Το παιχνίδι στην Εκπαίδευση έχει ήδη χαθεί, για πολλούς μαθητές, με το τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, στα 15 δηλαδή. Πριν φτάσουν στο Λύκειο. Αυτό δείχνουν τα στοιχεία και από το διεθνή διαγωνισμό PISA που διεξάγει ο ΟΟΣΑ και από τη λεγόμενη ελληνική PISA.
Ο διαγωνισμός του ΟΟΣΑ διενεργείται όταν ο μαθητής βρίσκεται στο μέσον της Α Λυκείου. Ο αντίστοιχος ελληνικός διαγωνισμός διενεργείται στο τέλος της Γ Γυμνασίου. Και οι δύο γίνονται σε δείγμα σχολείων και μαθητών που θεωρείται αντιπροσωπευτικό.
Τα αποτελέσματα και των δύο συγκλίνουν: Αυτοί που έχουν ήδη χάσει το τρένο της εκπαίδευσης είναι περισσότεροι από τους μισούς μαθητές. Στα αποτελέσματα της έρευνας του ΟΟΣΑ, που είναι κάθε φορά και χειρότερα για την Ελλάδα, τα πρώτα χρόνια αντέτειναν ότι τα ζητούμενα είναι διαφορετικά από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και, συνεπώς, δεν μας δίνουν την πραγματική εικόνα. Μετά σταμάτησαν να ασχολούνται με το θέμα. Τα αποτελέσματα του τελευταίου διαγωνισμού έδειξαν ότι η χειροτέρευση του επιπέδου των μαθητών μας συνεχίζεται χωρίς καμία προοπτική αναστροφής. Οι επιδόσεις βρίσκονται κάθε φορά κάτω από το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ.
Στο διάγραμμα βλέπουμε τις επιδόσεις των μαθητών μας στη διάρκεια των ετών που διεξάγεται ο διαγωνισμός.
Δεν παρατηρήθηκε μόνο στην Ελλάδα η αναποτελεσματική λειτουργία της τηλεκπαίδευσης, απλά στην Ελλάδα η δυσλειτουργία ήταν η μεγαλύτερη, όπως και σε τόσα άλλα θέματα.
Στον τελευταίο διαγωνισμό οι Έλληνες μαθητές απέτυχαν να περάσουν στο 2ο από τα 6 επίπεδα του διαγωνισμού σε κάθε μάθημα σε ποσοστό μεγαλύτερο του 30%, που έφτανε το 35% στα Μαθηματικά. Και στα τρία εξεταζόμενα αντικείμενα απέτυχε να περάσει στο 2ο επίπεδο ένας στους 4 Έλληνες μαθητές. Αυτό σημαίνει ότι ένα στα τέσσερα παιδιά είναι λειτουργικά αναλφάβητο.
Πέρα από τον διαγωνισμό του ΟΟΣΑ, υπάρχει και ο αντίστοιχος ελληνικός, η λεγόμενη ελληνική PISA. Οι μαθητές εξετάζονται στη Γλώσσα και στα Μαθηματικά στην τελευταία τάξη του Δημοτικού και στην τελευταία τάξη του Γυμνασίου. Και πάλι η εξέταση γίνεται σε ένα δείγμα σχολείων: 330 Δημοτικά και 330 Γυμνάσια. Εδώ δεν χωρά η δικαιολογία ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν είναι συμβατό με την εξέταση, διότι η εξέταση είναι προσαρμοσμένη στις γνώσεις που πρέπει να έχουν οι μαθητές. Τα αποτελέσματα και εδώ είναι απογοητευτικά. Διαθέσιμα είναι στην ιστοσελίδα του ΙΕΠ τα αποτελέσματα της εξέτασης του 2024, τα αποτελέσματα της οποίας δεν απασχόλησαν κανένα. Κι όμως πρόκειται για την αποτίμηση της αποδοτικότητας του εκπαιδευτικού μας συστήματος και θα έπρεπε να είναι το πρώτο θέμα συζήτησης για την Εκπαίδευση.
