Του Απόστολου Αποστόλου
Η πολιτική αυτοβιογραφία του κ. Τσίπρα (ηθελημένα ή αθέλητα) ανέτρεψε την καθημερινή ατζέντα απαλλάσσοντας έστω για λίγο την κυβέρνηση από τα προβλήματα που την πίεζαν και έτσι πήρε δόσεις αναπνοής από τα κρίσιμα ζητήματα που τη γονάτιζαν (Τέμπη, ΟΠΕΚΕΠΕ, καθημερινότητα). Ωστόσο διαβάζοντας τις αυτοβιογραφικές σελίδες του κ. Τσίπρα προέκυψαν ερωτήματα στους αναγνώστες, αν τα όσα περιγράφει ο κ. Τσίπρας στο αυτοβιογραφικό του ρομάντζο ή στη σύνθεση της αυτοβιογραφικής του εξιστόρησης εκφράζουν την αντικειμενικότητα, ή αποτελούν μια αναθεματική διήγηση της προσωπικής του υποψίας αναφορικά με τους πολιτικούς συνεργάτες του και δικαιολογίας της στάσης του στα κρίσιμα μεγέθη της διακυβέρνησης του.
Το βασικότερο ερώτημα από την πολιτική αυτοβιογραφία του κ. Τσίπρα είναι κατά πόσο προκύπτει μέσα από την εξιστόρηση του, ευθύνη της πρωθυπουργικής του λειτουργίας. Και αυτό γιατί ο κ. Τσίπρας μέσα από μια επανάστρεψη (reinvolution) της πρωθυπουργικής ευθύνης μετακυλύει τις ευθύνες και τις συνέπειες των διαχειριστικών πράξεων στους υπουργούς της κυβέρνησης του. Έτσι ο ίδιος κρατάει τα λευκά φτερά των αρχαγγέλων.
Όμως η συγκεκριμένη αυτοβιογραφία μας δίνει αφορμή να ασχοληθούμε με το ζήτημα της πρωθυπουργικής ευθύνης και κατά πόσο εκείνη έχει ισχύ, ή περιχαρακώνεται σε προσχηματισμένες ερμηνείες οι οποίες δίνουν ένα περιεχόμενο απέκδυσης. Ο Χανς Γιώνας υποστήριζε ότι η αρχή της ευθύνης εφαρμόζεται σε κάθε ανθρώπινη πράξη, η οποία «πρέπει» να λαμβάνει υπόψη τις μελλοντικές συνέπειες των επιλογών και των πράξεων μας. Φθάνοντας έτσι σε μια κατηγορική προσταγή η οποία λέει: «Να ενεργείς με τέτοιο τρόπο ώστε τα αποτελέσματα της πράξης σου να είναι συμβατά σύμφωνα με τις απαντήσεις μιας αυθεντικά ανθρώπινης ζωής». Ο Ιταλός ψυχαναλυτής Ντανιέλε ντε Πάολις αναφερόμενος στην ευθύνη γράφει ότι «η ήσυχη ζωή, η αποφυγή του ρίσκου και η επιλογή να παραμείνουμε στην επιφάνεια χωρίς να αναλαμβάνουμε περιττές ευθύνες αποτελεί σήμερα την κυρίαρχη κουλτούρα της εποχής μας. Αλλά πάνω από όλα, στη μετα-νεωτερική εποχή μας επικρατεί μια θανάσιμη “αδιαφορία” η οποία προκύπτει από τον εξορισμός της ευθύνης. Αυτή όμως, η “αδιαφορία” θα αποτελέσει και τον πραγματικό αργό θάνατο της ανθρωπότητας».
Η απέκδυση των ευθυνών στην πολιτική γίνεται ο τελικός ορίζοντας μιας στρατηγικής όπου αντιλαμβάνεται την πολιτική ως κατάκτηση του χώρου σε χρόνο εξουσίας. Τι σημαίνει αυτό; Τίποτε περισσότερο από το γεγονός ότι η πολιτική υπάρχει εκεί όπου υπάρχει η διάκριση, η διαμάχη και η μεροληψίας. Ακριβώς όμως εκεί η ευθύνη είναι απούσα. Και αυτό γιατί η ευθύνη γίνεται μια σκοτεινότητα ενός μη αποκρυπτογραφηθέντος μηνύματος.
Σήμερα η πολιτική ευθύνη έχει καταστεί ένα μεγάλο ερώτημα στο οποίο απαντούμε χωρίς να απαντούμε. Και αυτό γιατί οι πολιτικοί ως πωλητές ονείρων δεν μπορούν να διαθέτουν το αίσθημα της ευθύνης, γιατί τελικά η ευθύνη δε λειτουργεί στη λογική μιας συρταρωτής πόρτας που κλίνει από τη μια πλευρά της με το ψέμα και από την άλλη πλευρά της με τις ενοποιημένες πρακτικές της ατιμωρησίας. Αυτή όμως η συρταρωτή πόρτα είναι η κυρίαρχη πολιτική λογική στις μέρες μας. Έτσι λοιπόν, οι απελπιστικά αφηγηματολογικές αυτοβιογραφίες αποτελούν μεταγλώσσα μιας απούσας πολιτικής πραγματικότητας.
Οι πολιτικές αυτοβιογραφίες αρχίζουν να πεθαίνουν μέσα από τις σκηνοθετημένες αντικειμενικοποιήσεις τους, εκεί δηλαδή όπου εξιστορούνται γεγονότα με υπολογιστική σοβαροφάνεια, εκεί όπου κάθε νόημα είναι πλήρως απισχνασμένο, και εκεί όπου επιδίδονται δραματοποιήσεις. Δε ξέρω αν ο κ. Τσίπρας έγραψε ο ίδιος την αυτοβιογραφία του, ή κάποιος άλλος με την καθοδήγηση του, αλλά μάλλον εκείνος που την έγραψε ή την αφηγήθηκε δε ξέρει ότι η ιστορία σήμερα αιμορραγεί, επίσης δε ξέρει ότι η πολιτική βρίσκεται σ΄ ένα μεγάλο έμφραγμα, όπου πολιτικές συνθέσεις και πολιτικά νοήματα είναι διασωληνωμένα και τρεμοσβήνουν. Και επίσης δε ξέρει ότι η ιστορία είναι αυτό που ανατρέπει το αναπόδραστο και ότι όλα κρίνονται σε μελλοντικό χρόνο.
Τι προκύπτει από την πολιτική αυτοβιογραφία του κ. Τσίπρα; Τίποτε περισσότερο από το γεγονός ότι η πολιτική έχει εγκιβωτιστεί σε εξουσιοδοτημένα στερεότυπα και σε μοντελοποιημένες απόψεις. Ας καταλάβουν οι πολιτικοί, ότι οι αγιοποιημένες αυτοβιογραφίες δεν έχουν μέλλον το μόνο που κάνουν είναι να έρχονται και να σταματούν έστω για λίγο την υπάρχουσα δράση των εξελίξεων, άντε να υμνολογήσουν και κάποιους του παρελθόντος. Ο κ. Τσίπρας λιβάνισε και τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Εν τέλει η αυτοβιογραφία του δεν ήταν τίποτε άλλο από «κνήσματα και περιτμήματα λόγων».
* Απόστολος Αποστόλου. Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας.
