των περιοχών όπου ζουν μπορεί να βοηθήσει να αποφευχθούν στρατιωτικές ασκήσεις σε κρίσιμους βιότοπους.
Η ανακάλυψη εκείνης της ημέρας παραλίγο να χαθεί. Πριν προλάβει το πλήρωμα να ανασύρει το βέλος από την επιφάνεια, ένας άλμπατρος swooped in και άρχισε να τσιμπά το πολύτιμο δείγμα. Πανικόβλητοι, οι επιστήμονες άρχισαν να φωνάζουν και να πετούν ψωμάκια από το πρωινό για να διώξουν τον απρόσμενο «κλέφτη».
«Τώρα μοιάζει αστείο, αλλά εκείνη τη στιγμή ήταν τρομερά αγχωτικό», λέει η Χέντερσον.
Το ότι βρέθηκαν ρυγχοφάλαινες γκίνγκο κοντά στο Μεξικό ήταν μεγάλη έκπληξη· βάσει προηγούμενων δεδομένων, νεκρά ζώα είχαν εντοπιστεί κυρίως στην Ιαπωνία. Οι ερευνητές ανέλυσαν ακουστικά δεδομένα και διαπίστωσαν ότι οι φάλαινες BW43 πιθανόν ζουν όλο τον χρόνο στα ύδατα της Καλιφόρνια και της βόρειας Μπάχα Καλιφόρνια.
«Υπήρχαν δύο περιστατικά εκβρασμού στη δυτική ακτή της Βόρειας Αμερικής, αλλά θεωρούνταν πάντα τυχαία – άρρωστα ή αποπροσανατολισμένα ζώα», λέει η Χέντερσον. «Τώρα όμως ξέρουμε ότι δεν είναι έτσι και ότι πράγματι κατοικούν αυτά τα νερά».
Υπάρχουν ακόμη πολλοί άγνωστοι φαλαινο-ήχοι χωρίς γνωστή προέλευση, και είδη χωρίς καταγεγραμμένες κλήσεις ή ζωντανές παρατηρήσεις. Έτσι, βασικός στόχος της έρευνας είναι να αντιστοιχιστούν οι ήχοι με τα είδη, ώστε να χαρτογραφηθούν οι περιοχές εξάπλωσής τους μέσω ακουστικών δεδομένων – ο μόνος τρόπος για να εντοπιστούν τέτοια αινιγματικά πλάσματα.
Με προσωπικό στόχο να δει όλα τα είδη φαλαινών – έχοντας ήδη φτάσει τα 90 από τα 94 – ο Πίτμαν έχει αναζητήσει πολλά σπάνια ζώα. Πλέον θεωρεί ότι η ρυγχοφάλαινα του Πέριν είναι η πιο δύσκολη. Υπάρχουν μόνο έξι καταγεγραμμένα περιστατικά εκβρασμού, όλα στην Καλιφόρνια και πάντα σε προχωρημένη αποσύνθεση.
«Νομίζω ότι αυτά είναι μεμονωμένα άτομα. Ζουν κάπου αλλού και δεν ξέρουμε πού πρέπει να ψάξουμε», λέει.