Βέβαια εμείς έχουμε να αντιμετωπίσουμε τα κενά των εκπαιδευτικών. Φέτος μας προέκυψε και η μη έγκαιρη παράδοση των βιβλίων στα σχολεία, πρώτη φορά μετά το 2010. Νομίζαμε ότι καταργήθηκε ο ΟΕΔΒ για να αναλάβουν οι ιδιώτες, που κάνουν καλύτερη δουλειά, αλλά μάλλον έξω πέσαμε. Με αυτές τις προτεραιότητες δεν έρχεται ποτέ στο προσκήνιο η συζήτηση για τις επιδόσεις των μαθητών μας. Ας δούμε μερικά σημεία από τις επιδόσεις των αποφοίτων των Γυμνασίων το έτος 2024. Παραθέτουμε μερικά διαγράμματα από την έκθεση των αποτελεσμάτων. Δεν υπάρχει μία συνολική αποτίμηση με μέσους όρους, όπως στις εκθέσεις του ΟΟΣΑ, συνεπώς δίνουμε μερικά αποσπασματικά αποτελέσματα. Στη γλώσσα για τους μαθητές της Γ Γυμνασίου στη μία από τις δύο ερωτήσεις ανάπτυξης τα αποτελέσματα ήταν, όπως βλέπουμε στο διάγραμμα, απογοητευτικά. Λιγότεροι από ένας στους τέσσερις μαθητές απάντησε σωστά.
Στα Μαθηματικά η εικόνα είναι ανάλογη. Οι κλειστού τύπου ερωτήσεις (πολλαπλής επιλογής) είχαν σωστές απαντήσεις από λιγότερους από τους μισούς μαθητές. Τις σωστές απαντήσεις στις δύο ερωτήσεις ανοικτού τύπου έδωσαν το 17,3% και 8,27% των μαθητών, όπως φαίνονται στα διαγράμματα.
Ας μη μας ξεγελάνε οι μερικώς αποδεκτές απαντήσεις. Πρόκειται για λανθασμένες απαντήσεις, που έχουν κάποια ομοιότητα με τις σωστές, αλλά δεν είναι σωστές.
Διαπιστώνουμε, λοιπόν, ότι όπως και αν το δούμε το πρόβλημα στην Εκπαίδευσή μας είναι πολύ μεγάλο. Και ξεκινά η συζήτηση για το Εθνικό Απολυτήριο. Η συζήτηση αφορά μόνο στο εξεταστικό σύστημα. Πώς θα εξετάζονται οι μαθητές, σε ποια μαθήματα, πώς θα υπολογίζεται ο βαθμός του απολυτηρίου και όλα αυτά. Προφανής στόχος να διαβάσουν τα παιδιά μας. Κανείς, πιστεύω, δεν διαφωνεί με τον στόχο. Είναι προφανές ότι όλοι θέλουμε να διαβάσουν περισσότερο τα παιδιά μας. Το πρόβλημα είναι ότι κάποια από τα παιδιά μας και να διαβάσουν δεν μπορούν να τα καταφέρουν, διότι έχουν ήδη χάσει το τρένο πριν μπουν στο Λύκειο. Πρόκειται για τουλάχιστον ένα στα τρία παιδιά που είναι λειτουργικά αναλφάβητα, όπως προκύπτει από τα συμπεράσματα των ερευνών που παραθέσαμε. Όταν θα εφαρμοστούν τα προτεινόμενα μέτρα με την εξέταση και στις τρεις τάξεις με τράπεζα θεμάτων από όπου επιλέγονται όλα τα θέματα και αν έχουμε και προσαρμογή του προφορικού βαθμού στον γραπτό, τότε θα έχουμε μαζική αποτυχία, όπως ακριβώς έγινε και το 1999, που προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων. Κάτι ανάλογο έγινε και το 2014 όταν εφαρμόστηκε για πρώτη φορά η τράπεζα θεμάτων και υπήρξε μία προσπάθεια να σφίξουν λίγο τα πράγματα ως προς την προαγωγή. Το 30% των μαθητών έμειναν μετεξεταστέοι στα Μαθηματικά.
Θα μου πει κάποιος ότι στο εξωτερικό, στις μεγάλες χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία, αλλά και μικρότερες όπως η Φινλανδία λειτουργούν μια χαρά παρόμοια συστήματα. Πράγματι αλλά υπάρχουν κάποιες κρίσιμες διαφορές που δεν αποτυπώνονται στα “χαρτιά”. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, δεν μπορεί να πάει όποιος μαθητής θέλει στο Γενικό Λύκειο. Υπάρχει βαθμολογικό όριο που αν δεν το υπερκαλύψει ο μαθητής πάει υποχρεωτικά στην Τεχνική Εκπαίδευση. Αν συνέβαινε στην Ελλάδα το ίδιο αυτό το 30-35% των μαθητών (ίσως και αρκετά παραπάνω) θα οδηγείτο υποχρεωτικά στην Τεχνική Εκπαίδευση. Αυτό δεν γίνεται και γι’ αυτό δεν μπορεί να γίνει σοβαρή προσπάθεια για σωστή αξιολόγηση των μαθητών.
Φυσικά υπάρχουν και άλλα ζητήματα προς λύση, που, όμως, είναι πολύ σημαντικά. Το ΕΠΑΛ είναι και αυτό Λύκειο που παρέχει ισότιμο απολυτήριο με το Γενικό Λύκειο στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Αν αυτό θέλουμε να συνεχιστεί θα πρέπει ό,τι ισχύει για το Γενικό Λύκειο να ισχύει και για το ΕΠΑΛ, πράγμα που θα εντείνει το πρόβλημα. Στη μεταρρύθμιση Αρσένη πριν από 26 χρόνια τα ΕΠΑΛ δεν έδιναν απολυτήριο Λυκείου ισότιμο με το Γενικό Λύκειο και έτσι οι αδύνατοι μαθητές κατευθύνονταν προς τα εκεί. Τώρα δεν έχει γίνει καμία αναφορά στην Τεχνική Εκπαίδευση. Δεν είναι, όμως, λογικό να εφαρμοστεί το νέο σύστημα μόνο στο Γενικό Λύκειο και τα ΕΠΑΛ να συνεχίσουν να δίνουν απολυτήριο ισότιμο του Γενικού. Κάποια πρόταση πρέπει να υπάρξει από το Υπουργείο Παιδείας.
Διαπιστώνουμε, για μία ακόμη φορά, ότι όταν ξεκινάς από το τέλος (από το Λύκειο δηλαδή) τις αλλαγές και όταν αυτές αφορούν μόνο το να δυσκολέψεις την προαγωγή, ώστε να διαβάσουν περισσότερο τα παιδιά μας, πράγμα που δείχνει καλή πρόθεση, τότε οδηγείσαι με μαθηματική ακρίβεια στην αποτυχία.
Οπότε δεν πρέπει να κάνουμε τίποτα είναι η εύλογη ερώτηση. Πρέπει να προσπαθήσουμε σταδιακά να πείσουμε τα παιδιά μας να διαβάσουν περισσότερο και να κάνουμε προσεκτικά βήματα για να δυσκολέψουν λίγο – λίγο τα πράγματα στο Λύκειο, αφού πρώτα εξασφαλίσουμε ότι όσοι πάνε στο Λύκειο μπορούν να παρακολουθήσουν τα μαθήματα. Ένα πρώτο άμεσο μέτρο που μπορεί να εφαρμοστεί από σήμερα κιόλας είναι να καταργηθούν οι κλάδοι μαθημάτων (που αποτελούν κατάλοιπο άλλων τρόπων προαγωγής στην επόμενη τάξη). Τώρα ο βαθμός της Φυσικής, της Χημείας και της Βιολογίας συμψηφίζεται σε ένα βαθμό που έχει την ίδια αξία με το βαθμό της Γυμναστικής. Το ίδιο συμβαίνει με τον βαθμό της Άλγεβρας και της Γεωμετρίας, που δίνουν ένα βαθμό, όπως και των Αρχαίων και των Νέων Ελληνικών που δίνουν επίσης ένα βαθμό. Δηλαδή επτά βασικά μαθήματα δίνουν τρεις βαθμούς. Όποιος μαθητής δεν διαβάζει καθόλου αυτά τα 7 μαθήματα έχει τρεις κακούς βαθμούς, που τους ισοφαρίζει με τους βαθμούς της Γυμναστικής, των Θρησκευτικών και των Αγγλικών, που παραδοσιακά είναι υψηλοί. Έτσι περνούν όλοι, χωρίς, κάποιοι, να διαβάσουν καθόλου. Πρώτη κίνηση πρέπει να είναι λοιπόν να εφαρμοστεί η εξής απλή αρχή: Κάθε μάθημα που διδάσκεται αυτόνομα, έχει δηλαδή ξεχωριστό βιβλίο και ξεχωριστές διδακτικές ώρες να δίνει έναν βαθμό στο τέλος της χρονιάς. Έτσι τα 7 μαθήματα θα δώσουν 7 βαθμούς και δεν θα περνάνε όλοι τόσο εύκολα, όπως τώρα. Αφού δούμε πώς θα πάει αυτό μπορεί να προχωρήσουμε στο επόμενο βήμα, που θα είναι να μπαίνουν όλα τα θέματα από την Τράπεζα Θεμάτων (που πρέπει να γίνει αξιόπιστη, με θέματα ίδιας δυσκολίας). Αφού δούμε τα αποτελέσματα αυτού του μέτρου μπορούμε να συζητήσουμε για το επόμενο βήμα. Δεν γίνονται όλα με μία απόφαση σε μια μέρα, όταν, μάλιστα, επί 6 χρόνια δεν έκανες τίποτα.
*Μαθηματικός – ερευνητής, www.stadiodromia.gr
